فرصت ناب بندگی در مناسبت‌های ماه ذی القعده

به گزارش خبرنگار حوزه دین و آیین گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، پس از پشت سر گذاشتن ایام دهه کرامت و میلاد با سعادتت حضرت علی ابن موسی الرضا علیه السلام، کم کم به نیمه این ماه پر فضیلت و برکت نزدیک می‌شویم. ذی القعده ماهی سراسر نور و خیر و برکت است که در طلیعه آن میلاد خواهر امام رضا، در میانه آن میلاد با سعادت امام رضا و در خاتمه آن شهادت حضرت ابن الرضا جواد الائمه علیه السلام قرار گرفته است. از این رو اهل معنا، این ماه شریف را ماه امام رضا علیه السلام می‌دانند.

اما پس از سپری شدن روزهای دهه کرامت، هنوز مناسبت‌های مهم دیگری در این ماه هست و اعمال خاص و مخصوصی در کتبی مثل مفاتیح الجنان ذکر شده که این گزارش در ادامه به بررسی آنها خواهد پرداخت.

شب نیمه ماه ذی القعده

همواره از فضلیت نیمه ماه رجب و یا نیمه ماه شعبان صحبت‌های فراوانی به میان آمده و علما در سفارش به گرامیداشت این شب‌ها مکررا قلم زده اند. اما جالب است بدانید که شب نیمه ماه ذی القعده هم بسیار با ارزش و مبارک و مورد تاکید است. در کتاب شریف مفاتیح الجنان در سفارش به این شب چنین آمده است، خداوند بر بندگان مؤمن خود نظر رحمت کند و چنان‌که در روایت نبوی آمده: کسی که در این شب به عبادت حق مشغول باشد، برای او پاداش صد نفر روزه‌داری است که پای‌بند مسجد بوده‌اند، آن هم روزه‌داری که خدا را به اندازه چشم‌برهم‌زدنی معصیت نکرده باشد.

کسی که در شب نیمه ذی القعده به عبادت حق مشغول باشد، برای او پاداش صد نفر روزه‌داری است که پای‌بند مسجد بوده‌اند، آن هم روزه‌داری که خدا را به اندازه چشم‌برهم‌زدنی معصیت نکرده باشد.

آنطور که مرحوم شیخ عباس قمی در کتاب شریف مفاتیح الجنان ذکر کرده است، برای شب نیمه ماه ذی القعده آمده است که، پس این شب را غنیمت بشمار و خود را به طاعت و عبادت و نماز و درخواست حاجات از خدا مشغول کن؛ روایت شده است: هرکه در این شب حاجتی از خدا بخواهد حتماً به او عطا خواهد شد.

۲۳ ذی القعده؛ روز زیارت مخصوص امام رضا علیه السلام

بیست و سومین روز از ماه ذی القعده رنگ و بوی متفاوتی دارد و دل‌های مشتاقان اهل بیت عصمت و طهارت از همه جای دنیا معطوف به مشهدالرضا و صحن و سرای نورانی امام هشتم علیه السلام است. این روز به روز زیارت مخصوص امام رضا علیه السلام مشهور است و بدین جهت بسیاری از شیعیان و محبان اهل بیت سعی دارند در این روز خود را به مشهد برسانند و فضلیت زیارت امام رضا علیه السلام از نزدیک را درک کنند.

در همین زمینه در کتاب شریف مفاتیح الجنان آمده است، «قالَ السیّد ابن‌طاووس فی الإقبال: وَرَأَیْتُ فی بعض تَصانیف أَصْحابنا العَجَم رضْوان اللّٰه عَلَیْهِمْ انّه یُسْتَحبّ أَنْ یُزار مولانا الرّضا عَلَیْهِ السَّلامُ یومَ ثالث و عِشرِین مِن ذی القعدة مِنْ قُربٍ أَو بُعدٍ ببعض زیاراته المعروفة أَو بما یکون کالزّیارة من الرّوایة بذلک.

سید ابن طاووس در کتاب «اقبال» گفته: که در بعضی از کتاب‌های علمای شیعه غیر عرب (رضوان الله علیهم) دیدم که مستحب است مولایمان حضرت رضا (درود خدا بر او) در روز بیست‌وسوم از ماه ذی‌القعده از نزدیک و دور زیارت شود، به بعضی از زیارت‌های معروف یا به آنچه همانند زیارت باشد از روایاتی که در این باب رسیده است.»

سید ابن طاووس: در بعضی از کتاب‌های علمای شیعه غیر عرب (رضوان الله علیهم) دیدم که مستحب است مولایمان حضرت رضا (درود خدا بر او) در روز بیست‌وسوم از ماه ذی‌القعده از نزدیک و دور زیارت شود، به بعضی از زیارت‌های معروف یا به آنچه همانند زیارت باشد از روایاتی که در این باب رسیده است.

البته برخی از مورخان این روز را سالروز شهادت امام رضا علیه السلام نیز می‌دانند و معتقد هستد که شهادت امام رضا به دست مامون در این روز واقع شده است.

دحو الارض روز گسترش زمین و ثواب فراوان روزه گرفتن

بیست و پنجیم روز از ماه مبارک ذی القعده سالروز گسترش زمین از زیر خانه کعبه است که به «دحو الارض» مشهور است. نقل شده است که در چنین روزی برای نخستین بار زمین از زیر خانه کعبه به روی آب گسترش یافته است.

