گزارش تحلیلی سامانه نماگر کووید-۱۹ ISC در دنیا و ایران اعلام شد

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا از موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC)، محمدجواد دهقانی رئیس این موسسه، گفت: اطلاعات مستخرج از سامانه نماگرکووید -۱۹ ( ISC COVID-۱۹ Visualizer ) نشان می‌دهد که آمار بیماران جدید کشور از ۱ میلیون و ۵۳ هزار نفر در مردادماه به ۸۰۰ هزار و ۱۱۵ نفر در شهریورماه و ۳۶۷ هزار و ۳۶۰ نفر در مهرماه کاهش یافته و کل جمعیت مبتلا تا آخر مهرماه به ۵ میلیون و ۸۴۴ هزار نفر رسیده است.

دهقانی گفت: البته این روند کاهشی بیماری در سراسر دنیا مشاهده می‌شود به طوری که میزان کل بیماران جدید دنیا که در شهریورماه برابر با ۱۸ میلیون و ۲۸۶ هزار نفر بود به ۱۲ میلیون و ۸۶۹ هزار نفر در مهرماه کاهش یافته و میزان کل بیماران در دنیا تا انتهای مهرماه به ۲۴۳ میلیون و ۷۱۰ هزار نفر رسیده است.

وی ادامه داد: میزان متوسط رشد روزانه بیماری در کشور در مردادماه ۰/۸۳ درصد، در شهریور ۰/۵۲ و در مهرماه به ۰/۲۲ درصد کاهش یافته است. ایران با این کاهش میزان متوسط رشد روزانه بیماری در مهرماه در میان کشورهای همزمان (۱۳ کشور همزمان در انتشار کووید -۱۹ (چین، روسیه، ترکیه، برزیل، اسپانیا، آمریکا، فرانسه، ایران، کانادا، انگلیس، آلمان، پاکستان و ایتالیا) در جایگاه چهارم قرار گرفته است.

رئیس ISC در ادامه گفت: جهت اطلاع کشورهای انگلیس با رشد متوسط روزانه ۰/۴۸ درصد، ترکیه با ۰/۴ درصد و روسیه با ۰/۳۶ درصد در صدر کشورهای همزمان قرار دارند. ضمناً میزان متوسط رشد بیماری در دنیا در شهریورماه برابر با ۰/۲۷ درصد بود که در مهرماه به ۰/۱۹ درصد کاهش یافته است. همچنین ایران در میان کل کشورهای دنیا از نظر متوسط رشد بیماری در شهریورماه ۱۴۰۰ در جایگاه ۶ بود که در مهرماه به جایگاه ۹ رسیده است. در مهرماه کشورهای رومانی با متوسط نرخ رشد روزانه بیماری ۰/۹۳ درصد، صربستان با ۰/۶۸ و تایلند با ۰/۶۵ درصد به ترتیب در جایگاه های اول تا سوم قرار دارند.

وی در ادامه گفت: آمار فوتی جدید ایران در مردادماه ۱۳۹۷۵ نفر، در شهریورماه به ۱۶۱۵۳ نفر و در مهرماه ۶۷۳۷ نفر بوده ولی علیرغم این میزان کاهش در میان کشورهای همزمان مشابه شهریور در جایگاه چهارم قرار گرفته است. بر این اساس تا پایان مهرماه کل جمعیت فوتی کشور به ۱۲۴ هزار و ۹۲۸ نفر رسیده است. نرخ متوسط رشد فوتی روزانه ایران در مرداد و شهریور ۰/۴۸ و در مهرماه به ۰/۱۹ درصد کاهش یافته و از این نظر در میان کشورهای همزمان در جایگاه چهارم قرار دارد. جهت اطلاع میزان رشد متوسط فوتی روزانه کشورهای روسیه ۰/۴۴ درصد، ترکیه ۰/۳۳ درصد و آمریکا ۰/۲۶ درصد بوده و به ترتیب در جایگاه اول تا سوم کشورهای همزمان قرار دارند. میزان متوسط نرخ رشد فوتی دنیا در شهریور ۰/۲۱ درصد بود که در مهرماه به ۰/۱۶ درصد کاهش یافته است.

