۱۷ بهمن در دنیای علم چه خبر؟

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا،‌ تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۱۷ بهمن برابر با ۶ فوریه را ورق می‌زنیم.

****

مهدی بیانی

۶ فوریه ۱۹۶۸ میلادی برابر با ۱۷ بهمن ۱۳۴۶ خورشیدی، مهدی بیانی، نویسنده، پژوهشگر، استاد دانشگاه تهران و بنیانگذار کتابخانه ملی ایران در گذشت. بیانی پس‌از پایان دوره دبیرستان در مدرسه دارالفنون، در دارالمعلمین عالی (دانشسرای عالی) در رشته علوم ادبی و فلسفی مشغول تحصیل شد و پس‌از ادامه تحصیلات در دانشگاه تهران، در سال ۱۳۲۴ در دوره دکتری در رشته زبان و ادبیات فارسی فارغ‌التحصیل شد. او در سال ۱۳۱۳ مدیر کتابخانه عمومی معارف شد و در این‌مدت برای تاسیس کتابخانه ملی ایران، کتاب‌ها را کتابخانه سلطنتی و کتابخانه معارف جمع‌آوری کرد و پس‌از تاسیس کتابخانه ملی در سال ۱۳۱۶ ریاست آن را به عهده گرفت. از او بیش‌از ۲۰ اثر باقی‌مانده که کتاب‌شناسی کتاب‌های خطی، پانصد سال تاریخ جواهرات سلطنتی ایران، فهرست نمایشگاه آثار ابن‌سینا در کتابخانه انجمن آثار ملی و فهرست نمایشگاه آثار خواجه نصیرالدین طوسی در کتابخانه ملی ازجمله آنها است.

گلف‌بازی روی ماه

۶ فوریه ۱۹۷۱میلادی برابر با ۱۷ بهمن ۱۳۴۹ خورشیدی، آلن شپرد، فضانورد آپولو ۱۴، وقتی در سطح ماه بود چند عکس از چند توپ گلف گرفت. نزدیک به پایان دومین راهپیمایی ماه، درست پیش‌از ورود به ماژول ماه برای آخرین‌بار، شپرد (گلف‌باز مشتاق) سر آهنی چوب گلف را انتهای ابزار جمع‌آوری نمونه وصل کرد. باوجود دستکش‌های ضخیم و لباس فضانوردی سختی که او را مجبور می‌کرد چوب را فقط با یک دست بچرخاند، موفق شد به دو توپ گلف ضربه بزند. توپ اول نزدیک دهانه‌ای روی ماه فرود آمد و دومی دقیقا داخل دهانه افتاد. سپس فضانوردان پس‌از ۳۳ ساعت اقامت در سومین فرود انسان روی ماه آماده شدند تا به زمین بازگردند. این سر آهنی چوپ گلف در مقر اتحادیه گلف ایالات متحده در نیوجرسی در معرض دید است.

ژرمانیوم

۶ فوریه ۱۸۸۶ میلادی برابر با ۱۷ بهمن ۱۲۶۴ خورشیدی، شیمی‌دان آلمانی، کلمنز الکساندر وینکلر، عنصر ژرمانیوم را کشف کرد. وقتی او در کانی آرژیرودیت عنصر ژرمانیوم را کشف کرد سابقه مدیریت در یک کارخانه شیشه کبالت و مدیریت در دانشکده معدن فرایبرگ را داشت. وینکلر با تجزیه سنگ معدن سولفید نقره (کانی آرژیرودیت) متوجه شد که تمام عناصر شناخته‌شده موجود در این سنگ ۹۳ درصد از وزن آن را تشکیل می‌دهند. به‌این‌ترتیب، با ردیابی ۷درصد باقی مانده، عنصر جدیدی را پیدا کرد که آن را ژرمانیوم (برگرفته از نام ژرمن به‌معنی آلمان) نامید. معلوم شد که این عنصر همان اکا-سیلیکون است که دیمیتری مندلیف در سال ۱۸۷۱ وجودش را پیش‌بینی کرده بود. ژرمانیم با عددد اتمی ۳۲ شبه‌فلزی سخت، درخشان و به رنگ سفید خاکستری و از نظر شیمیایی شبیه قلع است. این عنصر به‌عنوان ماده نیمه‌رسانای مهمی در ترانزیستورها و نورسنج‌‌ها استفاده می‌شود.

اولین لقاح در لوله آزمایش

۶ فوریه ۱۹۴۴میلادی برابر با ۱۷ بهمن ۱۳۲۲ خورشیدی، دکتر جان راک، متخصص زنان و زایمان آمریکایی  به همراه میریام اف. منکین، زیست‌شناس اهل لاتویا اولین تخمک انسان را در لوله آزمایش بارور کردند. پس‌از صدها تلاش، آنها اولین سلول لقاح‌یافته انسان در شرایط آزمایشگاهی را تولید کردند اما جنین به رحم بازگردانده نشد و تا حدود ۱۵ سال بعد، راک و دکتر آرتور هرتیگ به‌دنبال بازیابی تخمک‌های اولیه انسان بودند و در این‌مدت ۳۴ سلول بارور‌شده تولید کردند که دانش جدیدی درباره لقاح انسان ارائه می‌کردند. گرگوری پینکوس فیزیولوژیست دانشگاه هاروارد در این پژوهش به آنها کمک کرد. دکتر جان راک را بیشتر به‌عنوان سازنده قرص‌های ضد‌بارداری می‌شناسند.

کرایوترون

۶ فوریه ۱۹۵۷ میلادی برابر با ۱۷ بهمن ۱۳۳۵ خورشیدی، طی بیانیه‌ای مطبوعاتی که از سوی موسسه فناوری ماساچوست آمریکا (ام‌آی‌تی) منتشر شد کرایوترون، سوئیچ رایانه‌ای ابررسانا معرفی شد. کرایوترون که دادلی باک آن را ابداع کرده بود، اولین استفاده عملی از خاصیت ابررسانایی به‌شمار می‌رفت. به توانایی بعضی فلزات برای هدایت جریان بدون مقاومت در دمای چند درجه بالاتر از صفر مطلق ابررسانایی می‌گویند. این سوییچ، درواقع سیم ریزی به ضخامت مو بود که اطراف سیم مستقیمی که با هلیوم مایع خنک شده بود پیچیده شده بود. جریان در سیم مستقیم عبور می‌کرد به‌جز زمانی که با اثر میدان مغناطیسی جریان درون سیم‌پیچ متوقف می‌شد و به‌این‌ترتیب، همانند سوییچ عمل می‌کرد. کرایوترون به‌عنوان دستگاه تحولی مهمی برای کوچک‌کردن رایانه‌هایی که در دهه ۱۹۵۰ به‌اندازه اتاق بودند مورد استقبال قرار گرفت.