«مامان»؛ تصویری متفاوت از مادری درهم شکسته/ فیلمی که مدیون درخشش رویا افشار است

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا - سید مرتضی حسینی: «خانواده‌های خوشبخت همه به مثل‌ همند، اما خانواده‌های شوربخت هرکدام بدبختی  خاص خود را دارند». این جمله  آغازین رمان «آنا کارنینا» اثر ماندگار «لئو تولستوی» را می‌توان چکیده فیلم سینمایی «مامان» دانست. فیلمی به کارگردانی آرش انیسی و تهیه‌کنندگی مجید برزگر که در دسته فیلم‌های خانوادگی  طبقه‌بندی می‌شود.

دنیای منفاوت مادری تنها به نام نسرین

مضمون این فیلم البته به  سبک آثار تلخ اجتماعی و خانوادگی سال‌های اخیر سینمای ایران نیست؛ فیلم‌هایی همچون «ابد و یک روز»، «جاندار»، «مغزهای کوچک زنگ‌زده» و... نیست. اتفاقاً مخاطب بعد از تماشای دقایق اولیه فیلم و آشنایی با  نسرین (رویا افشار) و سه پسر جوان و میانسالش به این برداشت می‌رسد که احتمالاً با یک خانواده آرام و معمولی مواجه است که فقط شاید ضعف گفتگو  باعث دور شدن آنها از همدیگر شده است.

با جلو رفتن قصه، لایه‌های دیگر زندگی شخصیت نسرین برای مخاطب روشن می‌شود. زنی که  همراه با پسرش و جدا از همسرش زندگی کرده و حالا پس از درگذشت پدر خانواده با چالش‌های جدیدی مواجه می‌شود. نسرین که تلاش می‌کند با کار در بیرون به عنوان راننده تاکسی زندگی خود و سه پسرش را اداره کند. خصلت‌ها و رفتارهای خاصی دارد که نه موردپسند پسرانش و نه همسایگان و وابستگان قرار می‌گیرد. با این حال شخصیتی مستقل، محکم و مقتدر دارد که همزمان احترام آنها را نیز برمی انگیزد.

آن چه پسران نسرین  خسیس بودن می‌دانند، از نگاه او دوراندیشی است.  دیگران او را زودرنج عصبانی و خودرای می‌خوانند اما نسرین رفتارهایش را پیامد سختی‌های زمانه و تلاش برای داشتن یک زندگی مستقل و آبرومند معرفی می‌کند.

با وجود تلاش‌ها و دلسوزی‌های فراوان، رابطه او با پسرانش و رابطه برادرها با یکدیگر ظاهراً عمیق و گرم نیست. پسر بزرگ خانواده که ازدواج کرده، علاقه چندانی به حضور در خانه پدری ندارد. نسرین علاقه زیادی دارد که نوه‌اش را ببیند  اما پسر بزرگش  به بهانه مشکلات مالی و کوچک بودن خانه قصد بچه‌دار شدن ندارد. پسر کوچکش احمد فیلم‌نامه‌نویس است و  به دنبال پیدا کردن سرمایه‌گذار و کارگردان برای اثرش می‌گردد. او به خاطر نداشتن درآمد مناسب  در ادامه زندگی با نامزدش شکست می‌خورد، اما نسرین خونسردانه این موضوع را بی‌اهمیت جلوه داده و معتقد است که  نامزد احمد لیاقت زندگی با آنها راندارد.

فریدون (امیر نوروزی) پسر وسطی این خانواده که حسابدار یک شرکت است، در آستانه 40 سالگی قصد ازدواج با یکی از همکاران خود را دارد اما برای راضی‌کردن مادرش به این ازدواج و سفر به اصفهان و خواستگاری از دختر موردعلاقه‌اش با مشکلات زیادی روبه‌رو است. خانواده دختر او را از لحاظ مالی در جایگاه خود نمی‌بینند. این سه پسر در حالی درگیر مشکلات مالی هستند که که نسرین زمینی را به نام پسران خود کرده اما به آنها اجازه فروش نمی‌دهد. او دربرابر اعتراض پسرها نیز این استدلال را می آورد که «هروقت من مردم، هرکاری که خواستید با آن زمین بکنید».