رئیس ISC گفت: ایران در میان کل کشورهای دنیا از نظر متوسط نرخ رشد فوتی در شهریورماه ۱۴۰۰ در جایگاه ۶ بود که در مهرماه به جایگاه ۱۲ رسیده است. در مهرماه کشورهای شیلی با متوسط نرخ رشد روزانه فوتی ۲/۶۴ درصد، رومانی با ۰/۶۸ و صربستان با ۰/۵۹ درصد به ترتیب در جایگاه‌های اول تا سوم دنیا قرار دارند. بررسی میزان کشندگی بیماری در کشورهای دنیا نشان می‌دهد که کشورهای پرو با ۹۱۲ فوتی، مکزیک با ۷۵۸ و اندونزی با ۳۳۸ فوتی بازای هر ۱۰ هزار نفر بیمار به ترتیب بدترین شرایط در دنیا را داشته اند. ایران با ۲۱۴ فوتی بازای هر ۱۰ هزار بیمار در جایگاه ۱۶ دنیا قرار دارد.

هر چند شواهد امر حاکی از روند نزولی هر ۲ شاخص میزان رشد و نیز میزان فوتی در کشور است ولی در مقایسه با سایر کشورها وضعیت فعلی کماکان نگران کننده است، امیدواریم با تداوم واکسیناسیون و نیز رعایت شیوه‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها شاهد کاهش پایدار کنترل بیماری باشیم.

الف- بررسی آمار شیوع بیماری

رئیس ISC در ادامه گفت: نتایج و آمار سامانه کووید -۱۹ به همراه تحلیل های مقایسه‌ای وضعیت بیماری در کشور و دنیا در ادامه آمده است. روند آمار انتشار بیماری در کشورهای همزمان با جمعیت بیماران کمتر از ۶ میلیون نفر برای یکسال کامل در نمودار ۱ نشان داده شده است.

وی ادامه داد: در این نمودار محور افقی بیانگر روز و از ابتدای آبان ۹۹ تا انتهای مهرماه ۱۴۰۰ و محور عمودی جمعیت بیماران هر کشور است. همان طور که در نمودار ۱ نشان داده شده کشورهای همزمان با جمعیت بیمار کمتر از ۶ میلیون نفر به ترتیب صعودی عبارت از ایران، اسپانیا، ایتالیا، آلمان، کانادا، پاکستان و چین بوده است. ضمناً ۶ کشور دیگر از جمله آمریکا، برزیل، روسیه، فرانسه، انگلیس و ترکیه دارای جمعیت بیمار بالای ۶ میلیون هستند که در این نمودار ظاهر نشده‌اند.

دهقانی ادامه داد: بررسی نمودار ۱ نشان می‌دهد که در مقایسه با سایر کشورها، در ایران از ابتدای سال ۱۴۰۰ (روز ۱۸۰ ام به بعد) روند افزایشی بی‌وقفه شیوع بیماری آغاز و این روند با حتی شیب بیشتری در حال ادامه بوده و با این روند افزایشی در شهریورماه از همه کشورهای هم ردیف خود یعنی اسپانیا، ایتالیا، آلمان پیشی گرفته است و این روند کماکان در مهرماه ادامه دارد. به منظور بررسی دقیق تر، آمار کل بیماران و آمار بیماران جدید در ۳ ماه مرداد، شهریور و مهرماه ۱۴۰۰ برای کشورهای همزمان در جدول ۱ نشان داده شده است.

همانطورکه ملاحظه می‌شود در مهرماه کشورهای آمریکا با ۲ میلیون و ۸۵۷ هزار نفر، انگلیس با ۱ میلیون و ۱۵۹ هزار نفر و ترکیه با ۸۶۸ هزار نفر بیشترین میزان بیمار را داشته اند. آمار کل بیماران در دنیا از ۱۸ میلیون و ۲۸۶ هزار نفر در شهریور به ۱۲ میلیون و ۸۶۹ هزار نفر در مهرماه کاهش یافته است.

نمودار ۲ میزان بیماران کشور را در طول ۱۲ ماه گذشته و در هر ماه نشان می‌دهد. بیشترین میزان افزایش آمار بیماران در مرداد برابر با ۱ میلیون و ۵۳ هزار نفر بوده که در شهریورماه به ۸۰۰ هزار نفر و در مهرماه به ۳۶۷ هزار و ۳۶۰ نفر کاهش یافته است.

