بیکاری در تابستان ۱۴۰۴ کاهشی شد، اما ۷.۴ درصد در جستجوی کار/جمعیت غیرفعال یک میلیون نفر افزایش یافت!

به گزارش خبرگزاری آنا، جدیدترین گزارش مرکز آمار ایران از وضعیت نیروی کار در تابستان ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که نرخ بیکاری افراد ۱۵ ساله و بیش‌تر با کاهش ۰.۱ درصدی نسبت به فصل مشابه سال قبل (تابستان ۱۴۰۳)، به ۷.۴ درصد رسیده است. این آمار بدین معناست که از کل جمعیت فعال کشور (شامل شاغلان و بیکاران)، ۷.۴ درصد در جستجوی کار بوده‌اند. این رقم در حالی ثبت شده که جمعیت شاغلین ۱۵ ساله و بیشتر در این فصل به ۲۴ میلیون و ۹۵۸ هزار نفر رسیده که در مقایسه با فصل مشابه سال گذشته، تقریباً ۱۷۱ هزار نفر کاهش را نشان می‌دهد.

کاهش واقعی و پایدار نرخ بیکاری در هر اقتصادی، به‌ویژه در کشور‌هایی با ساختار پیچیده مانند ایران، مجموعه‌ای از چالش‌های عمیق و ساختاری را در پی دارد که فراتر از آمار‌های صرف نیروی کار است. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، کیفیت اشتغال است؛ زمانی که نرخ بیکاری اسمی کاهش می‌یابد، اما همزمان نرخ اشتغال ناقص  بالا باقی می‌ماند، کاهش بیکاری صرفاً تبدیل به جابه‌جایی از بیکاری رسمی به مشاغل کم‌درآمد یا پاره‌وقت شده است که تأثیری بر بهبود رفاه عمومی ندارد. چالش دیگر، عدم انطباق ساختاری مهارت‌ها است؛ سیستم آموزشی اغلب نتوانسته است با سرعت تغییرات فناوری و نیاز‌های صنایع مولد، نیرو‌های متخصص تربیت کند، در نتیجه با وجود نرخ‌های بالای فارغ‌التحصیل دانشگاهی، همچنان با شکاف مهارتی گسترده‌ای در بخش‌های پیشرو مواجه هستیم.

همچنین، محیط کسب‌وکار به عنوان یک مانع کلیدی مطرح است؛ فقدان ثبات در سیاست‌گذاری‌های کلان، موانع پیچیده اداری و دسترسی دشوار به منابع مالی پایدار، مانع اصلی برای کارآفرینان و سرمایه‌گذاران در ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و بادوام می‌شود. در نهایت، ناترازی در توزیع جغرافیایی و بخشی اقتصاد، باعث می‌شود که علی‌رغم وجود فرصت‌های شغلی در کل کشور، نرخ بیکاری در مناطق خاص یا میان گروه‌های جمعیتی خاص (مانند زنان تحصیل‌کرده یا جوانان شهری) همچنان بالا باقی بماند و این امر لزوم مداخلات هدفمند منطقه‌ای را برجسته می‌سازد.

کاهش محسوس نرخ مشارکت اقتصادی

در تابستان ۱۴۰۴، تنها ۴۰.۸ درصد از جمعیت ۱۵ ساله و بیش‌تر، از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند و در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. بررسی‌ها حاکی از آن است که نرخ مشارکت اقتصادی نسبت به تابستان ۱۴۰۳، با کاهشی جدی معادل ۰.۹ درصد مواجه شده است. در مقابل، جمعیت غیرفعال از نظر اقتصادی (شامل محصلان، خانه‌دارها، بازنشستگان و…) با افزایشی معادل ۱ میلیون و ۴۲ هزار نفر نسبت به فصل مشابه سال قبل، به ۳۹ میلیون و ۱۰۸ هزار نفر رسیده است.

سهم ۵۳ درصدی خدمات در ساختار اشتغال

تحلیل ساختار اشتغال کشور در تابستان ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که بخش خدمات همچنان با ۵۳.۱ درصد بیش‌ترین سهم را در جذب نیروی کار به خود اختصاص داده است. پس از آن، بخش صنعت با سهم ۳۲.۶ درصد و بخش کشاورزی با ۱۴.۲ درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند که این ساختار بیانگر تداوم محوریت بخش خدمات در اقتصاد کشور است.

وضعیت بیکاری گروه‌های سنی جوان

با وجود کاهش اندک در نرخ بیکاری کل، نرخ بیکاری در میان گروه‌های سنی جوان همچنان بالا و نگران‌کننده است. نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله در تابستان ۱۴۰۴، ۱۹.۰ درصد ثبت شده است که اگرچه نسبت به سال قبل ۰.۴ درصد کاهش یافته، اما همچنان نشان‌دهنده بیکاری از هر پنج جوان فعال در این گروه سنی است. در گروه سنی بزرگتر یعنی ۱۸ تا ۳۵ ساله، نرخ بیکاری ۱۴.۴ درصد گزارش شده که این نرخ نیز نسبت به تابستان ۱۴۰۳، کاهشی به میزان ۰.۴ درصد را تجربه کرده است.

سهم بالای اشتغال ناقص و ساعات کار طولانی

بررسی اشتغال ناقص در تابستان ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که ۷.۶ درصد از جمعیت شاغل ۱۵ ساله و بیش‌تر، به دلایل اقتصادی (مانند فصل غیرکاری یا رکود) کمتر از ۴۴ ساعت در هفته کار کرده‌اند و آماده کار اضافی بوده‌اند. این در حالی است که در مقابل این نرخ، ۳۸.۵ درصد از کل شاغلین کشور، بیش از ۴۹ ساعت در هفته کار کرده‌اند که نشان‌دهنده توزیع نامتوازن ساعات کار و همزمانی معضل اشتغال ناقص با ساعات کار بسیار طولانی برای بخش دیگری از نیروی کار است.