سناریوهای دانشگاه‌های کشور برای عبور از شرایط کرونایی-تحریمی

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، بررسی سناریوهای‌های دانشگاه‌های ایرانی برای عبور از شرایط کرونایی-تحریمی ضرورت دارد و اگر به صورت سیستماتیک درباره آینده دانشگاه مطالعات نظام‌مند انجام شود از آینده جامعه و آموزش عالی محافظت می‌شود.

سناریوهای دانشگاه آینده برای عبور خلاق از شرایط کرونایی کدام‌اند؟

در وهله اول حمایت از آماده شدن دانشجویان برای داشتن مهارت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات و انگیزه لازم برای فعالیت تحصیلی با کیفیت. سناریوی دوم، دانش افزایی اعضای هیئت علمی برای تدریس و تحقیق با کیفیت از طریق توسعه سواد و مهارت‌های پیشرفته اطلاعاتی است.

سناریوی بعدی، ارتقای زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری دانشگاه به‌ویژه در مناطق محروم و درگیر با شیوع بیماری کووید-۱۹ (ارتقای سرورها، سرعت و دسترسی و عدالت). زمینه‌سازی برای مشارکت فعال دانشجویان سناریوی چهارم محسوب می‌شود.

سناریوی پنجم، ارتقای دانش و مهارت و سواد اطلاعاتی کارکنان دانشگاه برای فائق آمدن بر این شرایط و بهسازی نیروی انسانی در بخش اداری دانشگاه است. سناریوی بعدی، توسعه شرایط، فرهنگ و ابزارهای کافی برای پیشگیری از کارکردهای علمی مثل تقلب، دستبرد علمی و انتحال در فضای مجازی خواهد بود.

تنوع‌بخشی به منابع مالی دانشگاه ضمن افزایش حمایت‌های عمومی از آن سناریوی هفتم است. ایجاد زمینه‌های قانونی برای پاسخگویی اجتماعی دانشگاه یعنی رعایت اشتغال آکادمیک به ذی‌نفعان نیز سناریوی هشتم است.

سناریوی بعدی، مراقبت سیاست‌گذاری در کشور از فرسایش سرمایه‌های اجتماعی و امید و اعتماد در مشارکت است. مواجهه‌های عقلانی با شرایط بین‌الملل و دیپلماسی عقلانی و به‌هنگام و پرهیز از موجبات جنگ و تنش و تحریم نیز سناریوی دهم محسوب می‌شود.

حکمروایی خوب از طریق تأمین حقوق شهروندی و افزایش رضایت عمومی شهروندان به‌ویژه در مناطق محروم کشور و ارتقای همبستگی ملی سناریوی یازدهم است. از هوشیاری سیاستی برای مواجهه هوشمندانه با تغییرات در نظم جهانی با تاکید بر مصالح عمومی و آینده ایران (داووس، آمریکا و چین، شرایط پساوستفالی یا نووستفالی، قطب‌های جدید قدرت در جهان و ...) نیز به عنوان سناریوی دوزادهم یاد می‌شود.

سناریوی سیزدهم، اتخاذ سیاست‌های مناسب فناوری در ایران با توجه به دعوای آمریکا و چین بر سر تکنولوژی (هواووی و ...) و انقلاب چهارم صنعتی بوده و جنگ سرد آمریکا و چین و در این میان راهبردهای ملی ایران نیز سناریوی بعدی است.

مراقبت سیاستی مؤثر از پس‌افتادگی آموزش عالی در شرایطی که پزشکی از راه دور و ای او تی و ای او ای تی در میان است، سناریوی پانزدهم محسوب می‌شود. اینکه آیا دانشگاه‌های ما خواهند توانست برای مردم شادکامی پدید بیاورند؟ یا مردم در کنار افزایش مدارک تحصیلی هم چنان بایستی با ناکامی روبه‌رو باشند، سناریوی بعدی است.

سناریوی هفدهم، اخذ سیاست‌های موثری برای رفع نابرابری‌ها و حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر است. تغییر در عادت‌واره‌ها و الگوهای رفتاری با توجه به احتمال طولانی‌مدت بودن ویروس کووید-۱۹ و آثار آن نیز سناریوی بعدی محسوب می‌شود.