دهقانی گفت: به منظور تجزیه و تحلیل آماری و دستیابی به نتایج بهتر با استفاده از اطلاعات مستخرج از سامانه کووید -۱۹ مربوط به ۱۳ کشور همزمان در طول ۱۲ ماه گذشته (آبان ۹۹ الی مهر ۱۴۰۰) در جدول ۲ میزان متوسط رشد روزانه بیماری در هر ماه محاسبه و نشان داده شده است. تمام مقادیر محاسبه شده در ستون آخر (مهرماه) به ترتیب صعودی مرتب شده است.

وی افزود: میزان نرخ رشد متوسط در واقع متوسط‌گیری متحرک بر روی بازه های زمانی ماهانه بوده و در نتیجه اعداد به دست آمده قابل اعتماد بوده و با مقایسه این شاخص می‌توان به عملکرد کشورها در کنترل روند انتشار بیماری و نیز مقابله با بیماری پی برد. همان طور که ملاحظه می‌شود، در مهرماه میزان متوسط رشد روزانه بیماری انگلیس برابر با ۰/۴۸ درصد، ترکیه ۰/۴ و روسیه ۰/۳۶ درصد بوده که به ترتیب در ردیف های اول الی سوم قرار دارند. نتایج جدول ۲ نشان می‌دهد که متوسط نرخ رشد روزانه بیماری در همه کشورهای همزمان در مهرماه کاهش یافته است.

ب- بررسی میزان فوتی

رئیس ISC در ادامه گفت: نمودار ۳ مقایسه میزان فوتی کشورهای همزمان با میزان جمعیت فوتی کمتر از ۲۰۰ هزار نفر (۱۰ کشور) را در طول یکسال (آبان ۹۹ الی آخر مهر ۱۴۰۰) نشان می‌دهد. بدلیل جمعیت فوتی بالا، برخی کشورها از جمله آمریکا، برزیل و روسیه در نمودار ظاهر نشده‌اند. همان طور که از نمودار مشاهده می‌شود تا پایان مهرماه ۱۴۰۰، ۳ کشور انگلیس، ایتالیا و ایران در صدر کشورها از نظر تعداد فوتی قرار دارند. روند افزایشی میزان فوتی ایران از ابتدای سال ۱۴۰۰ (روز ۱۸۰ ام) آغاز و در ماه های خرداد، تیر و مرداد با شیب نسبتاً زیادی ادامه یافته است به طوری که آمار فوتی ایران از خردادماه (روز ۲۴۰ ام) از اسپانیا و آلمان بیشتر شده و در شهریورماه از فرانسه گذر کرده و در مهرماه نیز روند حرکت افزایشی است. این در حالی است که برای سایر کشورها روند آمار رشد فوتی یا ثابت و یا با شیب اندکی بوده است.

وی ادامه داد: به منظور بررسی دقیق تر، آمار فوتی ها در سه ماه مرداد، شهریور و مهر ۱۴۰۰ و نیز آمار کل فوتی تا پایان مهرماه برای کشورهای همزمان در جدول ۳ نشان داده شده است. همانطور که ملاحظه می شود بیشترین تعداد فوتی در شهریورماه مربوط به کشورهای آمریکا با ۵۵۸۹۹ نفر، روسیه ۲۷۸۲۸ نفر، برزیل ۱۲۸۵۴ نفر بوده است. میزان فوتی ایران در شهریور ماه برابر با ۱۶۱۵۳ نفر بوده که در مهرماه به ۶۷۳۷ نفر کاهش یافته است. همانطور که از جدول ملاحظه می شود این روند کاهشی در همه دنیا اتفاق افتاده است.

دهقانی گفت: نمودار ۴ میزان فوتی‌های جدید کشور را در هر ماه (آبان ۹۹ الی مهر ۱۴۰۰) نشان می‌دهد. همان طور که ملاحظه می‌شود، کشور در ماه های آبان ۹۹ با بیش از ۱۲ هزار و ۵۵۰ فوتی، در اردیبهشت ۱۴۰۰ با ۱۰ هزار و ۶۶۹ فوتی، در مردادماه ۱۴۰۰ با ۱۳ هزار و ۹۷۵ فوتی و در شهریور ۱۴۰۰ با تعداد فوتی ۱۶۱۵۳ نفر بالاترین میزان ممکن فوتی را داشته که خوشبختانه این میزان در مهرماه به ۶۷۳۷ فوتی کاهش یافته است.

