گزارش تفصیلی آنا از سریال‌های نوروزی سیما در چهار دهه اخیر؛
چهل سال خاطره‌سازی نوروزی در قاب تلویزیون/ سریال‌هایی که رنگ و لعاب تعطیلات بودند
در طول چهار دهه اخیر، سریال‌های شاخص فراوانی در ایام نوروز از تلویزیون پخش شده که بسیاری از آن‌ها هنوز هم برای مخاطبان سیما خاطره‌انگیز هستند.
به گزارش خبرنگار حوزه رادیو و تلویزیون گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، سریال‌های مناسبتی همواره جزو مهم‌ترین آثار تلویزیونی بوده است، سریال‌هایی که معمولا با حال و هوای زمانی که پخش می‌شوند (نوروز، ماه رمضان، دهه فجر، محرم و...) ساخته می‌شوند و این همزمانی با حال و هوای مخاطب، یکی از برگ برنده‌های این قبیل آثار محسوب می‌شود. اگرچه همیشه اینطور نیست که آثار مناسبتی سیما الزاماً قصه‌های مرتبط با ایام پخش خود را داشته باشند، اما فضای کلی آن‌ها تاحدود زیادی مشخص است.
در بین همین سریال‌های مناسبتی، آثاری که برای پخش در ایام تعطیلات نوروز ساخته می‌شدند، حال و هوای ویژه‌ای داشتند. سریال‌هایی که معمولاً در ژانر کمدی هستند یا اغلب آن‌ها فضایی سرگرم‌کننده دارند، فضایی که خیلی زود قلابش را به ذهن مخاطب گیر می‌اندازد و او را تا پایان تعطیلات نوروز، پای تماشای کار نگه می‌دارد. سابقه ساخت سریال‌های نوروزی در تلویزیون ایران بسیار طولانی است و از دیرباز شبکه‌های مختلف سیما برنامه ویژه‌ای برای ایام نوروز داشتند، چه آن زمانی که تلویزیون فقط دو شبکه ملی داشت و چه حالا که جدا از شبکه‌های سراسری، هر استان شبکه اختصاصی خود را دارد و آن شبکه نیز توجه ویژه‌ای به علایق اهالی مختلف دارد. در این گزارش مروری داریم بر شاخص‌ترین سریال‌های نوروزی تلویزیون در چهار دهه گذشته، سریال‌هایی که هرکدام از آن‌ها حال و هوای خود را داشتند و بعضا به آثاری جریان‌ساز و تأثیرگذار تبدیل شدند.
دهه شصت، دهه آموزشی‌ها!
از اواسط دهه شصت، کم کم سریال‌های مناسبتی در تلویزیون جان گرفت و بسیاری از هنرمندانی که در دهه‌های بعد، به چهره‌های اصلی سینما و تلویزیون تبدیل شدند، کارشان را از این دوران و اوایل دهه هفتاد با حضور در برخی از همین آثار نوروزی آغاز کردند. شاید بتوان «شبکه تلویزیونی روستای کارآباد» را به نوعی اولین یا یکی از نخستین آثار مناسبتی تلویزیون برای ایام نوروز دانست، مجموعه‌ای نمایشی به کارگردانی محمدرضا پاسدار که از شبکه یک پخش می‌شد و مثل اکثر آثار آن دوران، بار آموزشی خاصی داشت، البته با زبان طنز.
از آنجایی که در گذشته توجه ویژه‌ای به مخاطبان کم سن و سال تلویزیون می‌شد، بسیاری از آثار ماندگار حوزه کودک و نوجوان نیز برای پخش در ایام نوروز ساخته شدند، به عنوان مثال فصل دوم مجموعه «چاق و لاغر» به کارگردانی کامبیز صمیمی مفخم، یکی از برنامه‌های ویژه شبکه دو برای تعطیلات عید بود، مجموعه‌ای که فصل اول آن در جذب مخاطب عملکرد قابل دفاعی داشت و نسخه عیدانه آن نیز به اثری محبوب تبدیل شد. مهم‌ترین اثر در نوروز ۶۸ نیز سریال «ماجراهای خانه ما» به کارگردانی مجتبی یاسینی بود، مجموعه‌ای که فضایی کاملا خانوادگی و طنزآمیز داشت و مباحث آموزشی هم مانند اکثر آثار آن دوران در دل آن نهفته شده بود. سریال «ازدواج پرماجرا» ساخته شیرین جاهد، با بازی هنرمندانی همچون شهلا ریاحی، نعمت‌الله گرجی، احمد قدکچیان، ناصر گیتی‌جاه، جلیل فرجاد، مرجانه گلچین و... یکی از آثار نوروزی مطرح تلویزیون در دهه شصت بود که در نوروز سال ۶۹ از شبکه یک به روی آنتن رفت.