پیشبرد فرایند الکترونیکی شدن و مجازی شدن فعالیت‌های اداری، آموزشی و پژوهشی دانشگاه با حفظ و ارتقای کیفیت و اثربخشی سناریوی نوزدهم است. حرکت به سمت دانشگاه‌های نسل سوم و هزاره نیز سناریوی بیستم نام می‌گیرد.

تشکیل اتحادیه و کنسرسیومی‌های دانشگاهی برای قابلیت تحرک و جابجایی، عنوان سناریوی بعدی است. چارچوب‌های ملی مشترک در دروس، استانداردها، مدارک، صلاحیت‌ها و آشنا کردن آنها با همدیگر و با چارچوب‌های بین‌المللی نیز سناریوی بیست و دوم محسوب می‌شود.

سناریوی بعدی، پیوند مجازی شدن و بین‌المللی شدن (بین‌الملل مجازی) است. پاسخگویی موثر دانشگاه و کمکی که به حل مسائل علمی و تخصصی در مواجهه مردم با شیوع بیماری سناریوی بیست و چهارم است.

ارائه خدمات تخصصی دانشگاه به جامعه درگیر با شرایط کرونایی و تحریمی سناریوی بعدی محسوب می‌شود. به ترتیب توسعه پردیس مجازی و همچنین جمع میان استفاده از وسایل الکترونیکی در آموزش و تحقیق و انجام امور اداری با حفظ و ارتقای استانداردهای کیفیت سناریوهای بیست و شِش و بیست و هفتم هستند.

سناریوی بیست و هشتم استفاده دانشگاه از این شرایط تهدیدآمیز به عنوان فرصتی برای تغییر نگاه‌ها، روش‌ها و شیوه‌های عمل و تغییر در ساختارها و ابزارها (برنامه درسی پایان نامه‌ها، خدمات تخصصی و ...) و سناریوی بعدی نیز گسترش آموزش‌های غیررسمی دانشگاه به جامعه است.

سی اُمین سناریو، گسترش روابط دانشگاه صنعت و دولت و بازار تولید و خدمات و کل جامعه است. تجدیدنظر در سیاست‌های شهری دانشجویی سناریوی بعدی محسوب می‌شود. کاستن از بسیاری هزینه‌های عادی قبلی برای اختصاص منابع بیشتر به زیرساخت‌های دانشگاه سناریوی سی و دوم است.

از افزایش ابعاد پژوهشی دانشگاه (به جای الگوی دانشگاه آموزشی) برای پاسخگویی موثر به مسائل متعدد ناشی از این شرایط در جامعه در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، روانی، زیست بومی و سیاسی و ...) به عنوان سناریوی بعدی یاد می‌شود.

سی و چهارمین سناریو، تدابیر موثر برای اشتغال مناسب دانش آموختگان دانشگاه است. از عقد قراردادها و تفاهم‌نامه‌های دانشگاه با دانشگاه‌ها و شرکت‌ها برای افزایش پاسخگویی اجتماعی و تنوع بخشی به منابع نیز به عنوان سناریوی بعدی نان برده می‌شود.

تبدیل دانشگاه به یک محیط حمایتگر دانشجو بر ارتقای سطح پیامدهای یادگیری، مشارکت، زندگی دانشجویی، ارتباطات و تعاملات دانشجو-استاد، دانشجو-دانشجو و استاد-استاد و نیز سناریوی سی و شِشُم است.

سی و هفتمین سناریو، پایداری فناوری در کشور و در دانشگاه با توجه به نسل‌های جدید تغییرات آن مثل هوش مصنوعی و ... (در این زمینه مسائل زیرساخت‌ها و نرم افزارها به دلیل تحریم‌ها و احتمال اتمام برخی مجوزها و لایسنس‌های بین‌المللی یک عنصر جدید در امر پایداری است) و در سناریوی بعدی، تهدیدهای جدی از حیث احتمال مشکل اتمام اجازه بهره‌برداری از فایروال‌های که برای سیستم‌های فناوری اطلاعات استفاده می‌کنیم.