دهقانی در ادامه گفت: جدول ۴ میزان نرخ رشد متوسط روزانه فوتی ۱۳ کشور همزمان را در ۱۲ ماه گذشته (آبان ۹۹ الی مهر ۱۴۰۰) نشان می دهد. لازم به ذکر است تمام مقادیر محاسبه شده در مهرماه ۱۴۰۰ (ستون آخر) به ترتیب صعودی مرتب شده است. همان طور که از جدول پیداست میزان متوسط رشد روزانه فوتی دنیا در شهریور ۰/۲۱ درصد بوده که در مهر به ۰/۱۶ درصد کاهش یافته است.

وی ادامه داد: در مهرماه کشورهای روسیه با نرخ متوسط رشد فوتی روزانه ۰/۴۴ درصد، ترکیه ۰/۳۳ و آمریکا با ۰/۲۶ درصد در جایگاه اول تا سوم قرار دارند. میزان نرخ متوسط رشد فوتی روزانه ایران در شهریور ۰/۴۸ درصد بود که در مهرماه به ۰/۱۹ درصد کاهش یافته است. سایر کشورهای همزمان از جمله اسپانیا، آلمان، فرانسه، برزیل، انگلیس، ایتالیا و چین همگی دارای متوسط رشد فوتی روزانه زیر ۰/۱ درصد هستند.

رئیس ISC در ادامه گفت: نمودار ۵ میزان متوسط نرخ رشد روزانه شیوع بیماری و نیز متوسط نرخ رشد روزانه فوتی ایران را در ۱۲ ماه گذشته (آبان ۹۹ الی مهر ۱۴۰۰) نشان می‌دهد. این نمودار افزایش متوسط نرخ رشد بیماری از ۰/۵۲ درصد در تیرماه به ۰/۸۳ درصد در مرداد و نیز کاهش آن به ۰/۵۲ درصد در شهریورماه و مجدداً کاهش آن به ۰/۲۲ درصد در مهرماه را نشان می‌دهد. همچنین افزایش متوسط نرخ رشد فوتی روزانه بیماری از ۰/۲ درصد در تیرماه به ۰/۴۸ درصد در مرداد و ثابت ماندن آن در شهریورماه و کاهش آن به ۰/۱۹ درصد در مهرماه نشان داده شده است.

وی ادامه داد: برخی مشخصات آماری کشورها با بیش از یک میلیون بیمار تا پایان مهرماه ۱۴۰۰ در جدول ۵ نشان داده شده است. همان طور که از جدول ملاحظه می شود در دنیا ۳۶ کشور دارای جمعیت بیمار بیش از یک میلیون نفر است. میزان کل جمعیت بیماران جدید در مهرماه ۱۲ میلیون و ۸۶۹ هزار نفر بود که در نتیجه کل جمعیت بیماران در دنیا به بیش از ۲۴۳ میلیون و ۷۱۰ هزار نفر تا پایان مهرماه رسیده است.

دهقانی افزود: میزان کل جمعیت بیمار در ایران با افزایش ۳۶۷ هزار نفر در مهرماه به بیش از ۵ میلیون و ۸۴۴ هزار نفر رسیده و در میان این کشورها در جایگاه ۸ دنیا قرار دارد. بر این اساس ایران در مهرماه ۱۴۰۰ با میزان متوسط رشد روزانه بیماران ۰/۲۲ درصد در جایگاه ۹ دنیا قرار گرفته است. جهت اطلاع میزان متوسط نرخ رشد بیماری ایران در دنیا در شهریورماه ۰/۵۳ درصد و در جایگاه ۶ قرار داشت.

در مهرماه کشورهای رومانی با متوسط نرخ رشد روزانه بیماری ۰/۹۳ درصد، صربستان با ۰/۶۸ درصد و تایلند با ۰/۶۵ درصد به ترتیب در جایگاه‌های اول تا سوم قرار دارند. جهت اطلاع از ۳۶ کشور با جمعیت بالای ۱ میلیون نفر بیمار تنها ۴ کشور شیلی، رومانی، صربستان و تایلند دارای متوسط نرخ رشد فوتی روزانه بالای ۰/۵ درصد بوده و سایر کشورها دارای متوسط نرخ رشد روزانه کمتر از ۰/۴۸ درصد هستند.

