متن و حاشیه‌های معروف ترین سرودهای انقلابی

خمینی ای امام، خمینی ای امام
شاعر: حمید سبزواری
خواننده: گروهی 50 نفره
آهنگساز: حمید شاهنگیان
قسمتی از متن شعر: «خمینی ای امام، خمینی ای امام/ ای مجاهد ای مظهر شرف / ای گذشته ز جان در ره هدف / هر زمان می رسد از تو این ندا / ای اسیران و مستضعفان به پا»
نکته: این ترانه در مراسم استقبال از امام (ره) پخش شد.
هرچند بسیاری از سروده های انقلابی استاد سبزواری از زیبایی زبان، معنای عمیق و زیبایی اندیشه برخوردار است اما سروده «خمینی ای امام» به گونه منحصر به فردی سرآمد همه اشعار او محسوب می شود؛ زیرا این سروده در لحظه تاریخی ورود بنیانگذار انقلاب اسلامی به ایران در فرودگاه مهرآباد توسط یک گروه سرود انقلابی به صورت زنده اجرا شد و مورد تحسین و توجه قرار گرفت. آنچه در ارتباط با این میراث معنوی، جالب توجه به نظر می رسد ثبت نام از 400 نفر در سال 57 به منظور تست و تشکیل گروه 50 نفره ای برای اجرای این سرود تاریخی بوده است. حمید سبزواری درباره سرود «خمینی ای امام» گفته است: «شعر این سرود را من قبل از پیروزی انقلاب سرودم یعنی وقتی که امام(ره) از نجف به پاریس رفتند. در آن موقع اعلامیه های حضرت امام به ایران می آمد و تکثیر می شد و سخنرانی های ایشان در نوار کاست ضبط می شد و در دست همه می چرخید، وقتی این نوارها تکثیر شد، یک طرف این نوارها خالی بود، دوستانم به من گفتند که شعری برای طرف دیگر نوار بگو که من یکی از شعرهایی که سرودم «خمینی ای امام» بود که به همراه سخنرانی های امام تکثیر می شد. پیش از انقلاب خیلی ها در ماشین ها و خانه هایشان این سرود را داشتند و گوش می کردند. وقتی که همه درها بسته شد و رژیم دیگر به ستوه آمده بود، قرار شد که امام (ره) به ایران بیایند، با خود گفتم که وقتی امام می آید، خوب است شعری داشته باشم که در فرودگاه بخوانم، بنابراین سه شعر؛ «خوش آمدی امام ما» و«خمینی ای امام» و «برخیزید ای شهیدان راه خدا» را که سروده بودم، برای آن روز آماده کردم که «خمینی ای امام» قبلا ضبط شده بود اما آن را ضبط مجدد کردیم که در فرودگاه پخش شد و خوشحالم که کارم ارزش داشته است که پخش شود و زحماتم به هدر نرفته است.»

بوی گل سوسن و یاسمن آید
شاعر: محمدعلی ابرآویز
خواننده: گروهی
آهنگساز: محمدعلی ابرآویز
قســمتی از متــن شعــر: «بوی گل سوســـن و یاسمن آید/ عطر بهاران کنون از وطن آید/ جان ز تن رفتگان سوی تن آمد/ رهبر محبوب خلق از سفر آمد/ دیو چو بیرون رود فرشته در آید/ بگذرد این روزگار،تلخ تر از تلخ/ بار دگر روزگار چون شکر آید»
نکته: این سرود در اوج خفقان و حکومت نظامی ساخته شد.
ابرآویز، سازنده سرودهای انقلابی درباره این اثر می گوید: قطعه «بوی گل سوسن و یاسمن آید» قبل از ورود امام خمینی(ره) و در زمانی که ایشان در تبعید بودند، ساخته شد. بنده که در آن سال ها بیشتر سرودهای انقلابی را ساخته بودم یا تهیه کنندگی آن را بر عهده داشتم، قطعه «بوی گل سوسن و یاسمن آید» را قبل از آمدن امام به تهران ساختم. در واقع زمانی که ایشان در عراق بودند و حتی زودتر از این که سر و صداها با نوشتن اخبار در مطبوعات بلند شود، به ما خبر رسید که امام علاقه مند هستند به وطن بازگردند، شما کاری می توانید بکنید که این تبعید بشکند و دولت مجبور به پذیرفتن حضور ایشان در ایران شود؟ ما در استودیو برای ضبط این کار مخفیانه کار کردیم، به طوری که شب ها ساعت 30 : 19که حکومت نظامی شروع می شد، ما به این استودیو می رفتیم و 30 : 7 صبح بیرون می آمدیم. در این مدت همه نوازنده ها و خواننده ها، پابرهنه وارد استودیو می شدند تا جای پای کسی روی زمین نباشد. همچنین هر چند دقیقه یکبار، پنجره ها را باز می کردیم تا هوا جابه جا شود. آن استودیو در محله ارمنی نشین ها بود و این دوستان با ما همکاری زیادی می کردند، به طوری که آنها پشت پنجره ها کشیک می دادند و وقتی ماشین گشت می آمد، با طناب زنگوله دار که روبه روی استودیو آویزان کرده بودند، به ما خبر می دادند. ما نیز سکوت می کردیم تا ماشین رد شود.

آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو
شاعر: حمید سبزواری
خواننده: اسفندیار قره باغی
آهنگساز: احمد علی راغب
قسمتی از متن شعر: «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو / خون جوانان ما، می چکد از چنگ تو ... جور و جفا در تو هست، مهر و وفا در تو نیست/ زهر بلا در تو هست، شهد صفا در تو نیست / در همه دور زمان، چون تو ستمکاره نیست / عامل هر فتنه ای، صلح و صفا در تو نیست»
نکته: این ترانه در 48 ساعت ساخته شد.
در همان سال های آخر دوره پهلوی از خطه تبریز نام جوانی بر سر زبان ها افتاد که اکنون پیشکسوتی است در عرصه موسیقی. او خیلی زود صدای انقلاب لقب گرفت و سرود آمریکا آمریکایش در یادها ماند. اسفندیار قره باغی خواننده سرود «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو» درباره خاطره خواندن این آهنگ گفته است: «شبی در منزلی بودیم و مرحوم سید احمد خمینی هم که در آن جمع حضور داشت، به ما گفت چرا علیه آمریکا آهنگی نمی سازید؟ همان صحبت یادگار امام(ره)، برای ما انگیزه ای شد و همان شب حمید سبزواری تا صبح نشست و شعر «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو» را سرود. روز بعد «احمد علی راغب» آهنگسازی این قطعه را انجام داد و یک روز بعد نیز سید محمد میرزمانی آهنگ را تنظیم کرد و فردای آن روز در رادیو، نوار ترانه «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو» را جمع کردیم. می توانم بگویم که این اثر جزو نادرترین آهنگ هایی بود که در 48 ساعت آن را تنظیم و ضبط کردیم در حالی که الان اگر بخواهیم یک آهنگ ساده را هم ضبط کنیم یک ماه طول می کشد. با این حال، دلیل اثر گذاری این اثر فقط به این علت بوده که سروده و شعر آن، بر مبنای واقعیت محض بوده و هست و اکنون بعد از گذشت چند دهه مردم کشور عزیزمان همچنان این اثر را زمزمه می کنند.