دهه هفتاد، تولد کمدین‌ها
دهه هفتاد تلویزیون را می‌توان دهه تولد کمدین‌ها دانست. کشور مدتی بود از جنگ تحمیلی هشت ساله فاصله گرفته بود و جامعه نیاز به فضایی شاد داشت و بهترین وسیله برای خلق این شادی، تلویزیون بود، رسانه‌ای که حالا دیگر در همه جا پیدا می‌شد و مخاطبان پیگیر و شبانه‌روزی داشت. به همین واسطه بسیاری از مجموعه‌های طنز آیتمی تلویزیون در اوایل این دهه تولید شد، آثاری که اکثر آن‌ها برای پخش در ایام نوروز ساخته شدند و بسیاری از چهره‌های ریز و درشت کمدی که هنوز هم در این حوزه حرف زیادی برای گفتن دارند، کار خود را از این قبیل آثار آغاز کردند.
مجموعه «نوروز ۷۲» به نوعی اولین اثر در این ژانر بود، مجموعه‌ای آیتمی به کارگردانی داریوش کاردان، علی عمرانی و... که بازیگران مطرحی همچون مهران مدیری، رضا عطاران، سعید آقاخانی، حمید لولایی، نصرالله رادش، غلامرضا نیکخواه، علی عمرانی، داریوش موفق و... در آن به ایفای نقش پرداختند. «نوروز ۷۲» از آن دسته آثار جریان ساز شد که پس از موفقیت آن بسیاری از مجموعه‌های دوست داشتنی آن سال‌ها مثل «پرواز ۵۷»، «ساعت خوش»، «سال خوش»، «نوروز ۷۶»، «جُنگ ۷۷» و... متولد شدند و در جذب مخاطب و معرفی چهره‌های کمدی جدید به سینما و تلویزیون بسیار موفق بودند.
در اوایل دهه هفتاد همچنان توجه به ذائقه مخاطبان کودک و نوجوان در تلویزیون اولویت ویژه‌ای داشت. مجموعه‌هایی مثل «کلاه قرمزی و پسرخاله» و «قصه‌های تابه‌تا» از معروف‌ترین آثار تلویزیونی این دوران بودند که برای ایام نوروز ساخته شدند و با شخصیت‌های عروسکی محبوبی که داشتند به ماندگارترین مجموعه‌های نمایشی رسانه ملی تبدیل شدند.
اما به جز این مدل آثار، سریال‌های نوروزی مهم دیگری در دهه هفتاد پخش شد که مسیر را برای آثار غیرکمدی و سرگرم‌کننده تاحدود زیادی هموار کرد. سریال‌هایی همچون «عروسی ۷۷» به کارگردانی مهرداد پوراحمد و حضور بازیگرانی همچون جهانبخش سلطانی، حمید جبلی، سعید امیرسلیمانی، سعدی افشار، مهران غفوریان، محسن قاضی مرادی، نعمت‌الله گرچی. «معجزه نوروزی» به کارگردانی محرم زینال‌زاده هم از مهم‌ترین مجموعه‌های نوروزی سیما در دهه هفتاد بود که نوروز ۷۸ به نمایش درآمد و بازیگرانی همچون حمید لولایی، رضا شفیعی‌جم، اکبر دودکار و... در آن به ایفای نقش پرداختند.
یکی دیگر از سریال‌های نوروزی مهم تلویزیون در همین سال، «هتل پیاده‌رو» بود، اثری به کارگردانی بهمن زرین‌پور که اکبر عبدی، مینا جعفرزاده، علیرضا خمسه، محمود پاک‌نیت، عزت‌الله مهرآوران و... در آن به ایفای نقش می‌پرداختند و یکی از محبوب‌ترین سریال‌های نوروزی آن دوران بود. «هتل پیاده‌رو» چند نکته قابل توجه داشت، اول اینکه برخلاف اکثر سریال‌های کمدی آن دوران، روی کمدی موقعیت و کلامی به یک اندازه تمرکز داشت و سعی می‌کرد در هر قسمت این دو مسئله را با یک فرمول جلو ببرد و دوم هم اینکه جزو نخستین سریال‌هایی بود که روزانه برای پخش آماده می‌شد، یعنی بسیاری از قسمت‌ها دقیقا در همان روز ضبط، تدوین و پخش می‌شدند. مسئله‌ای که در بسیاری از قسمت‌ها به کلیت کار لطمه زد و کیفیت برخی قسمت‌ها را تاحدود زیادی پایین آورد، اما با این وجود نیز «هتل پیاده‌رو» به یکی از طنزهای موفق نوروزی تبدیل شد.
