چیستی‌ ماهیت انواع مقالات/ امتیاز مقاله چگونه بین نویسندگان تقسیم می‌شود؟ +جدول

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا؛ لاله قلی‌پور- روز یکشنبه ۲۵ مهر ماه ۱۴۰۰ دومین روز هفدمین جلسه شورای دانشگاه آزاد اسلامی در سالن کتابخانه دکتر حبیبی واحد علوم و تحقیقات برگزار شد. دکتر طهرانچی در این جلسه با اشاره به اینکه خبرگزاری علم و فناوری آنطور که باید در کشور وجود ندارد و اگر علم یکی از مولفه اقتدار است، به یک خبرگزاری نیاز داریم تا جریان دانشجویی و نخبگی را تحت پوشش قرار دهد و خبرگزاری آنا، خبرگزاری علم و فناوری کشور است.

لذا رسالت خبرگزاری آنا به‌عنوان خبرگزاری علم و فناوری باید با انعکاس مطلوب مسائل مربوط به حوزه علم و دانشگاه به نحو مطلوب تحقق پیدا کند در این راستا و با توجه به اینکه مسئله اصلی در جلسه فوق‌الذکر، امتیازدهی به مقالات چاپ شده اساتید در رسانه‌های دانشگاه آزاد اسلامی(روزنامه فرهیختگان)با رویکرد علمی-ترویجی بود، بر آن شدیم در بخش اول به تشریح چیستی مقاله علمی، انواع مقاله و نحوه تقسیم امتیازات بین نویسندگان آن بپردازیم.

چیستی‌ مقاله علمی‌ و ماهیت انواع مقاله‌ها از پژوهشی تا کنفرانسی و از مروری‌ و ترویجی‌ تا دایرة‌المعارفی

مقاله علمی معمولاً در نتیجه پژوهش منطقی، ژرف و متمرکز نظری، عملی یا مختلط، به کوشش یک یا چند نفر در یک موضوع تازه و با رویکردی جدید برای دستیابی به نتایجی تازه، تهیه و منتشر می‌شود و به‌طور کلی‌ از بخش‌های‌ عنوان، چکیده، کلمات کلیدی‌، مقدمه، روش تحقیق، آزمایشات و نتایج، بحث و نتیجه‌گیری‌ و منابع تشکیل می‌شود. این بخش‌ها بسته به نوع پژوهش انجام شده و مجله‌ی‌ مورد نظر برای‌ چاپ مقاله متفاوت است در ادامه ماهیت انواع مقاله مورد بررسی‌ قرار می‌گیرد.

مقاله علمی پژوهشی؛ چنین مقاله‌ای برخاسته از پژوهشی نوین است که مؤلف انجام داده است. طرح اندیشه‌ای نو، بازپرسی از مسئله‌ای پیشین با رویکردی متفاوت، یا نقد علمی پژوهشی که قبلاً صورت گرفته ولی بخش یا بخش‌هایی از آن جای تأمل دارد.

مقاله مروری در عین رعایت مراحل مختلف مقالات علمی پژوهشی، به پی‌گیری اندیشه‌های خرد یا کلان مندرج در آثار پیشین می‌پردازد و بیشتر در پی کشف چگونگی رشد یک اندیشه در طول زمان و درعرصه های مختلف علمی است. مقاله مروری معمولاً به وسیله نویسنده‌ای تهیه می‌شود که با متون و نوشته‌های رشته خود کاملاً آشناست و به مسئله مورد بررسی نیز اشراف دارد

در این نوع مقاله رعایت قواعد اخلاقی حکم می‌کند که دفاع از نوبودگی طرح یا نگرش، در قیاس با آنچه قبلاً انجام شده با نهایت سعه صدر و حفظ حرمت اندیشه یا نگرش پیشینیان صورت گیرد. هر گونه کوچک‌نمایی دیگران و بزرگ‌نمایی خویش رفتاری غیراخلاقی تلقی می‌شود. اگر بپذیریم که طرح اندیشه نو یا بازنگری مسئله‌ای پیشین، بدون حضور آن «پیشینه‌ها» ناشدنی است و هیچ حرکت علمی بدون تکیه بر تلاش‌های پیشینیان رخ نمی‌دهد، رویکرد سپاس‌گونه به آثار پیشین از ملازمه‌های اخلاقی کار نوین تحقیقی است.

