در یک پژوهش بررسی شد؛
تأثیر هوش اخلاقی کتابداران بر بهبود رفتار شهروندی
سازمان‌هایی که تأکید بیشتری بر رفتار شهروندی سازمانی دارند نسبت به دیگر سازمان‌ها، سالم‌تر و موفق‌ترند که این خود می‌تواند زمینه را برای تقویت سرمایه اجتماعی در سازمان فراهم آورد.
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، امروزه، سازمان‌های موفق، قابلیت‌ها و منابع منحصربه‌فردی دارند که عامل برتری آنها بر سازمان‌های رقیب محسوب می‌شود. سرمایه اجتماعی به عنوان مزیت رقابتی سازمان‌ها، ازجمله این قابلیت‌ها به شمار آمده است که رشد و توسعه آن می‌تواند از طریق بروز رفتارهای داوطلبانه و فرانقش مانند رفتارهای شهروندی سازمانی امکان‌پذیر شود.
پژوهشگران در مقاله‌ای با عنوان «تأثیر هوش اخلاقی کتابداران بر بهبود رفتار شهروندی و نقش آن در ارتقای سرمایه اجتماعی کتابخانه‌ها» به این موضوع اشاره کرده‌اند سازمان‌هایی که تأکید بیشتری بر رفتار شهروندی سازمانی دارند نسبت به دیگر سازمان‌ها، سالم‌تر و موفق‌ترند که این خود می‌تواند زمینه را برای تقویت سرمایه اجتماعی در سازمان فراهم آورد.
* موفقیت سازمان‌ها در گرو هوش اخلاقی کارکنان
در این پژوهش آمده است که موفقیت سازمان‌ها وابستگی زیادی به عملکرد کارکنانی دارد که فراتر از وظایف خـود عمل می‌کنند. رفتار شهروندی سازمانی مجموعه‌ای از رفتارهای داوطلبانه و اختیاری است که بخشی از وظایف رسمی فرد محسوب نمی‌شود، اما با این وجود توسط وی انجام می‌گیرد و موجب بهبود مؤثر وظایف و نقش‌های سازمان می‌شود.
به زعم این پژوهش سازمان‌ها به صورت فزاینده‌ای خود را درگیر مسئله‌ای می‌بینند که آن را معمای اخلاقی می‌نامند؛ زیرا مرز بین کار‌های درست و خلاف بیش از پیش از بین رفته است. در چنین شرایطی، مدیر باید از نظر اخلاقی جوی سالم برای کارکنان در سازمان به وجود آورد تا آنان بتوانند با تمام توان و بهره‌وری هرچه بیشتر کار کنند.
به گفته این پژوهش هوش اخلاقی، توانایی درک درست از خلاف، داشتن اعتقاد‌های اخلاقی قوی و عمل به آنهاسـت. مـدیران و کارکنان با هوش اخلاقی بالا، کار درست را درسـت انجام می‌دهنـد، اعمال آنها پیوسته بـا ارزش‌ها و عقایدشان هماهنگ است، عملکرد بالایی دارند و همیشه کارها را با اصول اخلاقی پیوند می‌زنند، که این امر زمینه‌ساز سرمایه اجتماعی سازمان‌ها می‌شود.
* ارتباط کتابخانه‌های عمومی با سطح دانش اجتماع
این پژوهش نشان دهنده این است که مدیران و سرپرستان می‌توانند با تغییر و مدیریت فضای اخلاقی سازمان بـر رفتارهای اخلاقی کارکنان اثر بگذارند. نتایج برخی از پژوهش‌های پیشین نشان می‌دهد کارکنانی که در سازمان‌هایی با فضای اخلاقی مثبت کار می‌کنند، رفتارهای فرااجتماعی بیشتری را از خود نشان می‌دهند.
این پژوهش مطرح می‌کند که چنانچه می‌دانیم کتابخانه‌های عمومی سهم عمد‌ه‌ای در بالا بردن سطح دانش اجتماع و شکوفایی استعداد‌های افراد یک جامعه دارند و سنگ‌بنای توسعه فرهنگی، اجتماعی و سیاسی محسوب می‌شوند.
به زعم این پژوهش این نوع کتابخانه‌ها اهداف و کارکرد‌های متفاوتی را مورد توجه و تأکید قرار می‌دهند. یکی از این کارکرد‌ها که بیانگر تلاش و برنامه‌ریزی برای خدمت به تمامی اقشار جامعه است، اقدام در مسیر رشد و پرورش هوش اخلاقی، توسعه سرمایه اجتماعی و مهارت‌های رفتار شهروندی در میان کارکنان خود اسـت.
