در یک پژوهش انجام شد؛
سنجه‌های ارزیابی پژوهش در نشر الکترونیکی
یکی از مهمترین شیوه‌های کمّی در حوزه‌های پژوهشی علم اطلاعات و دانش‌شناسی، روش علم‌سنجی است که امروزه زمینه تاز‌ه‌ای را در تحقیقات ارائه کرده است.
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری آنا، شیوه‌های مختلفی برای ارزیابی پژوهش وجود دارد که هر یک از این روش‌ها چالش‌های مخصوص به خود را به همراه دارند. هر روشی میتواند به گوشه‌ای از ابعاد ارزیابی‌ها اشاره کند، بنابراین گزینش بهترین و جامع‌ترین روش، چشم‌انداز وسیعتری از تأثیر پژوهش را به روی پژوهشگران می‌گشاید.
پژوهشگران در مقاله‌ای با عنوان «سنجه‌های جایگزین در ارزیابی‌های پژوهش در نشر الکترونیکی» به این موضوع پرداخته‌اند که رشد انتشارات الکترونیکی در بستر شبکه‌های اجتماعی موجب پیدایش نوع جدیدی از سنجه‌های ارزیابی علمی گردیده است و پژوهشگران معتقدند که با وجود مزایای متعدد این سنجه‌ها، هنوز چالش‌هایی متوجه آنها است، از این‌رو از آنها به عنوان مکمل سنجه‌های قدیمی یاد می‌شود.
* علم‌سنجی در حوزه‌های پژوهشی
علم‌سنجی مطالعه علم، فناوری و نوآوری از دیدگاه کمی است
به زعم این پژوهش یکی از مهمترین شیوه‌های کمّی در حوزه‌های پژوهشی علم اطلاعات و دانش‌شناسی، روش علم‌سنجی است و علم‌سنجی مطالعه علم، فناوری و نوآوری از دیدگاه کمی است.
از سوی دیگر با توجه به جهانی شدن علم و فناوری و افزایش تولیدات علمی در سطح جهان، افراد و سازمان‌هایی در صدد ارزیابی، رصد و رتبه‌بندی میزان علم و فناوری دانشمندان، دانشگاه‌ها و کشور‌های مختلف برآمدند. بر این مبنا، بحث‌های مرتبط با علم‌سنجی و رتبه‌بندی مورد توجه واقع شد و امروزه علم‌سنجی زمینه تاز‌ه‌ای را در تحقیقات ارائه کرده است.
از اهداف اساسی علم‌سنجی، ارائه شاخص‌های توصیف‌کننده پژوهش در اجتماعات علمی است که میتواند عنصری مفید و کارامد برای مدیریت تحقیق، سیاستگذاری و همچنین چگونگی تخصیص بودجه و امکانات در علوم باشد.
* شاخص‌های علم‌سنجی در اندازه‌گیری کیفیت پژوهش
استناد یکی از اصول اساسی تألیف و پژوهش به شمار می‌رود و اثری میتواند با اقبال جامعه علمی روبه‌رو شود که این اصل در آن مورد اهتمام قرار گرفته باشد
در این پژوهش آمده است که امروزه مجموعه غنی و متنوعی از شاخص‌های علم‌سنجی در خصوص اندازه‌گیری کیفیت پژوهش در حال ظهور است. این سنجه‌ها از سنجه‌های سنتی گرفته (شمارش انتشارات، ضریب تأثیر مجله و شمارش استناد مقاله) تا سنجه‌های نویدبخش جدید مبتنی بر وب به ارزیابی کیفیت پژوهش می‌پردازند.
به زعم این پژوهش یکی از شاخص‌های اساسی علم‌سنجی، استناد است که یکی از عناصر مهم نگارش‌های علمی محسوب می‌شود و نقش بارزی در تولید و نشر اطلاعات دارد. در حقیقت استناد یکی از اصول اساسی تألیف و پژوهش به شمار می‌رود و اثری میتواند با اقبال جامعه علمی روبه‌رو شود که این اصل در آن مورد اهتمام قرار گرفته باشد، به نحوی که مطالب استناد شده در آن استوار، گویا و صریح باشند.