به سر بردن دانشگاه در کارزارهای بی‌امان بین‌المللی (جنگ تجاری و تکنولوژی و ...) سناریوی سی و نُهم محسوب می‌شود. سناریوی چهلم نیز تجربه عدم موفقیت در جایگزینی برای برخی شبکه‌ها مثل تلگرام عبرت آموزنده‌ای برای مخاطرات پیش روی دانشگاه و زیستن در شرایط عدم اطمینان است.

از موفقیت دانشگاه‌ها در فعالیت‌های بین رشته‌ای و همگرایی علوم به عنوان سناریوی بعدی یاد می‌شود. سازگاری خلاق و موثر دانشگاه در ساختار و فعالیت‌ها و کارکردها و روش‌ها و ابزارها با فضای کاجیتال (کالبدی-دیجیتال) سناریوی چهل و دوم است.

سناریوی بعدی سرمایه‌گذاری دانشگاه روی ارتقای مهارت‌های نرم و ارتباطی و اجتماعی، دانشجو، استاد، کارکنان و مدیران است. سیاست‌گذاری دانشگاه برای استفاده از فناوری‌های نوظهور زمان مصونیت از آسیب‌هایی مثل آسیب‌پذیری از ربات سناریوی بعدی است.

سناریوی چهل و پنجم، تدابیر لازم برای نحوه ارزیابی و استقرار استانداردها و ارتقای کیفیت در آموزش و پژوهش و خدمات الکترونیکی محسوب می‌شود. نیاز به داشتن تصویر مشترک از آینده دانشگاه در میان ذینفعان درونی و بیرونی آن، سناریوی بعدی است.

تعیین کننده است که رهبران و دانشگاه ایرانی با مشارکت همه دانشگاهیان و ذینفعان رویه‌ای برای آینده بسط بدهند و بتوانند با واقع‌بینی در محدودیت‌ها و خلاقیت هوشمندانه خود را برای کشف امکانات و فرصت‌های تازه ارتقا ببخشند که این مورد اخیر سناریوی چهل و هفتم محسوب می‌شود.

سناریوی بعدی، عدم قطعیت ها نیز خود مشمول عدم قطعیت می شوند، تحقیقی در قلمروی پنجاه دانشگاه دنیا نشان می‌دهد که ماه به ماه یا دوره به دوره آنها خود را با عدم قطعیت‌های دیگری مواجه می‌بینند و مسئله یادگیری کنترل مداوم در شرایط نااطمینانی بزرگ است.

سرعت عمل و مواجهه در زمان واقعی با مسائل برای دانشگاه‌ها امری حیاتی در شرایط کنونی است که به عنوان سناریوی چهل و نهم نام برده شده است. کشف مزیت‌های رقابتی دانشگاه‌ها در شرایط متحول و پیشرو: الف) دنیای دو یا چندقطبی با جنگ سرد تازه (اگر جنگ گرم درنگیرد) ب) دنیای اینترنت همه چیز نیز سناریوی بعدی است.
۵۱. کشف قواعد مرحله‌مند و حرکت به سمت آینده کوتاه‌مدت (دو سال آتی) میان‌مدت و بلندمدت

سناریوی پنجاه و دوم، تغییر در الگوهای سنتی تولید مقاله و استناد به جای آن به نقش‌های موثرتر علمی دانشگاه و دانشگاهیان است. سناریوی بعدی نیز اندیشیدن به الگوی مناسبی از اداره کشور و سیاست‌گذاری کلان که مثلاً فقط موشک نباشد بلکه کل توسعه علمی و اقتصادی و مبتنی بر دانش در مد نظر باشد، خواهد بود.

ورود دانشگاه به رشته‌ها، تحقیقات، دوره‌ها و برنامه‌هایی که برای کشور راهبردی است مثل دیپلماسی بین‌المللی سناریوی بعدی و عبور دانشگاه‌ها از شرایط کرونایی؛ کوشش برای نزدیک شدن به تصویری مشترک میان ذی‌نفعان نیز سناریوی پایانی برای عبور از شرایط کرونایی-تحریمی دانشگاه ایرانی محسوب می‌شود.

*مقصود فراستخواه، جامعه‌شناس و استاد برنامه‌ریزی توسعه آموزش عالی

انتهای پیام/۴۱۶۷/