ترویجی بودن یک مقاله نه تنها وجه علمی آن را مخدوش نمی‌کند، بلکه مهارت استفاده از زبان علمی ساده و سالمی را می‌طلبد که مهارتی ستودنی و کمیاب است. تدوین مقاله ترویجی، هنری است که از فهم زبان دشوار علمی و توانایی تبدیل آن به زبانی سالم و درعین حال مخاطب پسند حاصل می‌شود

مقاله علمی ترویجی؛ این مقاله، مقاله‌ای قطعاً علمی است که به دلایل مختلف از نظر ساختار و لحن با مقاله پژوهشی متفاوت است. نخستین دلیل این است که مخاطب مقاله ترویجی همترازان نیستند، یعنی در مراتب پایین‌تر از نظر نوع تخصص علمی قرار دارند به همین دلیل، زبان و بیان خاصی اتخاذ می‌شود، ساختار ویژه‌ای را دنبال می‌کند و از به کار بردن محاسبات پیچیده آماری که برای آزمون فرضیه در مقاله تحقیقی صورت می‌گیرد، پرهیز می‌شود.

مراتب مخاطبان ممکن است دامنه گسترده‌ای را در بر گیرد اعم از متخصصان رشته‌هایی به جز رشته اصلی موضوع مقاله شامل دانشجویان و دانش پژوهانی که در موضوع مورد بحث تحصیل و تتبع را آغاز کرده‌اند ولی هنوز به پختگی لازم نرسیده‌اند و نهایتاً عامه باسواد علاقه‌مند به مباحث علمی نیز جزو مخاطبان این نوع مقاله قرار می‌گیرند.

بنابراین، ترویجی بودن یک مقاله نه تنها وجه علمی آن را مخدوش نمی‌کند، بلکه مهارت استفاده از زبان علمی ساده و سالمی را می‌طلبد که مهارتی ستودنی و کمیاب است. تدوین مقاله ترویجی، هنری است که از فهم زبان دشوار علمی و توانایی تبدیل آن به زبانی سالم و درعین حال مخاطب پسند حاصل می‌شود.

وجه برجسته اخلاقی در این نوع مقاله، استفاده از همه تدابیر زبانی و تصویری برای انتقال هر چه مطلوب‌تر اندیشه به مخاطبان پیش بینی شده است و عدول از آن، بی‌توجهی به اصول اخلاقی در نگارش‌های علمی است.

مقاله علمی مروری؛ این نوع مقاله به تحلیل کلان و ارزیابی انتقادی نوشته هایی می‌پردازد که قبلاً منتشر شده است. مؤلف مقاله مروری از طریق مقوله‌بندی، یکپارچه‌سازی و ارزشیابی آثار پیشین، سیر پیشرفت پژوهش‌های جاری را در راستای روشن کردن مسئله‌ای مشخص، دنبال می‌کند.

بیشتر بخوانید:

• بلبشوی ارقام نجومی و مافیای تهیه و انتشار پژوهش‌های علمی/ لزوم اعمال مجازات برای عاملان خرید و فروش مقالات


• خروجی مقالات علمی دانشگاه‌ها باید برای برون رفت از مسائل جامعه باشد/تمرکز بر پژوهش‌های بنیادین باعث غفلت از تحقیقات کاربردی شده است


• جزئیات هزینه نشر مقالات پژوهشی و شیوه پرداخت

مقاله مروری در عین رعایت مراحل مختلف مقالات علمی پژوهشی، به پی‌گیری اندیشه‌های خرد یا کلان مندرج در آثار پیشین می‌پردازد و بیشتر در پی کشف چگونگی رشد یک اندیشه در طول زمان و درعرصه های مختلف علمی است. مقاله مروری معمولاً به وسیله نویسنده‌ای تهیه می‌شود که با متون و نوشته‌های رشته خود کاملاً آشناست و به مسئله مورد بررسی نیز اشراف دارد.

