دورنمای طرح صلح ترامپ برای غزه؛ پیروزیها، تردیدها و آینده حماس
به گزارش خبرگزاری آنا؛ طرح صلح ارائهشده توسط دونالد ترامپ برای غزه (که صبح امروز با توافق طرفین ذینفع نهایی شد)؛ بار دیگر افقهای تازهای را در عرصه فلسطین و اسرائیل پیش روی تحلیلگران و سیاستگذاران منطقه قرار داده است. این طرح که ترکیبی از فرصتها و چالشها برای جریانهای مقاومت و گروههای فلسطینی به شمار میرود، هم دستاوردهایی برای فلسطینیها به همراه دارد و هم نکاتی را در بر دارد که میتواند به زیان آنها تمام شود. خبرنگار آنا در گفتوگو با «منصور براتی» کارشناس مسائل فلسطین، جزئیات این توافق، پیامدهای احتمالی آن برای حماس، نقش اسرائیل و آمریکا و آینده حاکمیت فلسطین را بررسی کرده است.
در این گفتوگو تأکید شده است که در کوتاهمدت و بلندمدت، اجرای توافق میتواند مسیر تحولات در نوار غزه و کل منطقه را به شکلی قابل توجه تحت تأثیر قرار دهد و جایگاه گروههای مقاومت و دولت فلسطین را بازتعریف کند.
آنا: به عنوان سؤال نخست تحلیل شما از طرح صلح ترامپ برای غزه چیست؟
طرح ترامپ در واقع نشاندهنده مجموعهای از تحولات نسبت به گذشته است. یعنی ما در این طرح نسبت به طرحهای قبلی هم تحولاتی مثبت میبینیم و هم مواردی که نمیتوان از منظر منافع فلسطینیها و گروههای مقاومت درباره آنها اظهار نظر قطعی کرد.
برای نمونه، در این طرح نسبت به جریان مقاومت، برخی پیروزیها دیده میشود و برخی آسیبها:
• اینکه اسرائیل نه غزه را الحاق میکند و نه آن را اشغال میکند، یک پیروزی است.
• آزادی زندانیان فلسطینی نیز یک پیروزی محسوب میشود.
• عمومی شدن اعضای گروههای مقاومت نیز موفقیت به حساب میآید.
• سپردن غزه به فلسطینیها بعد از مدتی، پیروزی دیگر این طرح است.
• جلوگیری از اقدامات اجباری مانند «کوچ اجباری» که در طرحهای قبلی دنبال میشد، برای فلسطینیها موفقیت محسوب میشود.
اما در مقابل، برخی نکات برای مقاومت هشداردهنده است و باید نسبت به آن هوشیار بود:
• خلع سلاح گروههای مقاومت، اگر آنگونه که اسرائیل و آمریکا پافشاری میکنند؛ اجرایی شود، به زیان آنها خواهد بود.
• دسیسهچینی حذف نقش حماس در آینده فلسطین نیز یک شکست مهم برای جریان مقاومت است.
• غیرنظامی شدن و تحویل حاکمیت غزه به فلسطینیها نیز، نسبت به شرایط قبل از هفتم اکتبر ۲۰۲۳، ناکامی محسوب میشود.
البته باید توجه داشت که بخش قابل توجهی از این موارد ممکن است اساساً عملیاتی نشود و این موضوع اهمیت زیادی دارد.
آنا: آیا اعلام موافقت حماس هوشمندانه است؟
اعلام موافقت حماس با طرح، از چند جهت تصمیمی محاسبهشده به شمار میآید؛ زیرا این جنبش با پیگیری مذاکرات و مقاومت سیاسی خود، مانع واگذاری اداره غزه به طرفهای غیرفلسطینی شد. این اقدام موجب شد آرمان فلسطین و ایده «دولتمندی فلسطینی» بار دیگر در دستور کار قرار گیرد، هرچند هنوز مشخص نیست منظور از این دولتمندی، تشکیل دولت بر پایه مرزهای ۱۹۶۷ است یا شکل دیگری از خودگردانی.
به نظر میرسد گروههای مقاومت در برابر خلع سلاح کامل، راهکارهایی برای حفظ توان بازدارندگی خود خواهند داشت.
اگر اسرائیل به تعهدات خود پایبند بماند (که بعید است)، این طرح میتواند در نهایت به نفع فلسطینیها تمام شود؛ برای مثال آزادی اسیران و تحویل اختیارات مشخص به فلسطینیها میتواند یک پیروزی باشد. اما اگر اسیران آزاد شوند و سپس دوباره درگیریها از سر گرفته شود، وضعیت پیچیدهتر خواهد شد و دستاوردهای احتمالی طرح کاهش پیدا میکند.
آنا: آیا اسرائیل به توافق احتمالی پایبند خواهد بود؟
ببینید، از یک طرف، ترامپ در این توافق نقش دارد و خودش اعلام کرده که ضامن است؛ این ممکن است باعث شود اسرائیل تا حدی مجبور به پایبندی شود.
اما یکی از مسائل مهمی که در مذاکرات و توافقهای قبلی داشتیم، این بود که همیشه طرف آمریکایی ضامن اجرای توافقها بود. در این طرح جدید، هرچند دولت آمریکا به عنوان یکی از طرفهای تشویقکننده و حتی پیشنهاددهنده طرح عمل میکند، اما عبارت «ضامن اجرای طرح» در متن توافق دیده نمیشود. این در حالی است که در مذاکرات پیشین مثل مادرید، اسلو یا آناپولیس، آمریکا رسماً ضامن اجرای توافق بود.
