بومی‌سازی مواد باروری ابرها با کارایی 20 درصد بالاتر از نمونه خارجی/ احتمال بارش با باروری ابر چقدر است؟

گروه استان‌های خبرگزاری آنا، از قدیم‌الایام با توجه به اینکه موقعیت جغرافیایی ایران در ناحیه بیابانی و نیمه‌بیابانی قرار دارد، میزان بارش و نزولات جوی در کشور پهناورمان جزء دغدغه‌های مردم و مسئولان بوده است تا اینکه با تغییرات تکنولوژی و پیشرفت‌های علمی زمزمه‌هایی مبنی بر بارورکردن ابرها برای تولید باران میان مردم پیچید.

به گفته یک کارشناس متخصص با توجه به دستیابی جوامع علمی داخلی به این تکنولوژی با استفاده از آن در موضوع باروری ابرها باید توجه داشت؛ چراکه قرار نیست باروری ابرها معجزه کند و به‌صورت علمی ثابت شده که باروری ابرها حدود 20 درصد افزایش بارندگی را به همراه دارد، یعنی اگر در یک منطقه‌ای مثلاً ابر نباشد، نباید انتظار داشت که به نتیجه قطعی رسید و ابر به وجود آورد.

مجید علی‌آبادی دارای مدرک دکتری مهندسی شیمی است که دوره کارشناسی را در دانشگاه صنعتی شریف در رشته مهندسی شیمی گذرانده و سال 1382 فارغ‌التحصیل شده است. او دوره کارشناسی ارشد را هم در رشته مهندسی شیمی در دانشگاه صنعتی امیرکبیر پلی‌تکنیک تهران تا سال 1385 به پایان رسانده و از سال 1385 تا 1390 هم دوره دکتری را در دانشگاه صنعتی امیرکبیر گذرانده است  و از سال 1386 هم با دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند به‌عنوان عضو هیئت علمی تمام وقت همکاری دارد.

علی‌آبادی اکنون علاوه بر داشتن مسئولیت معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند، ریاست هسته فناور شهید مهاجر در زمینه تعدیل آب و هوا و باروری ابرها را نیز بر عهده دارد. این هسته فناور در مرکز رشد واحدهای فناور واحد بیرجند مستقر است.

فعالیت‌های فناورانه و دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند از اواسط سال ۹۶ و با تشکیل هسته فناور شهید مهاجر آغاز شد. فعالیت این واحد دانشگاهی با ورود علمی به معضلات و مشکلات اساسی کشور ازجمله موضوع خشکسالی که تقریباً همه کشور به‌ویژه مناطق شرقی را تحت تأثیر قرار داده بود، وارد فاز جدیدی شد و سال ۱۳۹۷ باران‌زایی مواد تولیدی این گروه تحقیقاتی توسط رصدخانه مرکزی آب‌وهوای روسیه به تأیید رسید.

بیشتر بخوانید:

سری جدید مواد ویژه بارورسازی ابرها تولید شد

جزئیات تفاهم‌نامه مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها و دانشگاه آزاد اسلامی

ورود محققان به 2 پروژه ملی مه‌زدایی فرودگاه‌ها و مطالعات آب‌های ژرف

خبرنگار خبرگزاری آنا برای آشنایی بیشتر با هسته فناور شهید مهاجر و فعالیت‌ها و دستاوردهای این واحد با  مجید علی‌آبادی به گفتگو نشسته است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانیم.

آنا: نخست درباره هسته فناور شهید مهاجر و زمینه کاری آن توضیحاتی را ارائه کنید.

علی‌آبادی: حوزه فعالیت هسته فناور شهید مهاجر در زمینه تعدیل آب و هوا و باروری ابرهاست، حدود سال 1396 بود که خشکسالی در ایران به معضل و مشکلی ملی تبدیل شده بود و مقدار بارندگی به‌ویژه در مناطق شرقی کشور بسیار کم بود.