در واقع مناسب ترین فرد برای نگارش چنین مقاله‌ای، متخصص اهل تتبّع و مطالعه است که از نظر اطلاعات حوزه موضوعی خود نیز بهنگام باشد. چنین فردی را معمولاً به عنوان متخصص متون موضوعی(Subject Literature Specialist) می‌شناسند که با متخصص موضوعی(Subject Specialist) متفاوت است.

یکی از نکات مهم اخلاقی در این نوع نگارش، حفظ همه حلقه‌های انتقال اندیشه در طول زمان است. هرگونه حذف در مسیر حرکت اندیشه‌ای خاص، چیزی جز مسخ نقشه راه برای کشف و بازنمایی یک جریان علمی نیست. چنین حرکتی جفا به مولّدان علم، جفا به مخاطبان، و جفا به ماهیت علم تلقی می‌شود.

مقاله کنفرانسی؛ مقاله‌ای که برای ارائه در همایش‌های علمی تدوین می‌شود و از لحاظ ساختار و محتوا مشابه مقاله ژورنالی است، یعنی همه اصول درباره آن صادق است، خصوصاً بر نوآورانه بودن آن تأکید می‌شود امّا آنچه آن را از مقاله مجله متفاوت می‌کند دو وجهی بودن آن است

مقاله دایرة‌المعارفی؛ دایرة‌المعارف‌ها ارائه دهنده اطلاعات پایه در زمینه‌های مختلف موضوعی هستند نه نویافته‌هایی که حاصل پژوهش اصیل باشد. به همین دلیل، مقالۀ دایرة‌المعارفی مبتنی بر اسناد و مدارک و منابعی است که پیشاپیش موجود بوده و مورد جست و جو و بازیابی قرار گرفته است. مستند بودن در مقاله دایرة‌المعارفی حائز اهمیت فراوان است. زیرا هر پارۀ اطلاعاتی که در مقاله دایرةالمعارفی درج می‌گردد توسط سند و مدرکی از پیش موجود حمایت می‌شود.

محتوای مقاله دایرة‌المعارفی علی‌القاعده باید فارغ از ارزشگذاری و جانبداری له یا علیه اندیشه‌ای خاص باشد و بتواند تصویری از اطلاعات موجود در یک زمینه را عرضه کند و هرگاه گرایش به صورت ویژه‌ای دارد در واقع، تجلّی این گرایش باید از سرجمع اسناد و مدارک نه از تمایلات ذهنی نویسنده حاصل آمده باشد.

منابع مقاله دایرة‌المعارفی نیز باید از جامعیت برخوردار باشد تا از یک سونگری مباحث مقاله پرهیز شود. منابع گردآمده باید حاوی نظرگاه‌های متفاوت و حتی متعارض باشد از لحاظ کیفی نیز اعتبار مؤلفان منابع، اصالت منابع، انصاف و بی‌طرفی نویسندگان در برخورد با حقایق دارای اهمیت است.

تفسیر نادرست از مطالب اخذ شده از منابع، ندیده گرفتن منابعی که حاوی اندیشه های متفاوت با باورهای مؤلف مقاله است، بی‌دقتی در رعایت همه جانبگی در منابع، و نسبت دادن نادرست اندیشه‌ای به منبعی پیشین، از جمله مصادیق بی‌اخلاقی در نگارش مقاله دایرة‌المعارفی است.