از منظر حقوقی، وقتی ضامنی برای اجرای توافق وجود نداشته باشد، احتمال نقض آتشبس توسط اسرائیل کاملاً وجود دارد و نمیتوان این مسئله را نادیده گرفت.
آنا: آیا جریانات سیاسی اسرائیل و افکار عمومی این رژیم موافق توافق هستند؟
از مجموعه جریانات اسرائیلی صحبت کنیم، وضعیت احزاب داخلی رژیم نسبت به توافق جدید چنین است:
• احزاب عربی فعال در اسرائیل با توافق موافقند.
• احزاب میانه و چپ هم موافقت خود را اعلام کردهاند.
• احزاب راست میانه نیز با توافق موافقند؛ برای مثال، حزب لیکود به عنوان حزب حاکم، حزب راست میانه «خانه ما» به
رهبری لیبرمن و حتی نفتالی بنت که نخستوزیر سابق و رهبر حزب جدیدی در راست میانه است، هم موافقت خود را اعلام کردهاند.
اما احزاب مذهبی راست افراطی مخالف توافق هستند:
• دو حزب شاس و یهودیت تورات متحد، تنها جناح راست افراطیاند که مخالفت کردهاند.
• همچنین دو حزب صهیونیسم مذهبی و قدرت یهودی به رهبری بتسالل اسموتریچ (وزیر دارایی) و ایتامار بنگویر (وزیر امنیت داخلی) مخالفت کردهاند و این طرح را یک «اشتباه بزرگ» میدانند، چون به اعتقاد آنها فرصت بازیابی و بازسازی حماس را فراهم میکند و میتواند مجدداً علیه اسرائیل اقدام کند.
به طور کلی، بخش عمدهای از جامعه سیاسی اسرائیل با توافق موافق است و تنها جناح راست افراطی مخالف است. از نظر افکار عمومی نیز، تقریباً ۶۰ تا ۷۰ درصد جامعه با آتشبس و پایان جنگ در ازای آزادی گروگانهای اسرائیلی موافقند و حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد مخالفت دارند یا در مورد آن تصمیمگیری نکردهاند.
آنا: این توافق چه تأثیری بر آینده فلسطین خواهد گذاشت؟
آینده فلسطین در کوتاهمدت، با فرض اجرای این توافق، به این شکل پیشبینی میشود: مقاومت در کوتاهمدت یک دوره گذار تجربه خواهد کرد. در این دوره، ممکن است فعالیتهای مقاومت تحت نام گروههای دیگر، مثلاً گروههای چپ یا سازمان آزادیبخش فلسطین، ادامه پیدا کند؛ یا نام جدیدی برای فعالیتها انتخاب شود که پیش از این در اذهان عمومی شناختهشده نبوده است.
اما در بلندمدت، دو سناریو قابل تصور است:
۱. حرکت به سمت احیای آرمان فلسطین.
۲. تکرار تجربه سال ۲۰۰۷، زمانی که نوار غزه بعد از مدتی دوباره به دست گروههای مقاومت افتاد. این احتمال وجود دارد، زیرا اگر تشکیلات خودگردان فلسطین به نوار غزه بازگردد، ضعف حاکمیت و ناتوانی آن در حفظ امنیت، میتواند همان سرنوشت گذشته را تکرار کند.
با این حال، اگر مذاکرات جدی به منظور حصول آتشبس دایمی شکل بگیرد، همانطور که در توافق مطرح شده، بحث دولتمندی فلسطین به مذاکره گذاشته شود و حتی احتمال تشکیل یک دولت مستقل فلسطینی مطرح شود — که البته با توجه به کابینه فعلی نتانیاهو و حضور جناح راست افراطی در کابینه، احتمال آن کم است — باز هم میتوان گفت که حرکت به سمت تشکیل دولت مستقل، در واقع نتیجه اقدامات مقاومت بوده است، نه تلاشهای طرف سازشکار یا کسانی که قصد پیشبرد مذاکرات را داشتهاند.
آنا: آینده حماس چه خواهد شد؟ آیا به یک جریان سیاسی تبدیل میشود یا همچنان قوای نظامی خود را حفظ خواهد کرد؟
در مورد آینده حماس، اگر فرض کنیم توافق اجرا شود، در کوتاهمدت حضور و فعالیتهای این گروه کاهش خواهد یافت. این احتمال هست که حماس بخشی از سلاحهای خود را تحویل دهد و بخش دیگری ممکن است از نوار غزه خارج شود و تحت عنوان بخشی از جریانهای سیاسی دیگر فلسطینی به فعالیت ادامه دهد. برخی اعضای بدنه حماس ممکن است موقتاً به گروههای دیگر مانند فتح یا گروههای چپ بپیوندند و یک دوره گذار در نوار غزه آغاز شود.
در این دوره، هیأت نظارت بر اجرای توافق تشکیل میشود، مثلاً با حضور تونی بلر و ترامپ و همکاری فلسطینیهای تکنوکرات که قرار است امور اجرایی را بر عهده بگیرند. پس از گذشت مدتی، باید دید طرفها تا چه حد به توافق پایبند خواهند بود. در صورت نقض مکرر آتشبس، فضا برای بازگشت حماس و افزایش تأثیرگذاری آن مجدداً فراهم خواهد شد.
انتهای پیام/