 درخشش رویا افشار؛  نقطه‌قوت فیلم آرش انیسی

این روابط شکننده شخصیت‌های یک خانواده می‌توانست یک قصه روتین و معمولی را  روی پرده بیاورد،اما کارگردانی خوب آرش انیسی در کنار بازی‌های به‌اندازه و مناسب، «مامان» را به فیلمی قابل‌قبول و خوش‌ساخت تبدیل کرده است. در این میان، رویا افشار با کوله‌باری از تجربه حضور در عرصه‌های مختلف به‌ویژه صحنه تئاتر درخششی فوق‌العاده دارد. بازیگری که در سال‌های دهه شصت با مجموعه‌های تلویزیونی پرمخاطب همچون «آیینه»، «در خانه» و «راویان اخبار» شناخته شد. او در چند سال اخیر و پس از چند حضور معمولی در آثار تلویزیونی در فیلم‌های سینمایی همچون «سرکوب»، «خسته نباشید» و «ایستگاه اتمسفر» بازی‌هایی قابل‌توجه از خود به نمایش گذاشت.

افشار در دو فیلم «سرکوب» رضا گوران و «دشمنان» علی درخشنده نقش مادر را با ویژگی‌هایی متفاوت از مادران سینمای ایران ایفا کرده بود. روندی که در فیلم «مامان» به اوج رسید. افشار برای ارائه خصلت‌های شخصیتی نسرین یا همان «نانسی» انرژی فراوانی گذاشته و با توانایی خود مخاطب را با این مادر حساس، محافظه کار، زودرنج و دمدمی مزاج و در عین‌حال دلسوز و خانواده دوست همراه می‌کند.

درخشش افشار آن قدر در چشم آمد که هیئت داوران جشنواره را مجاب کرد تا او  را نامزد دریافت سیمرغ بلورین جنشواره سی و نهم فیلم فجر کنند. این نامزد شدن اگر به دریافت جایزه هم ختم شود تعجبی نخواهد داشت چراکه اصولاً «مامان» فیلمی است که کاملاً تحت‌تأثیر بازی درخشان رویا افشار قرار دارد.

البته این فیلم در بین نامزدهای دریافت سیمرغ بازیگری دو نماینده دیگر هم دارد. امیر نوروزی (فریدون)  برای بهترین بازیگر نقش اول مرد و عرفان ابراهیمی نیز برای دریافت جایزه بهترین بازیگر نقش مکل مرد در فهرست نامزدهای جشنواره قرار دارند.

سکانس‌هایی که ضروری نیست

با این حال ریتم فیلم  «مامان» در برخی قسمت‌ها دچار اطناب بیش از حد است. سکانس‌هایی که داستان فیلم به موازات نگارش فیلمنامه توسط «احمد» روایت می‌شود غیرضروری است و در مسیر فیلمنامه گسست ایجاد کرده است. در سکانس خواستگاری، تأکید نسرین بر این موضوع که با وقوع انقلاب او و شوهرش شغلشان را در شرکت نفت از دست داده‌اند نیز  بی دنباله رها می‌شود. اصولاً مخاطب متوجه نمی‌شود که نسرین چه  فعالیتی در شرکت نفت داشته و چرا باید از این کار بیرون بیاید. بدین گونه چنین اشاره‌ای در حد یک کنایه سیاسی و بی‌ربط باقی می‌ماند  ضمن این که بود و نبودش هم لطمه چندانی به مسیر داستان  نمی‌زند.

«مامان» که از فیلم‌های کم‌خرج و جمع و جور جشنواره امسال بود، ظرفیت چندانی برای درخشش در گیشه ندارد چراکه به حضور ستاره‌ها و یا داستانی جنجالی و جریان‌ساز وابسته نیست. با این حال، بازی‌های به اندازه بازیگران و هدایت دقیق آنها از سوی  آرش انیسی که  اولین تجربه فیلمسازی خود را  با این فیلم پشت سرگذاشته است، مامان را به فیلمی خوش‌ساخت تبدیل کرده است. فیلمی که مادری متفاوت و دارای ویژگی‌های متناقض را روی پرده سینما به تصویر کشیده است.

انتهای پیام/4104/