نسبت رواداری با حکومت‌های مذاهب مختلف اسلامی

به گزارش خبرنگار حوزه فرهنگ گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، سومین پیش همایش این همایش ملی در حوزه حکمت در تعالی فرهنگ و تمدن اسلامی با حضور نگار ذیلابی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، یونس فرهمند، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و تحقیقات، فهیمه مخبردزفولی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و تحقیقات و دبیر کمیسیون تخصصی چهارشنبه ۹ تیر ساعت ۱۷ در دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی دانشگاه علوم و تحقیقات برگزار شد.

در این نشست یونس فرهمند، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و تحقیقات ضمن اشاره به نحوه بر آمدن دولت‌های مغربی پیش از مرینیان چون موحدون تاکید کرد: آنان نهضت‌های دینی بودند که مبانی مشروعیت خود را از دین می‌گرفتند؛ برخلاف آنها، مرینیان ذاتاً حکومتی دینی و دارای ایدئولوژی خاص خود نبودند؛ از این رو برای ایجاد وحدت و پیوند زدن قبایل مختلف زناته به حکومت به فقه رسمی مغرب یعنی مذهب مالکی متوسل شدند و برای ایجاد جامعه‌ای یک پارچه و سنتی واحد که قبایل مختلف زناته را به هم پیوند دهد آموزش مذهب مالکی را در همه سطوح، ابتدایی در کتاتیب و مکتب‌خانه‌ها، متوسطه در مساجد و عالی را در مدارس گسترش دادند. بدیهی بود گسترش مذهب مالکی در حالی که ملوک‌الطوایف اندلس خود را معرض تهاجم مسیحیان اندلس می‌دیدند به مرینیان مشروعیت دینی می‌داد تا با استفاده از آن و مفهوم جهاد به دفاع از سرزمین‌های اسلامی برخیزند.

فرهمند افزود: در نتیجه این جریان اکثریتی سنت گرا از فقها و حافظان قرآن پدید آمدند که به جای تعقل و خردورزی، نقد و مناظره به حفظ صرف و تلخیص و شرح و تقیید آثار پیشنیان روی آوردند و تنها اقلیتی نواندیش و عقل گرا بودند که در این دوره بر این جریان سنتی شوریدند و راهی دیگر در پیش گرفتند و به مقاصد شریعت و اهداف کلان تر مذهب مالکی توجه نمودند.

فهیمه مخبردزفولی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و تحقیقات و دبیر کمیسیون حکمت و تعالی فرهنگ و تمدن اسلامی ضمن اشاره به آسیب‌شناسی مطالعات صفوی به روند گسترش تشیع در این دوره پرداخت و گفت: دوره صفوی را دوره پارادوکس‌های تاریخی دانست که پژوهشگر دوره صفوی را با چالش‌های جدی روبه رو می‌کند. وی تعیین یک الگو برای رفتار مبتنی بر رواداری در این دوره را مشکل دانست و افزود عملکرد شاهان صفوی عموماً مبتنی بر منافع سیاسی آنها بود. شاه عباس صفوی گاه با اهل سنت مدارا کرد و مثلا در سال ١٠٠٨ که مرو و نسا را در خراسان گرفت دستور داد به اهل سنت آسیبی نرسد و مجبور به ترک مذهب نشوند.

مخبر افزود: این در حالی بود که در سال ٩٩٧ ازبک‌ها مشهد را متصرف شده و شیعیان را قتل عام کرده بودند. اما گاه با بی‌رحمی کامل با آنها رفتار می‌کرد، چنانچه در سرکوب شورش سمنان علمای اهل سنت را قتل عام کرد و یا در تصرف ابیورد دست قزلباشان را در قتل و غارت باز گذاشت. با این همه منحنی رواداری نسبی مذهبی صرف نظر از بعضی وقایع از آغاز دور شاه طهماسب شروع شد و در دوره شاه عباس اول به اوج خود رسید و پس از شاه عباس دوباره رو به انحطاط رفت و در دوره شاه سلیمان و سلطان حسین کاملا تنزل یافت و به نظر می‌رسد رواج رواداری نسبت مستقیم با قوام و دوام سلسله صفویه داشته باشد.

وی ادامه داد: نهایتا در این دوره اگرچه علوم عقلی رشد کرد و فیلسوفان بزرگی چون میر داماد و ملاصدرا ظهور کردند اما عقلانیت ظهور و بروز پیدا نکرد . می‌توان با توجه به انواع عقلانیت از نظر مارکس وبر عقلانیت در دوره صفویه را از نوع عقلانیت ابزاری دانست که در آن هدف وسیله را توجیه می‌کند. شاهان صفوی هر آنچه را که در جهت منافع سیاسی حکومت‌شان بود مشروع و مجاز می‌دانستند.

انتهای پیام/۴۱۶۲/