آمار فوتی ماهانه ایران در شهریورماه ۱۶۱۵۳ نفر و در مهرماه با کاهش نسبتاً زیادی به ۶۷۳۷ نفر رسیده و بر این اساس تا پایان مهرماه کل جمعیت فوتی کشور به ۱۲۴ هزار و ۹۲۸ نفر رسیده است. نرخ متوسط رشد فوتی روزانه ایران در مهرماه به ۰/۱۹ درصد کاهش یافته و همانطور که از جدول مشاهده می‌شود در میان کشورهای مربوطه در جایگاه ۱۲ قرار دارد. جهت اطلاع میزان رشد متوسط فوتی روزانه کشورهای شیلی ۲/۶۴ درصد، رومانی ۰/۶۸ و صربستان ۰/۵۹ درصد بوده که به ترتیب در جایگاه اول تا سوم کشورهای دنیا قرار دارند.

میزان متوسط نرخ رشد فوتی دنیا در شهریور ۰/۲۱ درصد بود که در مهرماه به ۰/۱۶ درصد کاهش یافته است. جدول فوق نشان می‌دهد که نرخ رشد متوسط فوتی روزانه بیش از ۱۸ کشور (از ۳۶ کشور) زیر ۰/۱ درصد قرار دارد.

ج) بررسی میزان بهبودی و کشندگی بیماری

در ادامه با تحلیل و آنالیز آمار بیماران، بهبود یافتگان و نیز فوتی‌ها به بررسی نحوه اثرگذاری بیماری در دنیا و سایر کشورها پرداخته خواهد شد. تا انتهای مهرماه ۱۴۰۰ مجموعاً تعداد ۲۴۳ میلیون و ۷۱۰ هزار و ۹۵۶ نفر بیمار در دنیا به طور رسمی شناسایی و در سامانه کووید -۱۹ درج شده است. از این میزان تعداد ۴ میلیون و ۹۵۲ هزار و ۹۳۶ نفر فوت شده و بنابراین به طور متوسط نرخ فوتی بیماری در دنیا برابر ۲.۰۴ درصد بوده است. اگر شاخص نرخ فوتی بر مبنای ۱۰ هزار نفر سنجیده شود می‌توان گفت که به طور میانگین در دنیا از هر ۱۰ هزار بیمار ۲۰۴ نفر فوتی وجود داشته است. با این حال میزان فوتی و کشندگی بیماری در کشورهای مختلف متفاوت بوده است. در نمودار ۶ میزان فوتی (۳۶ کشور با آمار بیماری بالای ۱ میلیون نفر) بازای هر ۱۰ هزار نفر به ترتیب صعودی نشان داده شده است.

همانطور که مشخص است کشورهای پرو با ۹۱۲ فوتی، مکزیک با ۷۵۸ فوتی و اندونزی با ۳۳۸ فوتی بیشترین میزان کشندگی بازای ۱۰ هزار نفر را داشته‌اند. کشورهای هلند با ۸۹ فوتی، صربستان با ۸۷ فوتی و رژیم اشغالگر با ۶۱ فوتی بازای هر ۱۰ هزار نفر کمترین میزان کشندگی بیماری را داشته اند. میزان کشندگی بیماری در ایران بازای هر ۱۰ هزار نفر برابر ۲۱۴ نفر بوده و از این نظر جایگاه ۱۶ را دارد.

