وزیر علوم: وحدت حوزه و دانشگاه با وضع قوانین مناسب محقق می‌شود/ آیت‌الله رشاد: نظریه‌پردازی و تولید علم، مدیریتی و آیین‌نامه‌ای نیست

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، آیین گرامیداشت روز وحدت حوزه و دانشگاه با محور «علم حکمرانی و  تمدن اسلامی»  پیش از ظهر امروز در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم برگزار شد. 

محمدعلی زلفی‌گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در این آیین با گرامیداشت شهادت آیت‌الله دکتر مفتح و روز گرامیداشت حوزه و دانشگاه  گفت:  فرهنگ دانشگاهی با فرهنگ حوزوی وجوه اشتراک و تفاوت‌هایی دارد. وحدت حوزه و دانشگاه باید به هم‌افزایی مثبت و مؤثر حوزه و دانشگاه بینجامد. وحدت حوزه و دانشگاه یعنی ما این دو فرهنگ آموزشی را به رسمیت بشناسیم.

زلفی‌گل عنوان‌ کرد: از جامعه دانشگاهی و جامعه حوزوی انتظار می‌رود که نکات مثبت موجود در هرکدام از فرهنگ‌ها را مورد استفاده قرار دهد. باید تجربه را ارزان خرید. انسان نباید همه چیز را خودش تجربه کند.
 
وی اظهار کرد: مفهوم دانشگاهیان از تجربیات موفق حوزه برای پیشبرد آموزش استفاده کنند و حوزویان هم به صورت متقابل از این فرهنگ استفاده کنند؛ البته بعضی اوقات فقط  انتظار داریم که توسعه با توصیه موفق و محقق بشود در حالی که این اتفاق با «قانون» رقم‌ می خورد.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری گفت: برای تحقق وحدت حوزه و دانشگاه باید از طریق داشتن قوانین و مقررات پیش ببریم؛ چراکه فرهنگ سالم هم از طریق قانون محقق می‌شود. نیازسنجی این قوانین و راهبردها وظیفه نهادهایی مانند همین پژوهشگاه حوزه و دانشگاه است. اینکه چه قوانینی باید تصویب شود تا به وحدت موفق حوزه و دانشگاه برسیم باید در چنین نهادهایی رقم‌ بخورد.

 وی افزود: در فرهنگ حوزوی علاوه بر توجه ویژه به کنترل‌های بیرونی، بحث «ایمان» جدی‌تر است. نظام ارزشیابی فرهنگ حوزوی و دانشگاهی چگونه در کنار هم قرار بگیرد که مفید باشد.

زلفی‌گل عنوان کرد: وحدت حوزه و دانشگاه زمانی محقق می‌شود که  در این زمینه قوانین و مقرراتی داشته باشم وگرنه با توصیه اتفاق خاصی نمی‌افتد. باید برنامه منسجم قابل اجرا و قابل ارزیابی داشته باشیم.ما سعی کردیم در دوره فعلی وزارت علوم چنین قوانین برنامه‌هایی داشته باشیم. در آیین‌نامه‌های جدید ارتقای اعضای هیئت علمی به همکاری‌های پژوهشی، آموزشی  و فرهنگی و برنامه‌های مشترک بین اعضای هیئت علمی دانشگاه و‌ حوزویان توجه ویژه ای داشتیم.

مقام عالی وزارت علوم ادامه داد: طرح‌های پژوهشی مشترک بین حوزه و دانشگاه در اولویت قرار گرفته است، اینکه چگونه نهادهایی مانند شورای‌ عالی انقلاب فرهنگی و سایر نهادها را برای تحقق این وحدت درگیر کنیم، مهم است و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه باید در این زمینه ورود کند؛ چراکه با یک برنامه ریزی درست می‌توان در این حوزه تاثیرگذار بود.

 وزیر علوم، تحقیقات و فناوری اظهار کرد: با ظرفیت بالایی که در شهر قم به واسطه حوزه علمیه این شهر وجود دارد و با ظرفیت بالای پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ان‌شاءلله شاهد باشیم که فرهنگ حوزوی و دانشگاهی با دو بال منجر به پرواز علم و فرهنگ در آسمان تمدن ایران اسلامی باشیم.