این پژوهش توضیح می‌دهد که صاحب‌نظران در این زمینه که تدوین هر اثر علمی بر پایه آثار پیشین صورت می‌گیرد اتفاق‌نظر دارند و تصریح این نکته را که مطالب ارائه شده در نگارش‌ها بر چه اندیشه‌ها و دستاورد‌هایی مبتنی بوده‌اند، لازمه پیروی از موازین اخلاقی علمی می‌دانند.
از دیدگاه پژوهشگران این پژوهش به دلیل اهمیت استناد در ارتباطات علمی، می‌توان با اندازه‌گیری استنادات مقالات علمی نیز به اهمیت آنها پی برد؛ بنابراین از شاخص استناد به عنوان معیاری مهم برای ارزیابی تولیدات علمی استفاده می‌شود.
تحقیقات بیانگر آن است که عوامل مختلفی بر شاخص استناد اثرگذار است. عوامل وابسته به زمان، حوزه، مجله، مقاله و عوامل وابسته به نویسنده از مهمترین عوامل اثرگذار بر شاخص استناد هستند.
* علم‌سنجی با توجه به ورود فناوری‌های نوظهور
این پژوهش توضیح می‌دهد که نمیتوان تنها به شاخص استناد برای ارزیابی‌های علمی متکی شد. از این‌رو سنجه‌های جدیدی در کنار شاخص استناد پا به عرصه ظهور نهاده‌اند تا کاستی‌های ناشی از آن را جبران کنند.
از سویی دیگر در این پژوهش آمده است که با تغییر در الگوی دسترسی محتوای مجلات به صورت الکترونیکی و همچنین با ورود فناوری‌های نوظهور مبتنی بر وب از جمله شبکه‌های اجتماعی، فضا‌های جدیدی برای ارزیابی‌های علمی و پژوهشی به شیوه‌های متفاوتی به وجود آمده است و سنجه‌های جدیدی با عنوان سنجه‌های جایگزین مطرح شده است.
در این پژوهش به این مهم اشاره شده است که با ظهور اینترنت، شبکه‌های اجتماعی نیز گسترش یافتند. قابل تأمل است که پژوهشگران نحوه حضور افراد در وب را به دو دسته تقسیم کرده‌اند:
- حضور در وب به صورت سازمانی (رسمی: سایت‌های شخصی و گروهی پژوهشی).
- حضور در وب اجتماعی که شامل پروفایل‌ها در گوگل اسکالر، مایکروسافت آکادمیک سرچ و ... است.
* تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر کیفیت مقالات
به زعم این پژوهش حضور فعالانه افراد در وب به بهبود تأثیر اجتماعی انتشارات علمی کمک می‌کند و به این ترتیب نمره آلتمتریکس مقالات نیز متأثر خواهد شد. در واقع، نمره آلتمتریکس علاوه بر میزان استناد به میزان بازدید، بارگیری، نشانه‌گذاری‌ها، علاقمندی‌ها، بحث و ذخیره مقالات در شبکه‌های اجتماعی می‌پردازد.
به گفته این پژوهش می‌توان با شناسایی دقیق شبکه‌های اجتماعی مختلف به ارتقای نظام امتیازدهی مقالات با استفاده از سنجه‌های جایگزین کمک کرد. بدیهی است که پژوهش در رابطه با سنجه‌های جایگزین در آینده ضروری است.
در ادامه این پژوهش آمده است که با توجه به نوپایی و مسائل مطرح شده در زمینه سنجه‌های جایگزین، بررسی بیشتر این سنجه‌ها به کنکاش طیف وسیعی از اثرگذاری منابع اطلاعاتی گوناگون از نقطه‌نظر کاربران شبکه‌های اجتماعی منجر می‌شود.
در پایان یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که رشد انتشارات الکترونیکی در بستر شبکه‌های اجتماعی منتهی به ظهور نوع جدیدی از سنجه‌ها شد که سنجه‌های جایگزین نام گرفتند. پیرو این مطلب، حضور فعالانه پژوهشگران در بستر‌های مجازی به ویژه شبکه‌های اجتماعی میتواند نتایج ارزیابی‌های پژوهش را به نفع آنان رقم زند و از این طریق با سایرین به رقابت بپردازند.
این پژوهش به کوشش سعیده ابراهیمی (دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شیراز) و فاطمه ستاره (کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شیراز) انجام شده است.
انتهای پیام/