رئیس ISC گفت: در نمودار ۷ میزان بهبود یافتگان (۳۶ کشور با آمار بیماری بالای ۱ میلیون نفر) بازای هر ۱۰ هزار نفر به ترتیب صعودی نشان داده شده است. از میان کل ۲۴۳ میلیون و ۷۱۰ هزار و ۹۵۶ نفر بیماران دنیا تا پایان مهرماه تعداد ۲۲۰ میلیون و ۸۳۸ هزار و ۷۸ نفر بهبودی کامل یافته‌اند. بنابراین به طور متوسط میزان ۹۰/۶۱ درصد از کل بیماران دنیا تا پایان مهرماه بهبود یافته و در نتیجه می‌توان گفت که از هر ۱۰ هزار بیمار ۹۰۶۱ نفر بهبود یافته اند. با این حال با توجه به شرایط و استانداردها و نیز بر اساس آمار ثبت شده میزان بهبودی بیماری در کشورها متفاوت است. همانطور که از نمودار ۷ مشاهده می‌شود کشور ژاپن با ۹۸۵۸ نفر، رژیم اشغالگر با ۹۸۳۴ نفر و هندوستان با ۹۸۱۵ نفر بیشترین تعداد بهبودی بازای هر ۱۰ هزار نفر را داشته‌اند. کشورهای مکزیک با ۸۳۰۶ نفر، انگلیس با ۸۱۵۵ نفر و آمریکا با ۷۷۸۲ نفر کمترین نرخ بهبودی در هر ۱۰ هزار نفر را داشته‌اند. میزان بهبودی ایران بازای هر ۱۰ هزار نفر برابر با ۹۲۲۰ نفر بوده است.

موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC) ، جهت تسریع فرایند اطلاع رسانی در زمینه یافته‌های جدید علمی در مورد ویروس کووید -۱۹ و کمک به پژوهشگران، سیاست‌گذاران حوزه سلامت و عموم مردم و نیز پاسخ دهی مطلوب به همه گیری جهانی، سامانه نماگرکووید -۱۹ (ISC COVID-۱۹ Visualizer) را از ابتدای بروز بیماری راه اندازی کرده است. اطلاعات این پایگاه شامل جدیدترین مقالات علمی تمام متن منتشر شده و پیش چاپ و نیز آمار مربوط به وضعیت انتشار بیماری بر اساس نقشه جهانی از وضعیت همه‌گیری بیماری کووید -۱۹ بوده و با جستجو در آن تازه ترین آمار مبتلایان، مرگ و میر، درمان‌شدگان و همچنین نسبت‌های ابتلا به جمعیت به تفکیک هر کشور و مقایسه بر اساس نمودار زمانی-مکانی قابل مشاهده است. آدرس وبگاه این سامانه https://maps.isc.ac/covid۱۹/) ) بوده که از طریق وبگاه اصلی موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC) https://www.isc.ac) ) در دسترس است. این سامانه همچنین به درخواست سازمان همکاری‌های اقتصادی کشورهای عضو دی ۸ (D۸) برای بهره برداری کشورهای عضو، در فروردین ماه ۱۳۹۹ با حضور نمایندگان کشورهای عضو این سازمان به دعوت مرکز بهداشت و حمایت اجتماعی سازمان D۸ (D۸-HSP) و نیز مرکز بهداشت جهانی (Chatham House) لندن به صورت ویدیوکنفرانس رونمایی و در وبگاه آن سازمان به آدرس (https://developing۸.org/) قرار گرفت.

در حال حاضر حدود ۱۸۰۰۹ مدرک از آخرین یافته‌های علمی در خصوص ویروس کووید -۱۹ در قالب مقاله تمام متن چاپ شده و پیش چاپ در این سامانه در دسترس محققان و پژوهشگران قرار دارد و البته این اطلاعات به طور روزانه به‌روزرسانی می‌شود. از این تعداد پژوهش، کشورهای آمریکا، چین و انگلیس به ترتیب با ۲۸۱۲، ۲۴۰۶ و ۱۲۲۴ مقاله بیشترین مشارکت علمی را در مقایسه با سایر کشورهای دنیا در این حوزه داشته اند. سایر کشورها از جمله ایتالیا (۱۱۷۹ مدرک)، فرانسه (۴۴۷ مدرک)، کانادا (۴۳۹ مدرک)، هند (۴۱۷ مدرک)، آلمان (۴۱۲ مدرک) و استرالیا (۳۳۵ مدرک) به ترتیب در جایگاه های چهارم الی نهم قرار دارند. ضمناً کشور ایران با ۲۸۳ مقاله جایگاه دهم دنیا را در پژوهش و تحقیق و یافته‌های جدید در خصوص ویروس کووید -۱۹ دارد. در این سامانه همچنین مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها و پروتکل‌های صادر شده توسط سازمان‌های معتبر دنیا از جمله سازمان بهداشت جهانی (WHO) در حوزه بهداشت، سلامت و مقابله با شیوع بیماری کووید –۱۹ قرار دارد که می‌تواند مورد استفاده عموم قرار گیرد.

انتهای پیام/