نظریه پردازی و تولید علم، مدیریتی و آیین‌نامه‌ای نیست

آیت الله رشاد رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز در ارتباطی تصویری با این نشست گفت: در سال های اخیر شبهه‌ای مطرح میکنند که مگر تولید علم مدیریت‌پذیر است؟ خیر، نظریه پردازی و تولید علم، مدیریتی و آیین‌نامه‌ای نیست. این یک مغالطه عوامانه است که تنها عوام الناس را فریب می‌دهد و نه اهل علم و فضل را.

وی اظهار کرد: آیا نباید فعل «تولید علم» را اراده کرد که اتفاق بیفتد؟ قطعا تولید علم اراده است و می تواند با تصمیم انسان صورت بگیرد. پس انسان صاحب  اراده بسته به تشخیص و اهدافی که دارد آن را انجام میدهد. اگر غایتی نباشد، فعلی واقع نمی‌شود. وقتی می‌گوییم علوم انسانی اسلامی تولید کنیم، اهدافی است که در نظر داریم و مجموعه چهارگانه علل باید در کنار هم قرار بگیرد تا تحقق پیدا کند.

 آیت الله رشاد عنوان‌ کرد: بدون مبانی حکمی و معرفت دینی علوم انسانی اسلامی تولید نمی‌شود. بدون ورود اهل شایسته این علوم در جایگاه علت فاعلی، این اتفاق رقم‌ نخواهد خورد. بدون محتوای مناسب هم شاهد تولید علم نخواهیم بود. 

وی افزود: اصولاً حکمرانی بدون علم یک سخن بی‌معنا است. بدون حکمرانی هم امکان تولید علوم انسانی وجود ندارد.علوم انسانی در معنای وسیع آن علوم حکمرانی هستند اگر بنا است که حکمرانی ملی و اسلامی و مستقل داشته باشیم که تحت تاثیر حکمرانی های بیرون مرزها باشد، باید علم بومی داشته باشیم که الزاما این علم بومی اسلامی هم هست. ما علوم اسلامی را به مثابه پیش افزارهای حکمرانی می دانیم.امروز اگر غرب بر دنیا سلطه پیدا کرده بر پایه پیشرفت‌‌‌‌های علمی است آنها به اتکای علم است که بر دنیا سیطره پیدا کرده اند. پیشرفت در علم‌ موجب استقلال و اقتدار می شود. بدون علم و به ویژه علوم انسانی سخن گفتن از حکمرانی مستقل و مومنانه، سخن ناقصی است.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: تناسب میان مولفه های پنج گانه علم‌ یعنی مبانی، موضوع، مسائل، منطق، و غایت باعث می‌شود علم تولید شود. وقتی این پنج مولفه با هم سازگار شدند، یک علم جدید متولد می‌شود. برای تولید علوم انسانی اسلامی باید به این پنج مولفه دست پیدا کنیم. 

وی عنوان کرد:  در نهایت باید گفت که بدون حکمرانی بومی اسلامی، تحقق تمدن اسلامی ایرانی هم محقق نمی‌شد. جوهر تمدن سبک زندگی است و سبک زندگی را هم علوم انسانی می‌سازد. پس بین حکمرانی، تمدن و تولید علم پیوند دقیق و محکمی وجود دارد که بر همین اساس عنوان این نشست را انتخاب کردند.

دکتر طهرانچی: برای رسیدن به وحدت حوزه و دانشگاه، باید از رفتار تبعی دست برداریم

دکتر محمد مهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در این آیین با گرامیداشت شهادت آیت‌الله دکتر مفتح و روز گرامیداشت حوزه و دانشگاه  گفت: هر دو مفهوم «حکمرانی علم» و «حکمرانی علمی» در گذشته تاریخی ما وجود داشته است. وقتی خواجه نظام الملک وزیر می‌شود، هم حکمرانی علمی دارد و هم تصمیمی که برای مدارس نظامیه می‌گیرد، «حکمرانی علم» است. صرفاً بردن فیزیک و زیست‌شناسی به حوزه راهگشا نیست و بحث‌ها عمیق‌تر است.

