حجت‌الله مهدیان*
ایجاد شهرک‌های کسب‌وکاری و لزوم توجه به صنایع تبدیلی در روستاها
حجت‌الله مهدیان، طی یادداشتی نوشت: مهم‌ترین راهکار توسعه کارآفرینی و اشتغالزایی در مناطق روستایی؛ ایجاد شهرک‌های کسب‌وکاری و توجه جدی به صنایع تبدیلی در روستاهاست.
گروه اقتصادی خبرگزاری آنا؛ در اکثر کشورهای جهان، نسبت جمعیت روستایی به جمعیت کل کشور در حال کاهش است؛ به‌طوری‌که در اغلب کشورهای پیشرفته این مقدار زیر ۱۰ درصد است؛ جدای از مسائل مربوط به روند رشد طبیعی شهرنشینی در تمامی جهان، علت اصلی این کاهش، محدودبودن ظرفیت تولید مناطق روستایی به خصوص در حوزه‌های مربوط به کشاورزی است؛ با صنعتی‌شدن و علمی‌شدن کشاورزی در کشورها، بهره‌وری منابع تولید روستایی نیز افزایش یافته و بالتبع در درازمدت نیازمند نیروی انسانی کمتری است.
این روند خودبه‌خود باعث افزایش بیکاری و کاهش درآمد روستاییان دارای زمین و امکانات کمتر می‌شود. به همین جهت یکی از استراتژی‌های اصلی اشتغالزایی در مناطق روستایی، حرکت به سمت صنایع و کسب‌وکارهای غیرکشاورزی است. اینگونه کسب‌وکارها در چند حوزه اساسی قرار می‌گیرند: صنایع تبدیلی، صنایع فرهنگی، خدمات، امور دولتی و دیگر کسب‌وکارهاست. ارایه خدمات اجتماعی و اقتصادی مناسب در نقاط واسطی همچون روستاهای مرکزی و شهرک‌ها و شهرهای کوچک، از مهاجرت مستقیم روستاییان به شهرهای بزرگ جلوگیری می‌کند. به‌علاوه وجود چنین نقاط میانجی باعث خواهد شد که بسیاری از روستاییان علاوه بر حفظ کار خود در روستا از زندگی شهری نیز برخوردار شده و بعضا دارای کسب‌وکار جدیدی در آن نقطه واسط در کنار شغل روستایی خود نیز شوند که این خود زمینه افزایش درآمد و رفاه آنان را فراهم می‌سازد.
سروساماندهی به ساختار سلسله‌مراتبی سکونتگاه‌های کشور بسیار ضروری است؛ باید روستاهای مرکزی‌تر که بزرگ‌تر و دارای امکانات بیشتر هستند، روستاهای کوچک‌تر و پراکنده اطراف خود را پوشش داده و این روستاها از طریق شهرک‌ها یا شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ و در نهایت کلانشهرها ارتباط یابند.
به هر حال ممکن است در این فرآیند لازم باشد تا بسیاری از مناطق دورافتاده‌تر یا غیرقابل‌دسترس که طبق روند موجود نیز در حال تخلیه و نابودی هستند نیز از گردونه خارج شده و ساکنان آنها به دیگر روستاها یا مناطق جدید کوچ داده شوند. اساسا نباید صرفا توسعه روستایی و توسعه کارآفرینی روستایی را در بافت خود روستا تصور کرد. بلکه باید بدان به صورت ملی نگریست. به همین جهت از مهم‌ترین راهکارهای توسعه کارآفرینی و اشتغالزایی در مناطق روستایی می‌توان به ایجاد شهرک‌های کسب‌وکاری اشاره کرد.
این شهرک‌ها با ایجاد فضای مناسب برای رشد کسب‌وکارها و کارآفرینی همچون انکوباتوری باعث رشد شرکت‌ها و بنگاه‌های روستایی می‌شوند. صنایع تبدیلی از جمله مهم‌ترین زمینه‌های مربوط به توسعه کشاورزی، توسعه روستایی و توسعه اشتغالزایی در روستاهاست. وظیفه اصلی این صنایع، فرآوری محصولات کشاورزی و دامی روستا و تبدیل آنها به کالاهایی نهایی‌تر و باارزش‌تر است. این امور اکثرا در صنایع و کارخانه‌های شهری انجام می‌شود. انجام این امور در روستاها یا نواحی اطراف روستاها باعث خلق ارزش‌افزوده بیشتر در این مناطق و تحریک تولید می‌شود.