* سرمایه اجتماعی
این پژوهش مطرح می‌کند که سرمایه اجتماعی در واقع اثر اقتصادی مجموعه‌ای از روابط اجتماعی است که انجام کار‌های گروهی را تسهیل می‌کند و موجب افزایش بهره‌وری می‌شود.
این نوشته بیان می‌کند که سرمایه اجتماعی یکی از قابلیت‌های مهم سازمانی است که می‌تواند برای سازمان‌ها مزیت رقابتی پایدار ایجاد کند و موجب ارتقای سطح همکاری اعضای اجتماع، پایین آوردن سطح هزینه‌ها، بهبود ارتباطات و حفظ کارکنان و در نهایت بهبود عملکرد می‌شود.
در این پژوهش آمده است که به عقیده کلمن یکی از عوامل ساخت سرمایه اجتماعی انجام فعالیت داوطلبانه بوده و رفتارهای شهروندی کارکنان و مشتریان با توجه به ماهیت داوطلبانه و خودجوش بودن این‌گونه رفتارها در بهبود سطح تعاملات اجتماعی در سازمان می‌تواند به کسب و ارتقای سرمایه اجتماعی در سازمان کمک شایانی کند.
به زعم این پژوهش ایجاد و ماندگاری سرمایه اجتماعی که بر مشارکت عملیاتی بیشتر و ارتباطات قوی‌تر مبتنی است، تمایل به بروز رفتارهای شهروندی سازمانی را نیز افزایش می‌دهد. در نتیجه، این ارتباطی دوسویه است و سطح بالای سرمایه اجتماعی نیز به نوبه خود منجر به افزایش وقوع رفتارهای شهروندی می‌شود.
* رابطه بین هوش اخلاقی کتابداران بر رفتار شهروندی سازمانی
از منظر این پژوهش با توجه به تأیید وجود رابطه بین هوش اخلاقی کتابداران بر رفتار شهروندی سازمانی و سرمایه اجتماعی کتابخانه‌ها باید به دنبال راه‌هایی برای افزایش سطح هوش اخلاقی بود تا بر این اساس بتوانیم رفتار شهروندی سازمانی و سرمایه اجتماعی را در کتابخانه‌ها بهبود بخشید. در راستای نتایج این پژوهش راهکار‌های زیر پیشنهاد می‌شود:
- در آموزش‌های ضمن خدمت کتابداران و همچنین در دوره‌های حین خدمت باید تغییرات لازم صورت گیرد و با افزودن دوره‌های خاص به منظور تقویت هوش اخلاقی به عنوان عامل آموزش‌پذیر اقدام کرد
- از کتابدارانی با روحیه همکاری، مثبت‌اندیشی، پذیرش اشتباهات و اسـتفاده‌کننـده از نظرات همکاران در تصمیم‌گیری استفاده شود
- با برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی کافی و مناسب در زمینه اصول رفتار شهروندی سازمانی در میان کتابداران روحیه نوع‌دوستی، وجدان کاری در میان آنها تقویت کرد
- از بروشورها، پوستر‌ها و عکـس‌ها در زمینه تقویت شاخص‌های رفتار شهروندی سازمانی و مؤلفه‌های آن در اداره‌ها و کتابخانه‌های عمومی استفاده شود
- به منظور تقویت بعد شـناختی سرمایه اجتماعی در کتابخانه‌ها با نهادینه‌کردن چشم‌انداز، رسالت و اهداف کتابخانه از طریق مشارکت افراد در خلق آنها و یادآوری مکرر آنها اقدام شود
- به منظور بعد ارتباطی سرمایه اجتماعی در کتابخانه‌ها باید روابط را افزایش داد. با هدف افزایش اعتماد میان افراد در جامعه مورد مطالعه، می‌توان برنامه‌های گروهی برای افزایش روحیه کار گروهی در میان کتابداران اجرا کرد
- برقراری ارتباط باز و شفاف، انتشار اخبار خوب و بد سازمان و ... بهترین راه اعتمادسازی در کتابخانه‌ها است زیرا افراد خود را تنبل فرض نکنند و فردی اثربخش بدانند که بـه آینـده کتابخانه علاقه‌مند است
نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می‌دهد که در تقویت بعد ساختاری سـرمایه اجتماعی در کتابخانه‌ها، برای کتابخانه مناسب و پویا باید قوانینی تدوین شود که در آن تصمیم‌گیری بر نظرات جمع استوار باشد نه بر سلسله‌مراتب سازمانی و نیز تعاون و همکاری در بین کتابداران را تقویت کند، این نوع قوانین می‌تواند باعث افزایش سرمایه اجتماعی شود.
این پژوهش به کوشش اکبر بهمنی چوب‌بستی (استادیار گروه مدیریت دولتی دانشگاه پیام نور) و سید مهرداد سیدین (کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی) انجام شده است.
انتهای پیام/