گروهی از محققان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند و سایر واحدهای دانشگاهی مانند واحد فردوس و تعدادی از محققانی که قبلاً در دانشگاه‌های دولتی تحصیل کرده بودند دور هم جمع شدیم و یک گروه تحقیقاتی را در زمینه مقابله با خشکسالی راه انداختیم.

اعضای این تیم تحقیقاتی پنج نفر هستیم که خودم دکتری مهندسی شیمی دارم و بقیه همکاران هم در رشته هوافضا، دانشجوی دکتری کامپیوتر و مهندس الکترونیک فعال هستند.

آنا: درباره نحوه آغاز فعالیت خود توضیح دهید.

 علی‌آبادی:  زمانی که این هسته فناور را تشکیل دادیم، هنوز مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی بیرجند افتتاح نشده بود، به همین دلیل به بسیج علمی که زیر نظر سپاه فعالیت می‌کرد، رفتیم، مدتی آنجا فعالیت‌های علمی را آغاز کردیم و بعد  از بومی‌سازی مواد بارورسازی ابرها که به‌عنوان یک پروژه تعریف شده بود، از طریق نیروی هوافضا و وزارت نیرو به مرکز ملی باروری ابرهای یزد دعوت شدیم و از ما پروپوزال (طرح پیشنهادی) خواستند تا فعالیت تحقیقاتی خود را آغاز کنیم که در این راستا پیشنهاد را پذیرفته و تحقیقات اولیه را در زمینه تولید مواد باروری و فرمولاسیون آن انجام دادیم. این در حالی بود که تا این زمان همه مواد باروری ابرها از کشور روسیه وارد می‌شد و در مرکز ملی مطالعات و تحقیقات باروری ابرهای یزد مورد استفاده قرار می‌گرفت.

آنا: مرکز ملی مطالعات و تحقیقات باروری ابرهای یزد زیر نظر کدام وزارتخانه است؟

 علی‌آبادی: این مرکز متعلق به وزارت نیرو بوده و مرکزش در یزد واقع است، وظیفه این مرکز باروری ابرها و استحصال منابع آبی با مواد وارداتی بود که زیر نظر وزارت نیرو و در این مرکز انجام می‌شود. به‌دلیل تحریم‌ها و مشکلات مالی حدود دو سال بود که موضوع باروری ابرها متوقف شده بود، مشکل بودجه‌ای هم داشتند و به همین دلیل نیاز بود که این پروژه داخل کشور بومی‌سازی شود.

آنا: و این نقطه آغاز حرکت شما شد؟

علی‌آبادی: بله، این پروژه را در دست گرفتیم و روی آن کار کردیم و طرحی هم دادیم و یادآور شدیم که احتمالاً تحقیقات ما بیش از یک تا دو سال زمان می‌برد.

با توجه به اینکه فرمول باوری ابرها جنبه تجاری دارد و فقط در اختیار معدود کشورهایی مثل آمریکا، روسیه و تعدادی از کشورهای اروپای شرقی است، گروه تحقیقاتی ما مطالعات خیلی فشرده‌ای داشت  تا بتوانیم به این فرمول برسیم و بعد از حدود دو ماه توانستیم نخستین مواد نمونه باروری ابرها را تولید کنیم که مخصوص ابرهای فصل‌های پاییز، زمستان و اوایل بهار بود.

نخستین نمونه‌ای که بومی محسوب می‌شد را تولید کردیم و در اختیار مرکز ملی باروری ابرهای یزد قرار دادیم، خودمان دستگاه تست نداشتیم به همین دلیل به مرکز یزد دادیم تا آزمایش آن را انجام دهند، آنها به‌صورت میدانی مواد را در خراسان‌جنوبی آزمایش کردند و در واقع عملکرد و هسته‌زایی این مواد بارورساز ابر به‌صورت عینی مشاهده و اثبات شد؛ اما هنوز علمی نبود.