مقاله دایرة‌المعارفی؛ دایرة المعارف‌ها ارائه دهنده اطلاعات پایه در زمینه‌های مختلف موضوعی هستند نه نویافته‌هایی که حاصل پژوهش اصیل باشد. به همین دلیل، مقالۀ دایرة‌المعارفی مبتنی بر اسناد و مدارک و منابعی است که پیشاپیش موجود بوده و مورد جست و جو و بازیابی قرار گرفته است

مقاله کنفرانسی؛ مقاله‌ای که برای ارائه در همایش‌های علمی تدوین می‌شود و از لحاظ ساختار و محتوا مشابه مقاله ژورنالی است، یعنی همه اصول درباره آن صادق است، خصوصاً بر نوآورانه بودن آن تأکید می‌شود امّا آنچه آن را از مقاله مجله متفاوت می‌کند دو وجهی بودن آن است.

وجهی از آن روایتی است که قرار است در همایشنامه(Proceedings) به چاپ برسد و وجه دیگر آن روایتی است که باید در حضور جمع ارائه شود. تفاوت این دو از لحاظ حجم و نوع پردازش است.

روایت چاپی ممکن است از حجم بیشتری برخوردار باشد، چون مطالعه آن در فراغت بیشتری توسط علاقه‌مندان صورت می‌گیرد امّا در روایتی که برای ارائه آماده می‌شود، ناگزیر باید نکاتی را رعایت کرد که از اهمیت بسزایی برخوردارند. از جمله سازگار کردن متن با مدت پیش‌بینی شده و استفاده از تدابیر تصویری مناسب همچون پاورپوینت است.

تفاوت در امتیاز بندی نویسندگان مقالات+ جدول

بحث امتیازبندی برای نویسندگان مقالات متفاوت است. برای اعضای دانشگاه متفاوت از کسانی است که قصد شرکت در مصاحبه دکتری را دارند. در مصاحبه دکتری بیشتر بر تعداد مقالات تأکید می‌شود و دانشگاه‌های کمی به جایگاه فرد در مقاله توجه دارند اما در امتیاز بندی اعضای هیئت علمی یا انتخاب دانشجوی نمونه و مواردی مانند آن، ترتیب نفرات نقشی اساسی دارد.

در دانشگاه‌های مختلف این امتیازبندی متفاوت است اما به طور کلی از جدول زیر می‌توان استفاده کرد:

برخی از دانشجویان یا اساتید به اشتباه امتیاز بین نویسنده اول و نویسنده مسئول را یکی می‌دانند. باید توجه شود که تفاوتی بین نویسنده اول و نویسنده مسئول وجود دارد. نویسنده اول درواقع به عنوان مسئول اصلی مقاله و مدیر پژوهش در نظر گرفته می‌شود و جایگاه بالایی در بین اسامی دارد اما نویسنده مسئول به عنوان رابط بین نویسندگان مقاله و مجله عمل می‌کند در واقع به عنوان مسئول مکاتبات عمل می‌کند.

امتیاز نویسنده اول بسیار بیشتر از نویسنده مسئول است و در بیشتر اوقات نویسنده مسئول امتیاز خاصی جز جایگاهش در بین نویسندگان ندارد با توجه به اینکه هر چه تعداد نویسندگان مقاله کمتر باشد، امتیاز بیشتری به نفرات می‌رسد، بنابراین باید تلاش شود که تا حد ممکن تعداد نویسندگان مقاله کم باشد. البته گاهی اوقات دانشمندان بزرگ نیز به صورت گروهی مقاله ارائه می‌دهند. برای مثال مقاله‌ای با بیش از سه هزار نویسنده توسط موسسه سرن سوئیس نگاشته شده است.

به گزارش آنا، تهیه گزارش(مقاله) از نتایج مطالعات و پژوهش‌های‌ انجام شده، یکی‌ از مهمترین مراحل پژوهشگری‌ به شمار می‌رود؛ زیرا اگر پژوهشگر نتواند دستاوردهای‌ علمی‌ خود را در اختیار سایر محققان قرار دهد، پژوهش او هر اندازه هم که مهم باشد، به پیشرفت علم، کمکی‌ نمی‌کند زیرا رشد و گسترش هر عملی‌ از طریق ارائه و به هم پیوستن دانش فراهم آمده از سوی‌ فرد فرد اندیشمندان آن علم تحقق پیدا می‌کند.

انتهای‌ پیام/۴۱۶۷/