وی با بیان اینکه در مبحث ساحت‌ها غرب به زیرساخت و سیاست توجه کرده و این دو را با هم پیش برده است، اظهار کرد: توانسته حبه‌های علم و فناوری را فتح کند. ما نسبت به تکنولوژی بیگانه اختراع ثبت ایده می‌دانیم و این موضوع که آنچه در غرب آمده است را به عنوان علم پایه درک کرده‌ایم، روشمند است.

دکتر طهرانچی با اشاره به اینکه ما زیرساخت حوزه و دانشگاه را داریم، تصریح کرد:  درصدد هستیم تا در یک فرآیند خاص زیرساخت حوزه و دانشگاه را با یکدیگر آشنا کنیم و اگر موفق به حل این موضوع شویم، تمدن نوین پدیدار می‌شود.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه تفاوت علم در ساحت اجتماعی و فردی روشن است، ادامه داد: غرب بعد از جنگ جهانی دوم به حکمرانی علمی در سیاست توجه داشته است. حکمران علم سیاست‌گذاران و کنش‌گران علم هم دانشمندان هستند و دوگانه‌های زیادی و اختلافات جدی بین آن‌ها وجود دارد. نکته مهم این است که سیاست‌گذاری از خبرگی و تجربه پژوهشی کمتری برخوردار است.

وی طوفان الاقصی را نوع دیگری از حکمرانی علم مطرح کرد و یادآور شد: شاهد محاکمه سه رئیس دانشگاه توسط کنگره آمریکا هستیم. جالب است که همواره رئیس دانشگاه‌هایی که مجبور به استعفا شدند، زن هستند. رئیس کنگره زن است و نشان‌دهنده توخالی بودن شعار‌های حمایت از زن غرب محسوب می‌شود.

دکتر طهرانچی با بیان اینکه نظام غرب در حکمرانی علم دچار خدشه‌های جدید شده است، عنوان کرد: اتفاقات رخ‌داده در دهه اخیر نشان می‌دهد که غرب در حکمرانی علم و در جهت‌دهی علم دچار چالش‌های جدی شده است. وحدت حوزه و دانشگاه باید مبنایی‌تر و جدی‌تر به این موارد بپردازد. اگر مدل جدید نداشته باشیم در مقابل فروریخت این مدل‌های غالب نخواهیم داشت.

به گفته وی، هدف حکمرانی از نگاه اسلام، حفظ بشریت و منفعت رساندن به مردم است. در طبیعت شاکله، تعیین‌کننده رفتار به‌شمار می‌آید و می‌بینم که دوده و الماس هر دو از کربن هستند، اما ساختاری متفاوت دارند که دو محصول کاملاً متفاوت و باارزش مختلف تحویل می‌دهد.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به ساختار و محتوای علمی حوزه و دانشگاه، اظهار کرد: بحث ساختار و محتوا در مسائل انسانی و اجتماعی وجود دارد و در علم نیز همواره یک ساختار علم و یک محتوای علمی داریم.

دکتر طهرانچی با بیان اینکه حوزه و دانشگاه و مدرسه شکلی از ساختار هستند، عنوان کرد: محتوا آن چیزی است که در این ساختار‌ها استفاده می‌شود. الان قصد نزدیکی دو ساختار با دو شماره متفاوت را به یکدیگر داریم. این دو ساختار به‌راحتی با یکدیگر ترکیب نمی‌شود. وحدت بین حوزه و دانشگاه با داشتن رفتار تبعی صورت نمی‌گیرد، اگر دانشگاه به اصول مدرنیته پایبند باشد هرگز نمی‌تواند با حوزه وحدت داشته باشد و باید از این رفتار تبعی خارج شود.