آنا: بر اساس گفته‌های خودتان نمونه تولیدی گویا برای آزمایش به روسیه فرستاده می‌شود؟

علی‌آبادی: نمونه‌هایی که ما به مرکز یزد که زیر نظر وزارت نیرو فعالیت می‌کند دادیم، این مرکز با  رصدخانه آب و هوای روسیه همکاری دارد و برای آزمایش به این رصدخانه ارسال شد و تقریباً پنج تا 6 ماه طول کشید تا نتیجه تست‌ها آمد و خوشبختانه نتیجه تست مثبت بود و در آن آزمایش،  تعداد هسته‌زایی را هم مشخص کرده بودند که از سوختن هر گرم از این مواد ۴۰هزار میلیارد هسته باران‌زا تولید می‌شود.

هسته‌زایی مواد توسط رصدخانه مرکزی آب و هوای روسیه در سال ۱۳۹۷ به تأیید رسید و پس از نتیجه موفقیت‌آمیز آزمایش، نمونه‌هایی بومی‌سازی شده را تولید و در اختیار مرکز باروری ابرهای یزد قرار دادیم و به‌صورت محدود در تست‌های آزمایشی که داشتند در باروری اسفند 96 و بعد هم سال 97 مورد استفاده قرار گرفته و تأیید شد.

آنا: و بعد از این فرایند چه اتفاقی رخ داد؟

علی‌آبادی: خوشبختانه در این زمان مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند پر و بال گرفته بود و از آنجایی که بیشتر همکاران از دانشگاه آزاد اسلامی بودند، ادامه فعالیت خودشان را در مرکز رشد این واحد دانشگاهی ادامه دادند.

این زمان پروژه‌های دیگری هم در بارورسازی ابرهای گرم، در مه‌زدایی از فرودگاه‌ها و حتی مقابله با تگرگ که همه از یک خانواده هستند و از نظر علمی در یک دسته علمی قرار می‌گیرند را در دستور کار قرار دادیم و هم‌زمان روی این پروژه‌ها در حال کار کردن هستیم و به‌زودی محصولات جدیدتری هم رونمایی خواهیم کرد. بعد از این موفقیت‌ها در سال جاری  یک تفاهمنامه با مرکز ملی مطالعات باروری ابرهای یزد امضا کردیم که تفاهمنامه‌ای تحقیقاتی است.

با هدف اینکه بتوانیم تحقیقاتمان را گسترش داده و کارایی موادمان را روز به روز بهبود دهیم باید دستگاهی می‌داشتیم که این مواد باروری را تست کند و محفظه ابر مصنوعی نیز نیاز داشتیم که اصطلاحاً به آن محفظه ابر (Isothermal Cloud Chamber) می‌گویند که این دستگاه را روسیه و آمریکا و یکی دو کشور دیگر دارند که به هر صورت در دسترس ما نبود.

پروژه بعدی این بود که ما نمی‌توانیم هر نمونه‌ای که می‌سازیم برای تست  به کشور روسیه بفرستیم زیرا خیلی زمان می‌برد؛ بنابراین به این نتیجه رسیدیم که آیا خودمان می‌توانیم یک محفظه ابر مصنوعی بسازیم که بتواند تعداد هسته‌های باران‌زای مواد را کاملاً به‌صورت دقیق شمارش کند. سپس وارد این فاز مطالعاتی شدیم و توانستیم آن را هم بعد از تقریباً حدود پنج تا 6 ماهی که طول کشید و به سال 97 رسید، یک محفظه ابری را بسازیم و مواد باروری ابرها را خودمان تست کنیم.

