توضیح تکامل درباره اینکه چرا زنان بیشتر از مردان عمر میکنند
به گزارش «ساینس دیلی» (Science Daily)، تقریبا در هر کشور و هر دوره تاریخی، زنان معمولا عمر طولانیتری نسبت به مردان دارند. در حالی که پیشرفتهای پزشکی و بهبود سطح زندگی در برخی نقاط این شکاف را کاهش دادهاند، شواهد جدید حاکی از آن است که این اختلاف عمیقا ریشه در تکامل دارد و به احتمال زیاد از بین نخواهد رفت. الگوهای مشابهی در بسیاری از گونههای جانوری دیده میشود و نشان میدهد که ریشههای طول عمر بسیار فراتر از زندگی مدرن است.
طول عمر: مسئلهای از جنس کروموزومها
در بیشتر گونههای پستاندار، مادهها عمر طولانیتری دارند؛ برای مثال، مادههای بابون و گوریل اغلب از نظر سنی از نرها پیشی میگیرند؛ اما این الگو در گروههای دیگر وارونه است. در بسیاری از پرندگان، خزندگان و حشرات، نرها طول عمر بیشتری دارند. یکی از توضیحات ممکن که به آن «فرضیه جنسیت ناهمگن» گفته میشود، این تفاوتها را به کروموزومهای جنسی نسبت میدهد. مادههای پستانداران دو کروموزوم X دارند، در حالی که نرها یک X و یک Y دارند (که آنها را به جنس ناهمگن تبدیل میکند). داشتن دو کروموزوم X ممکن است مادهها را در برابر جهشهای ژنتیکی زیانبار محافظت کند و طول عمر آنها را افزایش دهد. در پرندگان، این سیستم معکوس است: مادهها جنس ناهمگن هستند.
با استفاده از دادههای بیش از ۱٬۱۷۶ گونه پستاندار و پرنده در باغ وحشهای سراسر جهان، پژوهشگران تضادی چشمگیر مشاهده کردند که تا حدی از این فرضیه پشتیبانی میکرد. در اکثر پستانداران (۷۲ درصد)، مادهها به طور میانگین ۱۲ درصد طول عمر بیشتری داشتند. در اکثر گونههای پرندگان (۶۸ درصد)، نرها نسبت به مادهها عمر طولانیتری داشتند و به طور میانگین ۵ درصد طول عمر بیشتری نشان دادند. با این همه، این الگو مطلق نبود. «برخی گونهها خلاف الگوی مورد انتظار را نشان میدادند».
«یوهانا اشتِرک»، نویسنده اصلی پژوهش با گفتن این مطلب میافزاید: «برای مثال، در بسیاری از پرندگان شکاری، مادهها هم بزرگتر و هم عمر طولانیتری نسبت به نرها دارند؛ بنابراین کروموزومهای جنسی فقط میتواند بخشی از داستان باشد».
چگونه جفتگیری و فرزندپروری طول عمر را شکل میدهد
علاوه بر عوامل ژنتیکی، راهبردهای تولیدمثل نیز نقش دارند. نرها در فرآیند انتخاب جنسی (یعنی رقابت برای جذب مادهها یا غلبه بر نرهای دیگر) ویژگیهای چشمگیری پیدا میکنند مانند پرهای رنگارنگ، سلاحها یا اندازه بزرگ بدن که موفقیت تولیدمثلی آنها را افزایش میدهد؛ اما همین ویژگیها میتواند طول عمرشان را کاهش دهد. این پژوهش جدید از این فرضیه پشتیبانی میکند: در پستانداران چندکامی (چندهمسری) با رقابت شدید، معمولا نرها زودتر میمیرند. بسیاری از پرندگان، از سوی دیگر، تکجفت هستند و در نتیجه فشارهای رقابتی در آنها کمتر است و اغلب نرها طولانیتر زندگی میکنند. به طور کلی، تفاوتها در گونههای تکجفت کمترین مقدار بود، در حالی که چندکامی و تفاوتهای قابلتوجه در اندازه با برتری واضحتر مادهها همراه بود.
سرپرستی و مراقبت والدین نیز اثرگذار است. پژوهشگران شواهدی یافتند که نشان میدهد جنسی که سرمایهگذاری بیشتری در پرورش فرزند میکند ـ در پستانداران اغلب مادهها ـ معمولا طول عمر بیشتری دارد. در گونههای با طول عمر بالا مانند نخستیسانان، این امر احتمالا یک مزیت انتخابی است: مادهها زنده میمانند تا زمانی که فرزندانشان مستقل یا از نظر جنسی بالغ شوند.
زندگی در باغوحشها شکافهای طول عمر را کاهش میدهد؛ اما از بین نمیبرد
ایدهای دیرینه میگوید که فشارهای محیطی مانند شکارچیان، بیماری و آب و هوای نامساعد، تفاوت طول عمر بین نر و ماده را به وجود میآورد. برای آزمودن این موضوع، دانشمندان به جمعیتهای باغوحش روی آوردند؛ جایی که چنین خطراتی حداقل هستند. حتی در این شرایط امن، شکافهای طول عمر پابرجا ماند. مقایسه دادههای مربوط به حیوانات در باغوحش با دادههای حیات وحش نشان داد در حالی که تفاوتها در اسارت کمتر میشود، به ندرت کاملا محو میگردد. این الگو تجربه انسانی را نیز بازتاب میدهد: مراقبتهای پزشکی و شرایط بهتر زندگی ممکن است شکاف بین مردان و زنان را کم کند؛ اما آن را پاک نمیکند.
در مجموع، این یافتهها نشان میدهد که تفاوتهای طول عمر میان نر و ماده عمیقا در تکامل ریشه دارد. این تفاوتها تحت تاثیر انتخاب جنسی، مراقبت والدین و عوامل ژنتیکی مرتبط با تعیین جنسیت قرار دارند. محیط، اندازه این شکافها را تحت تأثیر قرار میدهد؛ اما قادر به حذف کامل آنها نیست. این تفاوتها میان دو جنس صرفا محصول شرایط گذرا نیست بلکه در تاریخ تکاملیِ ما ریشه دارد و احتمالا تا آیندهای دور نیز پایدار خواهد ماند.
انتهای پیام/