شب و روز دحو الارض بسیار گرامی است و برای آن اعمال مختلفی ذکر شده و همواره به انجام این اعمال و توجه به این روز مهم سفارش شده است. در کتاب شریف مفاتیح الجنان مرحوم محدث قمی برای این شب چنین نوشته است؛

«از حسن بن علی وَشّاء روایت شده که گفته: من کودک بودم که با پدرم در شب بیست‌وپنجم ماه ذوالقعده، در خدمت حضرت رضا(علیه‌السلام) شام خوردیم، حضرت فرمود: امشب حضرت ابراهیم و حضرت عیسی متولّد شده‌اند و زمین از زیر کعبه پهن شده، پس هرکه روزش را روزه بدارد، چنان است که شصت ماه روزه داشته باشد.

در روایت دیگر است که فرمود: در این روز حضرت قائم (عج) قیام خواهد کرد.»

اما برای روز دحوالارض فضائل زیادی هم ذکر شده است؛ از جمله اینکه این روز یکی از چهار روز برتر سال است که روز گرفتن در آن روزها سفارش شده است. در همین زمینه در روایتی آمده است که، روزه این روز همانند روزه هفتاد سال است و در روایت دیگر آمده: که جبران روزۀ هفتاد سال است و هرکه این روز را روزه بگیرد و شب را به عبادت به پایان ببرد، برای او عبادت صد سال نوشته شود و برای روزه‌دار این روز، هرچه در میان زمین و آسمان است استغفار کند. (نقل از کتاب مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی)

البته برای دحو الارض به جز غسل و روزه دو عمل دیگر نیز سفارش شده است، اول یک نماز است که در کتاب علمای شیعه از اهل قم آمده است. وقت این نماز از زمان بالا آمدن آفتاب تا زمان ظهر روز دحو الارض است و در کیفیت این نماز دو رکعتی در مفاتیح الجنان اینچنین آمده است، «در هر رکعت پس از سوره «حمد» «پنج مرتبه» سوره «وَ الشَّمس» خوانده شود و پس از سلام بگوید: لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ. آنگاه دعا کند و بخواند: یَا مُقِیلَ الْعَثَراتِ أَقِلْنِی عَثْرَتِی، یَا مُجِیبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِی، یَا سامِعَ الْأَصْواتِ اسْمَعْ صَوْتِی وَارْحَمْنِی وَتَجاوَزْ عَنْ سَیِّئاتِی وَمَا عِنْدِی یَا ذَا الْجَلالِ وَالْإِکْرامِ.»

دومین عمل مربوط به روز دحوالارض هم خواندن دعایی است که شیخ در کتاب مصباح آورده و شرح کامل متن آن در مفاتیح الجنان ذکر شده است.

روزه روز دحو الارض همانند روزه هفتاد سال است و در روایت دیگر آمده: که جبران روزۀ هفتاد سال است و هرکه این روز را روزه بگیرد و شب را به عبادت به پایان ببرد، برای او عبادت صد سال نوشته شود و برای روزه‌دار این روز، هرچه در میان زمین و آسمان است استغفار کند.

در خاتمه مطالب روز دحو الارض باید گفت که میرداماد(ره) در رساله «اَربعه اَیام» خود، در بیان اعمال روز «دَحوُالاَرض» فرموده است: زیارت امام رضا(علیه‌السلام) در این روز برترین کارهای مستحب و مؤکدترین آداب می‌باشد و همچنین زیارت آن حضرت در روز اول ماه رجب الفرد، در نهایت تأکید بوده و نسبت به آن ترغیب بسیار شده است.

آخرین روز ماه ذی القعده و شهادت حضرت ابن الرضا

آخرین روز ماه ذی القعده با سالروز شهادت حضرت جواد الائمه علیه السلام مصادف است و دل‌های شیعیان و محبان حضرتش را عزادار می‌کند. در کتاب شریف مفاتیح الجنان که میراث ماندگار شیخ عباس قمی است، درباره این روز چنین آمده است؛

«امام جواد(علیه‌السلام) در بغداد به سبب زهری که معتصم عباسی به ایشان خوراند شهید شد و این حادثه تقریباً پس از گذشت دوسال‌ونیم از مرگ مأمون عبّاسی اتفاق افتاد، چنان‌که خود آن جناب می‌فرمود: «اَلفَرَجُ بَعدَ المَأمونِ بِثَلاثینَ شَهرًا؛ گشایش کار، سی ماه پس از مأمون است.» و این جمله نشان‌دهنده این است که آن حضرت از بدی معاشرت مأمون در کمال رنج و ناراحتی بوده است که مرگ خود را فرج و گشایش تعبیر کرده است؛ چنان‌که پدر بزرگوارشان امام رضا(علیه‌السلام)، در زمان ولایتعهدی خویش چنین بوده است و در هر جمعه که از مسجد جامع باز می‌گشت، به همان حال که عرق ریزان و غبارآلوده بود، دست‌ها را به درگاه الهی بلند می‌کرد و می‌گفت: الهی اگر فرج و گشایش کار من در مرگ من است، پس همین ساعت در مرگ من شتاب ورز و پیوسته در غم‌واندوه بود تا از دنیا رحلت کرد.

امام جواد(علیه‌السلام) زمانی که وفات کرد از عمر شریفش بیست‌وچند سال و چند ماه گذشته بود، مرقد شریف ایشان در بقعه مبارکه کاظمیه در پشت سر جّد بزرگوارشان امام موسی بن جعفر(علیه‌السلام) قرار دارد.»

انتهای پیام/۴۱۳۹/