روزهای ویژه، سریال‌های ویژه
همزمانی نوروز و محرم از اتفاقات خاص دهه هشتاد بود، نکته‌ای که اجازه نمی‌داد شبکه‌های تلویزیونی مثل سال‌های گذشته با پخش سریال‌های کمدی به استقبال نوروز بروند. این مسئله اما باعث خالی شدن جدول پخش تلویزیون از سریال‌های نوروزی نشد و یکی از ماندگارترین سریال‌های مناسبتی سیما در اوایل دهه هشتاد خلق شد، سریال «شب دهم» که در نوروز ۸۱ به روی آنتن رفت. این مجموعه با کارگردانی حسن فتحی و بازی خوب حسین ریاحی، پرویز فلاحی‌پور، پرویز پورحسینی، کتایون ریاحی، ثریا قاسمی، رویا تیموریان و بسیاری دیگر از بازیگران خوب کشورمان در آن دوران به روی آنتن رفت و اثری موفق در جذب مخاطب بود.
«خوش رکاب» نیز یکی دیگر از نمونه‌های موفق در بین آثار نوروزی سیما بود، مجموعه‌ای به کارگردانی علی شاه‌حاتمی که در زمان روی آنتن بودنش بسیار مورد توجه قرار گرفت و یکی از پرچمداران تلویزیون در زمینه سریال‌های مناسبتی محسوب می‌شود. بازی خوب محمد کاسبی و مجید صالحی در این مجموعه بسیار مورد توجه قرار گرفت و تمام این موارد در کنار هم باعث شد مدیران شبکه یک به فکر ساختن فصل دوم این مجموعه هم بیفتند. اتفاقی که در نهایت رخ داد و «خوش غیرت» به عنوان فصل دوم آن در نوروز ۸۴ به روی آنتن رفت، اما این بار سریال شاه‌حاتمی نتوانست موفقیت فصل اول را به دست بیاورد و به اندازه «خوش رکاب» مورد اقبال عمومی قرار بگیرد.
از اواسط دهه هشتاد بار دیگر سرو کله سریال‌های کمدی به باکس نوروزی باز شد. یکی از این سریال‌ها «قرارگاه مسکونی» بود، دومین سریال جواد رضویان در مقام کارگردان که بازیگرانی همچون مهران غفوریان، علی صادقی، جواد عزتی، شهرام قائدی، ارژنگ امیرفضلی، یوسف صیادی، محسن قاضی مرادی و بسیاری دیگر از چهره‌های کمدی تلویزیون در آن به ایفای نقش می‌پرداختند. این سریال جزو ساخته‌های خوب کارنامه هنری جواد رضویان محسوب می‌شود که بارها و بارها پس از پخش اولیه آن، به درخواست مخاطبان به روی آنتن رفت.
سریال «ترش و شیرین» که سال ۸۶ از شبکه سوم سیما پخش شد نیز یکی از کمدی‌های خوش ساخت تلویزیون برای ایام نوروز بود، اثری به کارگردانی رضا عطاران و بازی حمید لولایی، مریم امیرجلالی، رضا شفیعی جم، مجید صالحی، آناهیتا همتی و البته خود آقای کارگردان. رضا عطاران بعد از دو تجربه موفق در ساخت سریال‌های مناسبتی برای ماه رمضان یعنی «خانه به دوش» و «متهم گریخت» به سراغ ساخت مجموعه‌ای نوروزی آمد و این سریال را روانه آنتن کرد، اگرچه «ترش و شیرین» به اندازه دو اثر ماه رمضانی او با استقبال مواجه نشد، اما استانداردهای یک سریال کمدی خوش ساخت را داشت و در همان زمان روی آنتن بودنش هم محبوب‌ترین مجموعه تلویزیونی در نوروز ۸۶ بود.