ایران ایران ایران رگبار مسلسل ها
شعر: افشین سرفراز
خواننده: رضا رویگری
آهنگساز: فریدون خشنود
قسمتی از شعر: «ا...، ا...، ا...، لا اله الا ا...، لا اله الا ا...، ایران ایران ایران، رگبار مسلسل ها، ایران ایران ایران، مشته شده بر ایوان، ایران ایران ایران، بنگر که همه فریاد، بنگر که همه توفان...»
نکته: منبع الهام این شعر فریادهای ا... اکبر مردم بود
رضا رویگری درباره این سرود گفته است ... روزهای راهپیمایی و شلوغی و تظاهرات داشتیم نمایشی به نام «سهراب و عصر سنجاقک» را تمرین می کردیم که به دلیل شلوغی آن روزها از قید تمرین گذشتیم. همان موقع فریدون خشنود، آهنگساز و تنظیم کننده سرود ایران ایران ایران رگبار مسلسل ها به من گفت: آهنگی دارم، حاضری آن را بخوانی؟ من ابتدا قبول نکردم چون گفتم حرفه من خوانندگی نیست و از طرفی با خودم فکر کردم چه کسی در این شلوغی حوصله شنیدن آهنگ دارد ولی فریدون خشنود اصرار داشت که چون این فریاد از دل مردم بیرون می آید لاجرم بر دلشان هم می نشیند. انگار او می دانست که این سرود ماندگار خواهد شد. قبول کردم و برای ضبط آن به استودیوی صبا رفتیم. 2 بار این سرود را در منزل آقای خشنود تمرین کردیم و 2 بار هم در استودیوی صبا. فریدون خشنود آهنگساز و تنظیم کننده این سرود هم در باره حال و هوای خواندن این شعر می گوید: زمستان سال ۵۷ شب های سردی داشت و ما زمانی کار را شروع کردیم که تازه حکومت نظامی اعلام شده بود. از ۸ شب خاموشی شروع می شد. تنها صدایی که در آن شب های تاریک، خلوت و سرد شنیده می شد صدای ا... اکبر و رگبار مسلسل بود که گاهی قطع می شد و گاهی با هم آوایی چندین نفر ادامه می یافت. به عنوان یک آهنگساز تحت تأثیر هارمونی و هماهنگی صدای ا... اکبر از پشت بام خانه ها قرار گرفتم. منبع الهام این موسیقی خود مردم بودند و فریاد ا... اکبرشان.

یار دبستانی من با من و همراه منی
خواننده: جمشید جم
قسمتی از شعر: «یار دبستانی من، با من و همراه منی/ چوب الف بر سر ما، بغض من و آه منی/ حک شده اسم من و تو، رو تن این تخته سیاه/ ترکه بیداد و ستم، مونده هنوز رو تن ما/ دشت بی فرهنگی ما، هرزه تموم علفاش/ خوب اگه خوب، بد اگه بد، مرده دلای آدماش/ دست من و تو باید این، پرده ها رو پاره کنه/ کی می تونه جز من و تو، درد ما رو چاره کنه؟...
نکته: این شعر به عشق شهدای نوجوان خوانده شده است
اگرچه جمشید جم هم به اعتراف خودش در روزهای اول ضبط این آهنگ هرگز فکر نمی کرد ترانه یار دبستانی بتواند تا این میزان با استقبال رو به رو شود اما این ترانه نه تنها با نسل دوره انقلاب ارتباط برقرار کرد بلکه نسل های دوم، سوم و چهارم بعد از انقلاب هم جم را با این ترانه می شناسند. جمشید جم سال 57 وارد رادیو شد و به عنوان کارشناس ـ مجری، تهیه کننده و پژوهشگر موسیقی، برنامه های متنوعی را تا به امروز تولید کرده و همچنان به فعالیتش در این رسانه ادامه داده است.

جمشید جم درباره یار دبستانی من می گوید: اوج حرکت های مردمی بود و کوچه ها پر بود از عکس جوان ها و نوجوانانی که شهید شده بودند؛ در کوچه و خیابان پنجه های خونینی که بر در و دیوار خورده بود دل را به لرزه می انداخت و من این شعر را با چشم های بسته و به عشق همان شهدای نوجوان خواندم. 6 ماه پس از انقلاب، کاست این ترانه را روانه بازار کردیم. این کاست بازار موسیقی ایران را که در حال برچیده شدن بود احیا کرد و تا سال ها این ترانه ورد زبان مردم بود.