نگاهی به سازوکار مصادره رسانه‌های منتقد ترکیه؛ توپخانه اردوغان تازه روشن شده است

به گزارش خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا به نقل از المانیتور، هفته گذشته اتفاقی غیرمعمول و تا حدودی نادر در استانبول رخ داد. گروهی از نیروهای پلیس در حالی به پرتیراژترین روزنامه ترکیه یعنی روزنامه زمان حمله کردند که دستور قضایی برای تصرف آن را در اختیار داشتند. آنها با شلیک گاز اشک‌آور، صدها نفر از معترضان را در مقابل دفاتر این روزنامه متفرق کردند و کنترل تمام ساختمان آن را به دست گرفتند. با گذشت چند ساعت، عبدالحمید بیلیچ، سردبیر این روزنامه متوجه شد که از سمت خود اخراج شده است. پایگاه خبری این روزنامه نیز از دسترس خارج شد. در این میان، آرشیو دیجیتال 27 ساله این روزنامه ( شامل اخبار، سرمقاله‌ها و یادداشت‌ها ) پاک شد. به عبارت دیگر، تمام این روزنامه در عرض چند ساعت نابود شد.

این تخریب باعث شد فضای کار برای گروه جدیدی فراهم شود. یک روز پس از کنترل نیروهای پلیس، روزنامه زمان که تا پیش از این یکی از مهمترین منتقدان رجب طیب اردوغان و سیاست‌هایش به حساب می‌آمد، خط خبری جدید و کاملا متفاوتی را دنبال کرد. در اقدامی بی سابقه، مقاله‌ای به تمجید از اردوغان و «ترکیه جدید» او منتشر شد. به عبارت دیگر، زمان نیز به یکی دیگر از ده‌ها روزنامه ترکیه تبدیل شد که ماموریت اصلی‌اش حمایت از رئیس‌جمهوری ترکیه و تهدید کردن دشمنان او است.

انتشار این اخبار ممکن است باعث تعجب افراد در خارج از ترکیه شود، اما در داخل ترکیه کمتر کسی نسبت به این مساله متعجب می‌شود. از قبل مشخص بود که روزنامه زمان و گروه رسانه‌ای گسترده آن از جمله پایگاه خبری سیحان، به زودی به کنترل دولت و موافقانش در می‌آید. در ماه اکتبر سال گذشته (مهر ماه 94) نیز گروه رسانه‌ای ایپک که روزنامه‌های ملیت و بوگان را منتشر می‌کرد، در عرض یک شب به دست طرفداران اردوغان افتاد. تمامی این پایگاه‌های خبری به جنبش فتح‌الله گولن وابسته بود و بسیاری از مردم ترکیه می‌گویند به زودی هر کدام از دارایی‌های این گروه به تصرف دولت در می‌آید.

حالا سوال اینجاست که چه کسی این اخبار را منتشر کرد. جواب این سوال را باید اینطور داد: ماشین تبلیغاتی دولت و جم کوجوک، ستون‌نویس طرفدار اردوغان در روزنامه دیلی‌استار؛ وی بارها در مقالات خود با خوشحالی از تصرف قریب‌الوقوع روزنامه زمان سخن گفته بود. پس از تصرف این روزنامه نیز، کوجوک در یادداشتی اعلام کرد مبارزه با گروه تروریستی فتح‌الله گولن تازه آغاز شده است. وی اعلام کرد تمام دارایی‌های جنبش گولن از جمله 17 دانشگاه مختلف در سراسر کشور، به‌زودی به تصرف دولت در می‌آید. وی دلیل این اقدامات را این‌گونه اعلام کرد: «خطرناک‌ترین سازمان‌ تروریستی در هزار سال گذشته، نمی‌تواند چنین دارایی‌هایی در یک جامعه دموکراتیک داشته باشد».

این دقیقا روشی است که دولت ترکیه برای تصرف زمان و دیگر رسانه‌های منتقد در پیش گرفته است. اما این منطق، سئوالات فراوانی را مطرح می‌کند. کارشناسان می‌گویند اگر جنبش وابسته به گولن، تروریستی است چرا اردوغان و حزب متبوع او تا سال 2013 با آن ارتباط داشتند. نیروهای قضایی و پلیس وابسته به گولن تا پیش از سال 2013، نقش بسزایی در خاموش کردن صدای مخالفان اردوغان داشتند. این اختلافات از اوایل سال 2014 و پس از آن آغاز شد که نیروهای طرفدار گولن، تحقیقاتی در مورد فساد نیروهای دولتی انجام دادند. بسیاری اقدامات اردوغان و نظامیان این کشور را شبیه به سرکوب‌های شدیدی توصیف کرده‌اند که عبدالفتاح السیسی در مصر علیه جماعت اخوان المسلمین و طرفدارانش انجام داد.

علاوه بر این، مصادره زمان (و پیش از آن ملیت و بوگان) نه یک تلاش برای تخریب جنبش گولن، بلکه بخشی از تلاش‌ها برای مهار تمام رسانه‌های ترکیه است. این وضعیت سال‌هاست که ادامه داشته است، اما هم اکنون به جای دستورهای قضایی و بازداشت از سوی پلیس، شامل روش جدیدتری است: اقدامات مالی. در ابتدا مشکلات مالی برای صاحب روزنامه ایجاد می‌کنند. سپس روزنامه به فرد دیگری که از دوستان نزدیک ازدوغان است، فروخته می‌شود یا اینکه موافقت می‌شود دولت برای آن مدیر عاملی انتخاب کند. در ادامه روزنامه به طرفدار محض اردوغان تبدیل می‌شود و به تدریج سردبیر، خبرنگاران و هر فردی که مخالف رئیس جمهوری باشد، اخراج می‌شود. طی هفت سال گذشته حداقل هفت روزنامه مهم و منتقد دولت به همین روش تحت کنترل طرفداران اردوغان در آمد.

حتی روزنامه‌های اسلامگرا نیز که از اردوغان حمایت نمی‌کنند، مستثنی از این وضع نیستند. نمونه مشخص در این زمینه روزنامه «دریلیس پوستای» و یکی از نویسندگانش به نام هاکان آلباریک است؛ آلباریک در یادداشت‌های خود ضمن تمجید از برخی اقدامات اردوغان، انتقاداتی نیز علیه او مطرح می‌کرد. پس از مدتی شرکت‌هایی که تبلیغات این روزنامه را انجام می دادند، از این کار صرف نظر کردند. خود آلباریک نیز پس از چند ماه اخراج شد.

با این اوصاف، نه تنها روزنامه‌های همچون زمان، بلکه تمام رسانه‌های ترکیه در حال تصرف به دست دولت است. در واقع این دولتی است که اصرار دارد دموکراسی تنها از طریق انتخابات محقق می‌شود و به اعتقاد آنها، برنده انتخابات این حق را دارد که تمام جوانب جامعه را تحت کنترل خود بگیرد.