آنا: محفظه ساخته شده با نمونه روسی چه تفاوت‌هایی داشت؟

علی‌آبادی: داده‌های این دستگاه را با داده‌هایی که روسیه به ما داده بود با هم مقایسه کردیم. دستگاه‌ را کالیبره و به مرکز ملی مطالعات باروری ابر یزد معرفی کردیم. آنها هم بازدیدهایی داشتند و حتی مواد ساخت بقیه کشورها مانند روسیه که قبلاً استفاده می‌شد در این دستگاه تست شد که موفقیت‌آمیز بود.

ماه گذشته گروهی از وزارت نیرو به اضافه کارشناسان مرکز ملی مطالعات و تحقیقات باروری ابرها به‌منظور امضای تفاهم‌نامه به دانشگاه آزاد اسلامی بیرجند آمدند و در کنار امضای تفاهم‌نامه مواد جدیدی که تولید کردیم با کد SMS93215  تست شد و توانستیم ثابت کنیم کارایی مواد تولیدی ما از مواد روسی هم حدود 20 درصد راندمان (کارایی) بالاتری از خودش نشان داد و اکنون بومی‌سازی این محصول تقریباً پایان یافته و برای تولید انبوه اعلام آمادگی کرده‌ایم. امسال هم تولید مواد بارورسازی ابرهای کشور را به هسته فناور شهید مهاجر واگذار کردند که کار آغاز شده و ما این مواد را تولید می‌کنیم و در اختیار وزارت نیرو قرار می‌دهیم که در عملیات باروری ابرها در سراسر کشور مورد استفاده قرار بگیرد.

آنا: برای رسیدن به تکنولوژی ساخت این مواد از مهندسی معکوس استفاده کردید؟

علی‌آبادی: خیر، تحقیقات ما صرفاً علمی بود و از صفر کار را آغاز کردیم. مشکل اساسی هم این بود که وقتی تحقیقات را آغاز کردیم، هیچ نمونه خارجی در دسترس ما نبود. آن زمان و در اوایل کار تعاملاتی با وزارت نیرو هم نداشتیم و با بسیج علمی سپاه کار می‌کردیم. اتفاقاً دنبال این بودیم که نمونه‌ای را پیدا کنیم و آن را مهندسی معکوس و تجزیه‌ کنیم تا بفهمیم که از چه ساخته شده است؛ اما به تعبیری شاید بتوان گفت خوشبختانه این امکان برای ما فراهم نشد و مجبور شدیم از پایه و به‌صورت علمی از صفر فاز مطالعاتی را آغاز کنیم و این تلاش نتیجه داد و نمونه‌ را تولید کردیم‌ و فرمول، فرمولی است که کاملاً خودمان به آن رسیدیم.

آنا: اینکه می‌گویید پایه‌اش علمی بوده یعنی بر اساس مقالات و رفرنس‌های علمی بوده است؟

علی‌آبادی: دقیقاً بله مقالات علمی. با مطالعه و راستی‌آزمایی روی مقالاتی که سال‌های خیلی دور روی آنها کار شده بود، نکاتی علمی را مانند پازل استخراج کردیم، کنار هم چیدیم و به این محصول رسیدیم.

آنا: غیر از هسته فناور شهید مهاجر گروه یا ارگانی دیگر در این زمینه فعالیت دارد؟

علی‌آبادی: خیر، در کشور نخستین مجموعه‌ای هستیم که در این زمینه فعالیت می‌کنیم. فقط وزارت دفاع در این زمینه رقیب ماست که تولید مواد باروری ابرها را دارد؛ البته نوع کار وزارت دفاع با هسته فناور شهید مهاجر فرق می‌کند و نزدیک هفت سال است مطالعات روی مواد باروری ابرها را انجام می‌دهد. دو تفاوت عمده در این زمینه وجود دارد، یکی اینکه کارایی موادی که ما ساخته‌ایم به مراتب بالاتر از فعالیت وزارت دفاع است، دوم اینکه قیمت محصول هسته فناور شهید مهاجر حدود سه تا چهار برابر ارزان‌تر از نمونه‌ تولیدی وزارت دفاع است و کیفیت هم به همان نسبت بالاتر است. وزارت دفاع تا به حال دو تا سه بار نمونه‌هایشان را در دستگاهی که ما داریم در حضور خودشان و در حضور مسئولان وزارت نیرو تست شده و در همه موارد نمونه ما برتری‌اش را در حضور خود این دوستان به اثبات رسانده است.