به علاوه کیفیت و دوام محصولات نیز افزایش یافته و قدمی روبه‌جلو در راستای تحکیم امنیت غذایی کشور برداشته می‌شود. توسعه اینگونه صنایع که به دانش و فناوری فوق‌العاده‌ای نیازمند نیستند، امری امکان‌پذیر برای نواحی روستایی محسوب می‌شود. بسیاری از روستاییان نیز که در شهرها نیز در همین نوع صنایع و کسب‌وکارها به کار مشغول می‌شوند، کمتر به مهاجرت متمایل خواهد شد.
اینگونه صنایع، امکان صادرات مستقیم محصولات و کالاها به دیگر کشورها را فراهم آورده و باعث افزایش رونق مناطق روستایی خواهد شد. صنایع فرهنگی از جمله صنایع ریشه‌دار در مناطق روستایی محسوب می‌شوند و به جرات می‌توان گفت زادگاه این صنایع محسوب می‌شوند. اگر چه صنایع فرهنگی گستره وسیعی را در برمی‌گیرند، اما مناطق روستایی بیشتر بر صنایع دستی متمرکز هستند. از آنجایی که روستاییان وقت آزاد به‌نسبه زیادی به‌خصوص به صورت فصلی در اختیار دارند، اکثرا بر زمینه‌ای از اینگونه صنایع وارد می‌شوند. اینگونه مصنوعات یا مورد استفاده شخصی و خانوادگی قرار می‌گیرند یا اینکه به عنوان کمک‌خرج (در کنار درآمد اصلی از کشاورزی) مورداستفاده قرار می‌گیرند.
مواد اولیه موردنیاز صنایع دستی، به‌وفور در مناطق روستایی موجود است، به‌علاوه اینکه نیازمند دانش فوق‌العاده یا فناوری سطح بالایی نیز نیستند. شایان ذکر است این صنایع، زمینه اشتغال مناسبی نیز برای زنان به عنوان قشر عظیمی از جمعیت روستایی محسوب می‌شود و از یک طرف آنان را از فضای خانه دور نکرده و از طرف دیگر با شرایط جسمانی و روحی آنان سازگاری بیشتری دارد.
صنعت گردشگری (توریسم) نیز از دیگر صنایع فرهنگی محسوب می‌شود که زمینه رشد فوق‌العاده‌ای در مناطق روستایی دارد. طبیعت زیبای مناطق روستایی همراه با جاذبه‌های سنتی روستانشینان، زمینه مورد علاقه گردشگران داخلی و خارجی محسوب می‌شود. توسعه این صنعت که با هزینه قابل‌توجه‌ای همراه نیست، در حاشیه خود باعث توسعه کسب‌وکارهای فراوانی خواهد شد. خدمات، زمینه فوق‌العاده اشتغالزایی است که حوزه درحال رشدی در اکثر کشورهای جهان محسوب می‌شود به‌طوری‌که بسیاری از اندیشمندان، اقتصاد نوین را اقتصاد خدماتی می‌نامند. خدمات، زمینه بسیار مستعدی برای اشتغالزایی است چون در یک اقتصاد روبه‌رشد و پویا، نمی‌توان هیچ‌گونه محدودیتی برای توسعه خدمات در نظر گرفت.
به علاوه خدمات زمینه مناسبی برای خلاقیت و نوآوری افراد محسوب می‌شود. بخش عمده‌ای از کارآفرینی‌ها در حوزه خدمات اتفاق می‌افتد. خدمات اجتماعی، خدمات بهداشتی، خدمات فنی، خدمات آموزشی، تجارت، خدمات اقتصادی و مالی، و خدمات ارتباطی از جمله مهم‌ترین زمینه‌های قابل‌توسعه و اشتغالزا در مناطق روستایی هستند. قطعا مشارکت دولت در این زمینه می‌تواند تسهیل‌کننده و تسریع‌کننده فرآیند توسعه خدمات در روستاها باشد.
*رئیس هیات‌مدیره و مدیرعامل بانک توسعه تعاون
انتهای پیام/
