جنگ فناوری میان آمریکا و چین؛ قزاقستان کجای معادله است؟

گروه سیاسی خبرگزاری علم و فناوری آنا، پایگاه تحلیلی «نشنال اینترست» در مطلبی به ظرفیت قزاقستان در جهت‌دهی به رقابت آمریکا و چین برای تسلط بر بازار انرژی آسیای میانه و همچنین زنجیره عرضه مواد معدنی کمیاب پرداخت.

قزاقستان به‌عنوان یکی از جمهوری‌های استقلال‌یافته از شوروی سابق نشان داده که در سیاست خارجی خود رویکردی عمل‌گرایانه دارد و هم‌زمان با تداوم تعامل با چین و روسیه در حوزه‌های اقتصادی، دیپلماتیک و امنیتی، از همکاری با کشور‌های غربی هم ابایی ندارد.

از ریزتراشه‌های پیشرفته گرفته تا گرایش روزافزون به استفاده از انرژی سبز، مواد معدنی حیاتی چون لیتیوم، مس و فلزات کمیاب در روند تحول اقتصاد جهانی و زندگی مدرن ضروری هستند.

بیشتر بخوانید

گزارش/ جنگ ریزتراشه‌ها

تقابل آمریکا و چین در عرصه فناوری‌های نوین؛ تایوان کجای معادله است؟

همچنین، دسترسی به این مواد معدنی به یکی از موارد رقابت شدید میان آمریکا و چین تبدیل شده است- دو ابرقدرتی که تسلط بر چنین منابع کمیابی را از محور‌های اصلی نفوذ مبتنی بر فناوری و برتری ژئوپلیتیکی می‌دانند.

در این میان، قزاقستان که یکی از عناصر محوری این رقابت است، با برخورداری از منابع معدنی کمیاب و با حفظ توازن میان شرق و غرب در عرصه سیاست خارجی می‌تواند به شاخصه‌ای کلیدی برای پیش‌بینی چشم‌انداز نبرد فناورانه میان واشنگتن-پکن تبدیل شود.

البته، قزاقستان با مانور دادن در صحنه رقابت ژئوپلیتیکی قدرت‌های بزرگ چندان بیگانه نیست؛ چراکه از زمان استقلال از شوروی سابق در دهه ۱۹۹۰، به دلیل برخورداری از ذخایر نفت، گاز و اورانیوم در کانون توجه غرب بوده است و شرکت‌های آمریکایی و اروپایی میلیارد‌ها دلار در این کشور آسیای میانه سرمایه‌گذاری کردند تا ذخایر انرژی آن را از مدار نفوذ روسیه خارج کنند.

این‌گونه بود که قزاقستان به یک بازیگر اقتصادی کلیدی در آسیای میانه تبدیل شد و مجال آن را یافت که هم‌زمان با محکم نگه داشتن نخ رابطه با مسکو، با غرب هم وارد مراوده شود.

دراین‌میان، چین به دنبال قدرت‌یابی اقتصادی، به یکی دیگر از بازیگران این صحنه حساس تبدیل شد و برای تغذیه اقتصاد معتاد به انرژی خود، روی منابع طبیعی وسیع قزاقستان متمرکز شد. در ۲۰۲۳، هم‌زمان با سفر «شی جینپینگ» رئیس‌جمهور چین به آستانه، قزاقستان به حلقه‌ای در زنجیره پروژه «یک کمربند-یک جاده» پکن تبدیل شد. به‌این‌ترتیب، چین سرمایه‌گذاری کلانی را برای ساخت جاده، راه‌آهن و توسعه خط انتقال نفت قزاقستان آغاز کرد تا این سرچشمه منابع طبیعی را به کریدور تجارت به اروپا و فراتر از آن تبدیل کند.

موقعیت جغرافیایی قزاقستان به‌عنوان کشوری واقع در قلب منطقه وسیع اوراسیا و روابط اقتصادی‌ای که با بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دارد، در سیاست خارجی چندبعدی آن منعکس می‌شود که به دنبال ایجاد توازن میان مراکز قدرت شرق و غرب است.

عضویت هم‌زمان در سازمان همکاری شانگهای و ساختار ۱+C۵ که ابتکار عملی از سوی آمریکا است و شامل پنج کشور آسیای میانه می‌شود در کنار ساختار‌های همکاری مشابه با ژاپن، اتحادیه اروپا و ... نمونه‌ای از این توازن سیاسی است. هم‌زمان، در همکاری با جمهوری آذربایجان، قزاقستان یکی از حلقه‌های اصلی کریدور ترانس-کاسپین است.

تحولات ژئوپلیتیکی جهانی هم بر اهمیت این بازیگر میانی عرصه قدرت در زمینه‌های تجاری و استخراج منابع معدنی افزوده است. حمله روسیه به اوکراین، عزم اروپا برای کاهش اتکا به انرژی روسیه را در پی داشت و منطقه کاسپین (خزر) واقع در شرق محیط پیرامونی اروپا منبع قابل‌اعتمادی برای تنوع بخشیدن به تأمین‌کنندگان انرژی است.

در این میان، تأثیر مخرب تغییرات اقلیمی و نیاز روزافزون به مواد معدنی حیاتی برای تسریع روند استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، قزاقستان را بیش‌ازپیش در کانون توجه بازیگران جهانی قرار داده است.

بیشتر بخوانید

در میانه جنگ فناوری با آمریکا؛

پکن صادرات یک شبه‌فلز راهبردی را محدود کرد

آمریکا سال گذشته در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل، میزبان اولین نشست سران C۵+۱ بود که یکی از دستاورد‌های آن ایجاد چارچوب مشورتی مواد معدنی بود که در آن به قزاقستان نقشی اصلی محول شد. علاوه بر این، آستانه قرارداد‌های چند میلیارد دلاری با اتحادیه اروپا و انگلیس در باب همکاری در زمینه مواد معدنی امضا کرده است.

بااین‌حال، چین همچنان در زمینه سرمایه‌گذاری روی استخراج مواد معدنی و تجارت با قزاقستان، یک بازیگر کلیدی تلقی می‌شود- رویه‌ای که ضامن تسلط پکن بر زنجیره عرضه جهانی این‌گونه مواد معدنی است.

با توجه به اهمیت این مواد معدنی کمیاب در تولید نیمه‌هادی‌ها و دیگر کاربری‌های فناورانه، برتری‌جویی چین که انحصار تولید برخی از فلزات و نیمه فلزات کمیاب را در اختیار دارد، مایه نگرانی عمیق واشنگتن است.

چین نشان داده که می‌تواند از این برتری به‌عنوان اهرم فشار علیه غرب استفاده کند و اعمال محدودیت بر گالیوم، ژرمانیوم و این اواخر آنتیموان از مصادیق چنین رویکردی است که به‌نوبه خود، آمریکا را برای عمیق‌تر کردن رابطه با قزاقستان ترغیب می‌کند.

با این اوصاف، در روند جذب قزاقستان، انتظار می‌رود شاهد تلاش واشنگتن و متحدانش برای افزایش تعاملات دیپلماتیک، سفر مقامات و برگزاری نشست‌های مشترک در چارچوب‌های اقتصادی-سیاسی متفاوت باشیم. در این راه، آمریکا باید عاقل باشد و چشم خود را به روی همکاری آستانه-مسکو ببندد تا مبادا تحریم‌هایی که به بهانه جنگ اوکراین بر روسیه تحمیل شده، چشم‌انداز همکاری با قزاقستان را کور کند.