آنا: اکنون هسته فناور هستید؟

علی آبادی: بله و برای تبدیل به واحد فناور در حال پیمودن فرایندها هستیم؛ زیرا باید شرکت ثبت شود. آن‌قدر درگیر فعالیت‌های پژوهشی بوده‌ایم که به‌نوعی از کارهای اداری برای تبدیل به واحد فناور عقب ماندیم.

آنا: در راستای فعالیت‌های تحقیقاتی از سوی نهاد و ارگانی حمایت شدید؟ پشتیبان مالی دارید؟

علی‌آبادی: خیر، فقط دانشگاه آزاد اسلامی مکان تحقیقاتی در اختیار هسته فناور قرار داده و از تسهیلات و تجهیزات آزمایشگاه‌های دانشگاه استفاده کرده‌ایم. از لحاظ تسهیلات مادی به هیچ وجه کمکی به ما نشده است، به‌طور کلی سقف تسهیلاتی هم که هسته‌های فناور در مراکز رشد می‌گیرند، معمولاً حدود 10 میلیون تومان است، واحدهای فناور هم برای ساخت نمونه 30 میلیون تومان اخذ می‌کنند در حالی که هزینه‌های کارهایی که ما انجام می‌دهیم، بسیار بالاست. تاکنون سرمایه لازم را با کمک تیم پنج نفره خودمان تأمین کرده‌ایم؛ البته محصولی که در یک یا دو سال گذشته به فروش رسیده است، هزینه‌هایی که صرف کرده بودیم را به ما برگرداند.

آنا: اکنون در مسیر تبدیل به شرکت دانش‌بنیان هستید؟

علی‌آبادی: 100 درصد. دقیقاً همین هدف را پیگیری می‌کنیم و مراحل کار اداری را انجام می‌دهیم؛ زیرا مرحله نخست ثبت شرکت است، بعد مجوز دانش‌بنیان می‌دهند.

آنا: با توجه به مطالبی که ذکر شد، چند درصد امیدوار خواهیم بود که ابرهایی که به ایران می‌آیند دیگر بارور می‌شوند مخصوصاً در قسمت شرقی کشور و شاهد بارندگی خواهیم بود؟

علی‌آبادی: در موضوع باروری ابرها فقط باید به یک نکته توجه داشت؛ قرار نیست باروری ابرها معجزه کند. به‌صورت علمی ثابت شده که باروری ابرها حدود 20 درصد افزایش بارندگی را به همراه دارد، یعنی اگر در منطقه‌ای ابر نباشد، نباید انتظار باران داشت. بعضی از مناطق شرقی ما ممکن است در سال اصلاً مقادیر ابری که می‌آید خیلی کم باشد و ثانیاً اینکه ابرها مناسب نباشد. مثلاً ابرهایی که در ارتفاع‌های خیلی بالا قرار می‌گیرند مانند ابرهای سیروسی، اگر اینها را بارور هم کنید و قطره آبی از اینها بیاید، ارتفاع آنها خیلی زیاد است و آن قطره آب تا وقتی که بخواهد به زمین برسد بر اثر گرمای هوا و اصطکاکی که با هوا دارد، تبخیر می‌شود و آبی روی زمین نمی‌رسد؛ بنابراین عموماً ابرهای خاصی (چهار نوع)  قابل بارورسازی هستند، ابرهای ارتفاع بالا اصلاً فایده‌ای ندارد، باروری هم بشوند، آب‌شان تبخیر می‌شود.

انتهای پیام/4117/4062/