حوزه حمل و نقل و توسعه شهری و روستایی قابل تفکیک نیست

گروه جامعه خبرگزاری آنا؛ آرمان خرسند؛ ادغام دو وزارتخانه راه و ترابری و مسکن و شهرسازی در خرداد ماه سال نود، یکی از بحث برانگیزترین اقداماتی بود که در راستای کوچک و چابک‌سازی دولت در جمهوری اسلامی، اتخاذ گردید و بیش و پیش از دیگر اقدامات مشابه، ضرورت اصلاح آن و بازگشت به شرایط سابق، مطرح و حتی طرح انتزاع مجدد و تشکیل دو وزارت مستقل در مجلس شورای اسلامی به رای گذاشته شد. مخالفت رییس جمهور محترم، در کنار رای منفی نمایندگان مجلس به کلیات طرح، نشان می‌دهد که همچنان پاسخ روشنی در خصوص این مسئله و نحوه اداره دو حوزه حساس و راهبردی مسکن و راه وجود ندارد.

دو سازمان عظیم ادغام شده، هر یک دارای تاریخ و سرگذشت متفاوتی هستند. تشکیل وزارت فوائد عامه در دوران قاجار و حکومت ناصری تا اداره کل، سپس، وزارت طرق و شوارع تا وزارت راه در ۱۳۱۵ و وزارت راه و ترابری در ۱۳۵۳، مسیر طی شده بخش راه و حمل و نقل وزارت موجود به شمار رفته و از دیگر سو، حوزه مسکن از نقطه تولد وزارتخانه مستقل، خود مولود تلفیق بانک ساختمانی، سازمان خانه‌سازی وزارت دارائی و دفاتر فنی سازمان برنامه و بودجه در سال ۱۳۴۲ بوده است.

آنچه که منتقدان در خصوص آسیب‌های این اقدام برمی‌شمرند عمدتاً بر پایه گستره وسیع ماموریت‌های این وزارتخانه قرار داشته و به اعتقاد ایشان، چابک و کوچک‌سازی مورد نظر با توجه به عریض و طویل بودن حوزه‌های ادغام شده، به دست نیامده است. منتقدان باور دارند که حتی هر یک از گونه‌های متنوع حمل و نقل مانند حمل و نقل زمینی، هوایی و دریایی، قابلیت تبدیل به یک وزارتخانه را داشته و دامنه وسیع ماموریتهای وزارتخانه فعلی، موجودیتی فربه، کند و ناکارآمد را به وجود آورده که ضربات جدی به هر دو بخش مسکن و راه و ترابری وارد نموده است.

مدعای منتقدان از چندین جهت، جدی و شایسته توجه ویژه است. نخست آنکه صنعت مسکن، یک صنعت مادر و پیشران در حوزه اقتصاد ملی، به ویژه در ایران است. کشوری که با بزرگی نمودار جمعیت جوان و میانسال نیازمند مسکن روبرو بوده که به جز وجه سوداگرانه ساخت و ساز، نیاز واقعی به سرپناه دارند. از دیگر سو، ایران با توجه به ویژگیهای خاص ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک خود، ظرفیتهای زیادی در حوزه حمل و نقل و تبدیل به هاب منطقه‌ای داشته و دارد که با تاسف فراوان، درصد کوچکی از آن نیز به فعلیت نرسیده است. اما آیا این کاستی‌ها و عقب‌ماندگی از برنامه‌های کلان و بالادستی، محصول یک ساختار ناکارآمد است یا عوامل دیگری باعث این وضعیت شدهاند؟

نمیتوان از نظر دور داشت که امروزه، درهم‌تنیدگی و ارتباط دو حوزه حمل و نقل و توسعه کالبدی شهری و روستایی، واقعیتی اثبات شده به شمار می‌رود. در تجربه اتحادیه اروپا، شهرهای مورد مطالعه بال، برن، زوریخ و کارلسروهه، از جهت متمرکز بودن سیاستگذاری توسعه کالبدی و حمل و نقل، موفق‌ترین الگوهای توسعه را تجربه کردهاند.

نکنه جالب توجه در مطالعات این حوزه، مقایسه تجربه ناموفق دو بخش استراسبورگ و بوردو در فرانسه و تجربه موفق دو کانتون برن و ژنو در سوییس در خصوص تجربه واحد ادغام دو بخش توسعه شهری و حمل و نقل است. دو کشور همسایه که تجربه مشابهی، در یکی موفق و در دیگری ناموفق بوده است. در مطالعه انجام شده، عدم توازن میان دو بخش، تصلب قوانین و بروز نبودن آنها، فقدان مدیریت تحلیلگر، راهبردی و داده محور و عدم همکاری بین بخشی، مهمترین عوامل عدم موفقیت ذکر شدهاند.

باید در نظر داشت که ادغام سیاستگذاری و اقدام در این دور حوزه یک راهبرد کلان و مبنایی است که منطقی قدرتمند با خود به همراه دارد چرا که در جهان امروز، توسعه شهرها و روستاها، بدون توجه به زیرساختهای ارتباطی و حمل و نقل، امری ناکارآمد و غیرموفق خواهد بود.

کوتاه سخن آنکه، دو حوزه حمل و نقل و توسعه شهری و روستایی در جهان امروز، قابل تفکیک نبوده و به شدت به یکدیگر وابسته‌اند که البته تفصیل همه حوزه‌های آن، از حوصله این نوشته خارج است. آنچه ترکیب این دو حوزه را به ترکیبی موفق بدل می‌سازد، وجود یک مدیریت راهبردی، کلان‌نگر و با توانایی به کارگیری بخش‌ها، حوزه‌ها و تخصص‌های متفاوت است.

خوش‌بختانه، وزیر پیشنهادی این وزارتخانه در دولت سیزدهم، تجربه چنین مدیریتی را در کارنامه خود به همراه دارد. تجربه اداره موفق قرارگاه سازندگی خاتم با طیف متنوعی از ماموریت‌ها از بندرسازی تا ساخت آزادراه، مسکن شهری و روستایی، پلهای شهری، تونلها، شبکه‌های انتقال آب و... . که بی‌تردید، رستم قاسمی را به یکی از بهترین گزینه‌های موجود برای اداره این وزارتخانه راهبردی بدل میسازد. امید که تجربه او، زمینه کارآیی و موفقیت ادغام راهبردی حوزه مسکن و حمل و نقل را فراهم سازد.

انتهای پیام/۴۱۶۱