نصراصفهانی:
راه‌اندازی اندیشکده‌های استانی ابزار ضروری برای حل مسئله در دانشگاه آزاد اسلامی است
راهبردهای پیشدستانه برای مواجهه با پلت‌فرم‌های جدید سیستم آموزش عالی، ضرورت داردمدیر گروه آینده‌پژوهی حکمرانی پژوهشکده چشم‌انداز و آینده‌پژوهی گفت: راه‌اندازی اندیشکده‌های استانی، ابزاری ضروری برای حل مسئله در دانشگاه آزاد اسلامی است.
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا؛ لاله قلی پور- با توجه به سرعت پیشرفت علم و فناوری در سطح جهان و همچنین دستاوردهای خوبی که در سال‌های اخیر در کشور به‌دست آمده، تمرکز بر آینده‌نگری در سیاست‌گذاری آموزشی به‌خصوص با تأکید بر سند اسلامی شدن دانشگاه‌ها؛ بیانیه گام دوم انقلاب و فرمایشات مقام معظم رهبری در دیدار با دانشگاهیان از اهمیت به‌سزایی برخوردار است.
از سوی دیگر مسئولیت‌پذیری در دانشگاه‌ها، نهادهای علمی و آموزشی، آینده اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کشور را به‌شکل قابل ملاحظه‌ای تغییر دهد زیرا با توجه به موقعیت استراتژیک ایران برای حفظ جایگاه مطلوب فعلی و رسیدن به مرجعیت علمی جهان، نیاز به یک برنامه‌ریزی دقیق دارد تا با استفاده از آن در نظام جهانی، نقش محوری ایفا کند.
از این‌رو تنها راه پیشرفت کشور و دستیابی به پرچمداری علمی در دنیا، انجام پژوهش‌های کاربردی با رویکرد حل مسئله، جامعه‌محور و براساس آمایش سرزمین است لذا دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی باید با رویکرد آینده‌پژوهانه، عملکرد فعالانه و تحقیقات هدفمند، این امر مهم را به ثمر برسانند.
در این میان دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان بزرگترین دانشگاه حضوری جهان در چندین سال اخیر، رویکرد آینده‌نگرانه و حل مسئله در پیش گرفته و با برگزاری نشست‌های مختلف علمی به آن پرداخته است. «کارگروه نظام مسائل کشور» که به همت پژوهشکده چشم‌انداز و آینده‌پژوهی وابسته به مجمع تشخیص مصلحت نظام و دانشگاه آزاد اسلامی برگزار می‌شود، در سی و دومین نشست خود به موضوع «دانشگاه آزاد اسلامی در مسیر تحول و آینده‌نگری» که با حضور صاحبنظران و اساتید دانشگاه در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد برگزار شد به بررسی آینده دانشگاه و الزامات دانشگاه آزاد در مسیر حل مسائل کشور پرداخت در این راستا، دیدگاه علیرضا نصراصفهانی، مدیر گروه آینده‌پژوهی حکمرانی پژوهشکده چشم‌انداز و آینده‌پژوهی را جویا شدیم که مشروح آن در ادامه می‌آید.
راهبردهای پیشدستانه برای مواجهه با پلت‌فرم‌های جدید سیستم آموزش عالی، ضرورت دارد
آنا: وضعیت آموزش عالی فعلی کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
نصراصفهانی: ماشین دانشگاه بسیار پرسرعت تر از آن چیزی که تصور می‌شود، در حال دور شدن از ما بوده و از آن جا مانده‌ایم و این ماشین در حال حرکت به مقصدی است که ما از آن آگاهی نداریم.
به نظر می‌رسد همانطور که پلت‌فرم اسنپ، حمل‌ونقل درون شهری ما را تغییر داد و رقبای سنتی خود را کنار زد، تا چند سال آینده پلت‌فرم‌های جدید آموزش عالی، دانشگاه ما را تغییر داده و اگر در حال حاضر راهبردهایی پیشدستانه در برابر آن تغییرات نداشته باشیم، در آینده غافلگیر می‌شویم.
ضرورت مسئله‌محور بودن دانشگاه‌ها
آنا: دانشگاه‌ها چه راهبردی در حل مسائل کشور دارند؟
نصراصفهانی: بالغ بر ده‌ها، دوگانه سیاستی در برابر، تصمیم‌گیرندگان نظام وجود داشته و هنوز بدنه دانشگاه، راه‌حلی برای آنها ارائه نداده و البته در استانها نیز مسائل جدی مانند بحران آب، خشکسالی، و بیکاری، تغییرات اقلیمی، سیلاب و غیره مشاهده می‌شود و هر کدام از آنها یک ابرمسئله بوده ولی نهاد علم و دانشگاه در برابر این مسائل، برخورد فعالانه نداشته است.
برخورد با مسئله چند مدل است؛ در بعضی مواقع با نادیده گرفتن، مسئله به بحران تبدیل شود ولی رویکرد درست در برخورد با مسئله نگاه پیش‌نگرانه است که پیشدستانه باید مسائل از روی میز مدیران برداشته شود نه اینکه بعد از مواجهه با مسائل و تبدیل آن به بحران، راه‌حل ارائه شود.
بدون مسئله‌یابی و توجه به آمایش سرزمینی در۲ استان با ظرفیت‌های متفاوت، یک رشته دانشگاهی قرار دارد در حالی که باید پژوهشکده‌های مرتبط با مسائل هر استان ایجاد شود و در این رابطه تجربه منحصر به‌فرد دانشگاه زابل که با رویکرد مسئله‌محور، پژوهشکده‌های کشاورزی، پژوهشکده دامهای خاص و پژوهشکده تالاب هامون را راه‌اندازی کرده و به عنوان یک نمونه موفق در دانشگاه‌های دیگر اجرا شود.
دانشگاه‌ها، مسائل کلان را پیشدستانه از روی میز مدیران بردارند نه اینکه بعد از مواجهه با انبوه مسئله و تبدیل آن به بحران، راه‌حل ارائه شود
دانشگاه مسئله‌محور باید دارای رویکرد، ابعاد و ابزارهای حل مسئله باشد
آنا: تحول در دانشگاه‌ها به سمت حل مسئله چگونه رخ داده است؟
نصراصفهانی: همزمان با توسعه علم، فناوری و نوآوری، کارکردهای دانشگاه‌ها نیز تغییراتی داشته، دانشگاه‌های نسل اول رویکرد آموزش‌محور، در نسل بعدی پژوهش‌محور، نسل سوم دانشگاه کارآفرین و نسل چهارم نیز دانشگاه اثرگذار و اجتماعی است در این میان دانشگاه مسئله‌محور باید راهبردها، ابزارها و مولفه‌های آن نیز همراستا با حل مسئله باشد.
به‌طور مثال بر مبنای رویکرد مسئله‌محوری در دانشگاه‌ها، باید آیین‌نامه ارتقای اساتید نیز تغییر کرده و به‌جای مقاله‌محوری، مسئله‌محور شود ولی سال‌ها در برابر انجام این تغییر، واکنشی صورت نگرفته و همچنین طرح‌های کلان ملی که بر مبنای رویکرد حل مسئله بود نیز توجه جدی نمی‌شود در این میان دانشگاه آزاد اسلامی نیز باید به این طرح‌ها، ورود کند.
البته اینکه آیا دانشگاه‌ها می‌توانند در همه حوزه‌های فناورانه حضور پیدا کنند نیز مبحث مهمی است. فناوری‌ها ابعاد متفاوتی دارند بر مبنای مدل گونه‌شناسی فناوری صنعتی پاویت صنعت کشاورزی، یک صنعت متکی برتأمین کننده و صنعت خودرو یک صنعت مقیاس محور است که در این صنایع دانشگاه‌ها باید رویکرد آموزش محور داشته و به تربیت نیروی انسانی برای این صنایع اقدام کنند ولی در صنایع دانش‌محور مانند صنایع شیمیایی و صنایع دارویی، دانشگاه‌ها می‌توانند به فضای حل مسئله ورود کنند.
بیشتر بخوانید:
توجه به نمونه‌های موفق دانشگاه‌های مسئله محور در کشورهای دیگر به ما ایده‌های نوینی برای جهت‌گیری دانشگاه آزاد به سمت مسئله‌محوری می‌دهد. به طور مثال در دانشگاه علم و صنعت نروژ، مسائل مختلف شهر شناسایی شده و شهر بر اساس مسائل اش (قبیل تامین مسکن، رفاه، حمل و نقل و...) ناحیه بندی می‌شود. هر ناحیه زیر نظر یک استاد و ۳۰ نفر از دانشجویان وی است، تیم مستقر در هر ناحیه ملزم به حل مسئله آن منطقه بوده و دانشگاه ماستریخت هلند که با بهره گیری از روش تدریس مسئله محور، در هر کلاس دانشجویان به گروه های ۱۲ الی ۱۵ نفره تقسیم می‌شوند.
هر گروه ملزم به کار کردن روی یک مسئله اجتماعی و حل آن بوده و تا زمانی که راه حل های لازم یافت نشوند کار بر روی آن مسئله ادامه دارد. دانشکده هایپر آیلند سوئد دانشکده‌ای بدون استاد، معدل و امتحان که در آن برنامه درسی بر اساس نیازهای صنعت تعریف می‌شود به این صورت که هر یک از مسائل موجود در صنعت به عنوان کیس به یک گروه چند نفره از دانشجویان ارائه می‌شود و آنان ملزم‌اند که با برگزاری کارگاه ها، مصاحبه ها و تعامل با صنعت آن مسئله را حل کنند، همچنین در دانشکده مهندسی استنفورد دانشجویان به مشارکت در پروژه های عمرانی که توسط رهبران صنعت تعریف شده ملزم می‌شوند در این فرآیند دانشجویان باید همکاری بین رشته‌ای و بین قاره‌ای با دیگر دانشجویان به مدت حداقل ۶ ماه، تمرین کنند.
توجه به نمونه‌های موفق دانشگاه‌های مسئله محور در کشورهای دیگر، ایده‌های نوینی برای جهت‌گیری دانشگاه آزاداسلامی به سمت مسئله‌محوری می‌دهد
اندیشکده‌ها در نقش میانجی بین نهاد حاکمیت، جامعه و نهاد علم هستند
آنا: برای حل مسائل فوری و مهم کشور در دانشگاه‌ها، چه راهکاری باید اندیشده شود؟
نصراصفهانی: اندیشکده‌ها یکی از نهادهای استراتژیک حل مسئله بوده و براساس روندهای موجود، زمین حل مسائل کشور از دانشگاه به سمت اندیشکده‌ها در حال تغییر است. اندیشکده‌ها نقش میانجی بین نهاد حاکمیت، جامعه و نهاد علم هستند و دانشگاه آزاد نیز باید از این ابزار استفاده کند.
اندیشکده‌ها به‌دلیل نگاه لایه‌ای و آینده‌پژوهانه، همچنین در نظر گرفتن ذینفعان و ارائه تحلیل‌های چند بعدی و نیروهای انسانی متبحر و ساختار متمرکز بر حل مسئله، متمایز از دانشگاه‌ها بوده و برای مسائل بحرانی، خاص و فوری حاکمیتی تجویزهای سیاستی ارائه می‌کنند.
بر این اساس پیشنهاد می‌شود دانشگاه آزاد اسلامی برای ورود فعالانه به زمین مسائل استانی، با همکاری نهادهای حاکمیتی مانند مجمع تشخیص مصلحت نظام، مجلس شورای اسلامی و دولت، اندیشکده‌های مشترک استانی ایجاد کرده و این اندیشکده‌ها به‌عنوان یک نهاد حل مسئله با رویکرد آینده‌پژوهانه و نگاه آمایش‌محور، مسائل خاص آن استان را حل کنند.
اندیشکده‌های استانی همچنین می‌توانند در تربیت حکمرانان آینده نقش فعالی داشته و به ارتقای رضایت‌مندی عمومی جامعه با حل مسائل مزمن و محلی استانها کمک نمایند در این راستا، هر دانشگاه استانی در دانشگاه آزاد اسلامی باید براساس اکوسیستم خاص هر استان، مسئله خاص خود را حل نماید، همچنین از رویکردهای آینده‌پژوهی و اندیشگاهی در واحدهای استانی گسترش پیدا کرده و از طیف وسیعی از ابزارهای سیاستی برای حل مسائل، استفاده نماید.
اندیشکده‌ها متمایز از دانشگاه‌ها بوده و برای مسائل بحرانی، خاص و فوری حاکمیتی تجویزهای سیاستی ارائه می‌کنند
یکی از ابزار ضروری حل مسئله در دانشگاه آزاد اسلامی، راه‌اندازی اندیشکده‌های استانی است
آنا: ابزارهای مختلف دانشگاه آزاد اسلامی در برخورد با مسئله‌ها چیست؟
نصراصفهانی: در مورد اینکه در دانشگاه‌های کشور و به خصوص در دانشگاه آزاد اسلامی باید چه کاری انجام شود و ابزارهای مختلف این دانشگاه در برخورد با مسئله‌ها چیست؟ ابزارها و راهبردهای متنوعی مانند شتاب‌دهنده‌ها، پارک‌های علم و فناوری، واحدهای رشد و...وجود دارد که در این میان یکی از ابزار ضروری برای حل مسائل استانی، راه‌اندازی اندیشکده‌های استانی است.
نگاه ویژه تیم مدیریتی فعلی دانشگاه آزاد اسلامی به ریاست دکتر طهرانچی و معاونان ایشان در بحث دانشگاه مسئله‌محور؛ در کنار شتاب‌دهنده‌ها و سراهای نوآوری که راه‌اندازی شده، تسهیل‌گر تبدیل دانشگاه آزاد به دانشگاهی مسئله‌محور بوده و در راه‌اندازی اندیشکده‌های استانی این نگاه حمایتی کمک شایانی می‌کند.
ظرفیت‌های عظیم دانشگاه آزاد اسلامی در نیروی انسانی توانمند شامل ۲۲ هزار هیئت علمی توانمند، ۳۰ هزار کارمند، یک میلیون دانشجو و تعداد زیاد پایان‌نامه و رساله‌های تعریف شده در تبدیل این دانشگاه به یک دانشگاه مسئله محور کمک می‌کند.
اندیشکده‌های استانی باید در ابعاد نهادی، فرایندی، منابع انسانی و مالی به ملاحظاتی توجه نمایند در بعد نهادی اندیشکده‌های استانی باید رویکرد حکمرانی منطقه‌ای داشته و به استانداری‌ها، نمایندگان استان و سایر نهادهای حاکمیتی متصل شوند، همچنین باید همراهی ذینفعان و مدیران استانی و اراده دانشگاه اعم از هیئت امنا، مدیران دانشگاه آزاد و مدیر واحدهای استانی به حل مسئله باشد.
راه‌اندازی گروه‌های آینده‌پژوهی در واحدهای منتخب استانی از الزامات فرآیندی اندیشکده‌های استانی، است در این راستا، پژوهشکده چشم‌انداز و آینده‌پژوهی با ۸ واحد استانی تفاهم‌نامه‌ای در جهت راه‌اندازی گروه‌های آینده پژوهی راهبردی، انجام داده که ظرفیت جدیدی در دانشگاه‌ها شکل می‌دهد و همچنین انجام پروژه‌های پایلوت موفق و توسعه تدریجی و گام‌به‌گام از الزامات فرآیندی اندیشکده‌های استانی است.
از الزامات نیروی انسانی اندیشکده‌های استانی نیز بهره‌گیری از ظرفیت اساتید و دانشجویان توانمند دانشگاه آزاد و استفاده از نیروی انسانی صاحب اندیشه و متبحر در کار اندیشگاهی است، همچنین در بعد مالی اندیشکده‌های استانی از ظرفیت‌های متنوعی همچون وقف، قرارداد با کارفرماهای استانی، نهادهای حاکمیتی و بستر دانشگاه آزاداسلامی، بهره گیرند.
انتهای پیام/۴۱۶۷/
انتهای پیام/