وی با بیان اینکه اگر بخواهیم ذیل نظام سلطه عمل کنیم، وحدت حوزه و دانشگاه شکل نمی‌گیرد، ادامه داد: اگر حکمرانی علم در ایران برای خروج از این سلطه تلاش کند، می‌توانیم به شکل‌گیری تمدن اسلامی امیدواریم باشیم.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی اظهار کرد: اگر درکی بین نگاه علم و آیات وجود نداشته باشد و آن را دروغ بپندارد، این علم نمی‌تواند برای انسان مفید باشد و طبق کلام الهی در قرآن کریم به این می‌رسد؛ که زمین و آسمان باطل آفریده شده است. پس در طبیعیات به نگاه کفرآمیز می‌رسد و شخصیت دوگانه پیدا می‌کند.

به گفته دکتر طهرانچی، دوگانگی بین علم و آیات قرآن را بایستی در مبانی حل کنیم و از نظریه‌پردازی دوری کنیم. پس در رسیدن به وحدت حوزه و دانشگاه، باید از رفتار تبعی دست برداریم. استقلال علم و ایمان را به وحدت تبدیل کنیم و «حکمت» را در حکمرانی علم در نظر بگیریم.

وی گفت: باید فراتر از یک جلسه در سال به دنبال وحدت حوزه و دانشگاه باشیم و با اندیشه‌ورزی جدی‌تری به این سمت حرکت کنیم.

در ابتدای این نشست حجت‌الاسلام محمدباقر سعید روشن رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با خوشامدگویی به اساتید و پژوهشگران برای حضور در نشست عنوان کرد:  مولود میراث علم اسلامی شکل گیری یک جامعه دارای فرهنگ مدنیت و اسلامیت و چنین چیزی در تاریخ اسلام تحقق پیدا کرده است. پیشینه یک جامعه بزرگترین هویت آن جامعه و ملت است. از قرن هشتم تا قرن سیزدهم میلادی در پرتو اسلام چنین جامعه‌ای با وجود انحرافات حاکمان در جغرافیای جهان اسلام شکل گرفت. جامعه‌ای که به اذعان صریح محققان بزرگ دنیا در اوج قله علم و تمدن و فرهنگ و مدنیت بود.

وی افزود: در این دوران اندیشمندانی نظیر خواجه نصیر الدین طوسی در قرن سیزدهم حضور داشتند که به تعبیر علامه جعفری شخصیتی ذاتا حوزوی است که دانشگاهی است و ذاتاً دانشگاهی است؛ اما حوزوی است. علامه حلی شاگرد او می گوید من در اخلاق و فقه شخصیتی مثل او را ندیده‌ام. با وجود سختی‌ها و تلخی‌‌هایی که زندگیش داشت در همه علوم چه علوم فنی و پایه و چه علوم اسلامی سرآمد بود.

رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه افزود: علم مدرن همراه خودش مبانی و مبادی ای  داشته که در متنش با علوم پایه (فیزیک و شیمی و زیست شناسی ) همراه شد. این علوم در نهایت در شکل مدرن آن، جهان بدون خدا و معنویت را رواج داد. ما اگر بخواهیم علوم انسانی را به سمت کمال تغییر دهیم و به تمدن نوین اسلامی برسیم باید ابرانگاره متافیزیک اسلامی را در دروس علم پایه دانشگاه بگنجانیم.

سعیدی روشن گفت: از سوی دیگر حوزه علمیه هم باید خود را از علوم پایه بی نیاز نبیند. در حالی که حوزه های علمیه ما همواره در علوم پایه مثل زیست شناسی و شیمی و نجوم هم فعال بوده اند.

وی اظهار کرد: ما باید علم جدید غربی را با همه اصطلاحاتش در چارچوب فلسفه و منطق الهی بخوانیم. حوزه و دانشگاه ما وقتی اسلامی می شود که در همین چارچوب عمل کند. دانشگاه اسلامی باید ملتزم به عقل و حرکت اسلامی باشد. این می‌تواند زمینه ساز اداره مطلوب جامعه و جامعه مطلوب شود.

انتهای پیام/

پروین طالبیان