نوروز سال ۸۷ را می‌توان به نام «مسعود شصت‌چی» زد، شخصیت اصلی سریال «مرد هزار چهره» به کارگردانی مهران مدیری که سر و صدای زیادی به راه انداخت و بسیار مورد توجه قرار گرفت. مدیری در این سریال جدا از به تصویر کشیدن شخصیتی جدید، کاراکتری را خلق کرد که بسیار محبوب شد و حالا پس از گذشت بیش از یک دهه از پخش این مجموعه، همچنان کاراکتری دوست‌داشتنی به حساب می‌آید. شوخی مدیری در این سریال با مشاغل مختلف حواشی متعددی برای او و سریالش به وجود آورد و تقریبا هر بخش آن با اعتراض صنف مربوطه مواجه شد. موفقیت «مرد هزار چهره» مدیری را بر آن داشت که برای نوروز سال بعد «مرد دو هزار چهره» را بسازد، تلاشی که مانند بسیاری از دنباله سازی‌های تلویزیون آنطور که انتظار می‌رفت موفق نبود و نتوانست به اندازه فصل اول این مجموعه تأثیرگذار باشد.
موفقیت سریال‌های کمدی در طول این سال‌ها باعث شد که اکثر مدیران تلویزیون برای ایام نوروز به سراغ سریال‌های کمدی بروند. به همین دلیل در سال ۸۹ سه مجموعه «دارا و ندر»، «چاردیواری» و «زن بابا» از شبکه‌های مختلف سیما به روی آنتن رفت که روی هم رفته توانستند در جذب مخاطب عملکرد قابل دفاعی داشته باشند.
دهه نود، دهه چند فصلی‌ها!
مهم‌ترین سریال مناسبتی نوروز در دهه نود بدون شک مجموعه «پایتخت» است. کمدی خوش ساخت سیروس مقدم که با بازی خوب محسن تنابنده، ریما رامین‌فر، علیرضا خمسه، احمد مهرانفر و... در همان فصل اول قلاب خود را گیر انداخت و به یکی از موفق‌ترین ساخته‌های تاریخ تلویزیون تبدیل شد. «پایتخت» سال ۹۰ توانست درصد قابل توجهی از مخاطبان تلویزیون را به سمت خود جلب کند و شخصیت‌هایی مثل نقی معمولی و ارسطو عامل را به چهره‌های محبوب میان مخاطبان رسانه ملی تبدیل کند. محبوبیت این سریال تا جایی پیش رفت که سیروس مقدم و تیم همراهش ۵ بار دیگر دنباله‌های مختلفی برای این سریال ساختند که برخی از آن‌ها در ایام نوروز سال‌های بعد و برخی دیگر در ماه رمضان و مناسبت‌های مختلف به روی آنتن رفت. اگرچه کیفیت این مجموعه در فصل‌های پایانی با افت چشمگیری مواجه شد، اما با این وجود میزان اثرگذاری آن به حدی است که بازپخش چندین و چند باره فصل‌های مختلف آن نیز همچنان جزو برنامه‌های پرمخاطب تلویزیون محسوب می‌شود.
مجموعه «خنده بازار» نیز از آثار خوش ساخت سال نود تلویزیون برای نوروز بود که موفقیت آن باعث شد در طول سال‌های بعد و به مناسبت‌های مختلف، فصل‌های مختلفی از آن ساخته شود و حتی در نوروز ۹۱ و ماه رمضان ۹۲ نیز به روی آنتن برود. یکی دیگر از مجموعه‌های پرطرفدار نوروز در دهه نود «کلاه قرمزی» بود، شخصیت دوست داشتنی دهه هفتاد که بعد از بیست سال با دوستان جدیدش به تلویزیون آمد و شخصیت‌های محبوب دیگری همچون پسرعمه‌زا، جیگر، ببعی، آقوی همسایه، فامیل دور، دیبی و... را به جمع شخصیت‌های عروسکی دوست‌داشتنی اضافه کرد. این مجموعه در سال‌های ۹۰، ۹۱، ۹۲، ۹۴ و ۹۷ به روی آنتن رفت و از محبوب‌ترین ساخته‌های شبکه دو در این ایام بود.
در طول سال‌های پایانی دهه نود، سریال‌های خوش ساخت دیگری هم بود که در قاب جعبه جادو به نمایش درآمدند، سریال‌هایی مثل «دیوار به دیوار» به کارگردانی سامان مقدم و بازی خوب فرهاد آئیش، پژمان جمشیدی، رویا تیموریان، ویشکا آسایش، آزاده صمدی، گوهر خیراندیش و... که دو فصل از آن در نوروز ۹۶ و ۹۷ به روی آنتن رفت و با اقبال عمومی مواجه شد. یا سریال «نون. خ» که در نوروز ۹۸ پربیننده‌ترین سریال سیما شد و مدیران شبکه یک را بر آن داشت تا فصل‌های دوم و سوم آن را نیز برای سال‌های بعد آماده کنند.
انتهای پیام/۴۱۷۳
انتهای پیام/
با استفاده مجدد از زبالههای زیستی:
