رشته‌های کشاورزی باید به‌صورت مهارتی تدریس شوند/ تعریف سرفصل 3 رشته‌ بین‌رشته‌ای/ گاسترونومی چیست؟

گروه استان‌های خبرگزاری آنا- داوود دهقانی محمودآباد؛ دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در سفر اخیر خود به شمال کشور در دیدار با استادان گروه کشاورزی واحد دانشگاهی رشت با بیان اینکه امروز رشته و دانشکده‌های کشاورزی تبدیل به مظلوم‌ترین‌ها شده‌اند، اظهار کرد که آینده کشاورزی به‌دلیل نداشتن فناوران نخبه تهدید می‌شود.

او گفت به‌رغم آنکه کشاورزی با معیشت ۵ میلیون خانوار ارتباط مستقیم دارد و ۱۸ درصد GDP را به خود اختصاص داده به‌دلیل نبود انطباق رشته کشاورزی با فناوری‌های روز و نیاز کشاورزان با کاهش دانشجو مواجه است.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در این سفر با بیان اینکه یکی از مسائلی که در حوزه کشاورزی باید حل شود، موضوع بذر است،  عنوان کرد که آزمایشگاه‌های دانشگاه آزاد اسلامی استان گیلان را تجهیز خواهیم کرد تا رشته‌های دامپزشکی، کشاورزی و صنایع غذایی احیا شود. در این راستا مجتمع ۵۰ هکتاری واحد رشت به پردیس غذا و امنیت غذایی تبدیل خواهد شد.

خبرنگار خبرگزاری آنا به همین مناسبت و در سلسله گفتگوهایی با رؤسای دانشکده‌های کشاورزی و مدیران‌گروه به بررسی رشته کشاورزی، آسیب‌شناسی و ارائه راهکارها برای آموزش مناسب در این حوزه می‌پردازد.

**بیشتر بخوانید:

تلفیق تئوری و عمل در کشاورزی با استفاده از «سامانه پژوهشیار» و «طرح پویش»

یافته‌های نوین دانشگاهی در زمین‌های کشاورزی پیاده‌ نمی‌شود

رونق تولیدات کشاورزی با هوشمندسازی و به‌کارگیری فناوری‌های نوین

تمرکز بر فضاسازی و ایجاد محیط عملیاتی در رشته کشاورزی

در این شماره (5) با سعید فیروزی رئیس دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت گفتگو کرده‌ایم که مشروح آن در ادامه آمده است.

آنا: به‌عنوان رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت شیوه‌های آموزشی امروز در این حوزه  را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

فیروزی: همواره اعتقادم داشته‌ام که کشاورزی باید به‌صورت مهارتی و نه صرفاً در قالب کلاس تدریس شود به عبارتی باید زیرساخت‌های لازم و حداقلی موجود باشد تا دانشجویان بتوانند به‌صورت عملی و کاربردی کشاورزی را یاد بگیرند، طوری که وقتی فارغ‌التحصیل می‌شوند بتوانند از مدرک خود استفاده کنند، یکی از دغدغه‌هایی که اکنون هم وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی دارند، موضوع گرایش کم به سمت رشته‌های کشاورزی است.

آنا: برای رسیدن به این مهارت باید چه کاری انجام دهیم؟

فیروزی: باید آزمایشگاه‌ها، کارگاه‌ها و واحدهای کشاورزی دانشکده‌ها را تقویت کرد، یعنی اگر یک دانشکده‌ای گاوداری، مرغداری، زمین زراعی یا گلخانه ندارد حتماً باید یک گلخانه یا دامداری حداقلی برایش تعریف و در نظر گرفت و حتماً باید یک کارشناس باشد تا این کار را انجام دهد، یا اگر هم واحدهای دانشگاهی این ظرفیت‌ها را دارند، حتماً باید به فکر فعال‌سازی و توسعه آنها باشند تا دانشجو آموزش بخش عملی‌ کار را داخل این کارگاه‌ها آموزش ببیند.

سخنان دکتر طهرانچی هم درباره اینکه کشاورزی باید مهارتی شود و استادان باید فیلد شوند در همین راستاست، یعنی استادانی که پا در مزرعه می‌گذارند باید مهارت لازم و کافی را داشته باشند و عملیاتی باشند.

آنا: دکتر طهرانچی از مظلومیت رشته کشاورزی سخن گفته و اینکه این رشته امروز مظلوم واقع شده و آینده کشاورزی به‌دلیل نداشتن فناوران نخبه تهدید می‌شود، نظر و راهکار شما در این باره چیست و چرا دانشجویان از رشته کشاورزی استقبال نمی‌کنند؟

فیروزی: بخشی از علت گرایش نداشتن جوانان و داوطلبان به کشاورزی به این دلیل است که از فعالیت‌ها و نوآوری‌های کشاورزی بعد از فارغ‌التحصیلی حمایت لازم نمی‌شود، یعنی اگر کسی کاربلد هم باشد، مثلاً خودش ممکن است در خانه کار کند یا اصلاً گلخانه‌دار باشد -که دانشجویانی از این دست به فراوانی داریم، دانشجو داریم که اصلاً دامدار هستند و اینجا آمده‌اند تا بحث دام‌پزشکی و نگهداری دام را به صورت علمی و کاربردی یاد بگیرند- از آنان حمایت نمی شود.

آنا: مگر قرار است که از فارغ‌اتحصیلان حمایت شود؟

فیروزی: افرادی که با علاقه در این رشته تحصیل می‌کنند، بعد از فارغ‌التحصیلی نیاز به سرمایه دارند تا کار کنند، در موقعیت فعلی دیگر فارغ‌التحصیل پشت میزنشین لازم نداریم و اساساً استخدام اداری دیگر تقریباً منتفی است؛ بنابراین دانشجو باید بتواند با آموزش‌هایی که در زمان تحصیل دیده بتواند گلخانه، دامداری یا مرغداری کوچک راه‌اندازی کند که نیاز به مجوز و سرمایه دارد.

توجه کنید که مجوزگرفتن چه مشکلاتی دارد، تازه اگر شما زمین داشته باشید، ابعاد زمین شما به شرایط استاندارد می‌خورد یا نمی‌خورد؟ آیا زمین شما فاصله استاندارد لازم را با نزدیک‌ترین واحد مسکونی دارد؟ قاعدتاً وزارت کشاورزی یا منابع طبیعی باید برای راه‌اندازی یکی از رشته‌های مرتبط با کشاورزی همکاری کنند و جایی را برایشان تخصیص دهند، یک داوطلب رشته کشاورزی وقتی مسائل بعد از پایان تحصیل در این رشته را بررسی می‌کند و این مشکلات را در این مسیر می‌بیند، طبیعی است که گرایش به تحصیل در  این رشته کم می‌شود.

آنا: در کشورهای توسعه یافته مانند فرانسه، انگلیس، نروژ یا ایالات‌متحده در بافت مسکونی کشاورزی می‌کنند، تفاوت ما با آنها در چیست؟

فیروزی: با یک نگاه کلی متوجه می‌شوید که در کشورهایی که نام بردید مزارع‌شان هیچ‌وقت تبدیل به خانه نمی‌شود، در این کشورها یک مزرعه و باغ  همیشه مزرعه و باغ می‌ماند، متأسفانه به دلیل تصمیم‌گیری‌هایی که در برهه‌هایی گرفته شده و با توجه به ارتباطات اجازه ساخت چند واحد مسکونی را برای یک‌جا داده‌اند، جای دیگر هم به همین ترتیب عمل کرده‌اند، یعنی نمی‌توان محدوده کشاورزی جایی را پیدا کنید که تا نزدیک‌ترین مجتمع مسکونی که حالا این مجتمع ممکن است در حد دو سه واحد مسکونی باشد که مجوزش هم به‌صورت قانونی گرفته شده، آن فاصله لازم را داشته باشد. این یکی از مسائل است که فارغ‌التحصیل رشته کشاورزی با آن مواجه بوده  و مسائل دیگری مانند مسئله مالی هم در این امر بسیار مهم است.

آنا: در کشورهای خارجی دولت‌ها از کشاورزان حمایت می‌کنند؟ یعنی وام به آنها می‌دهند؟

فیروزی: قاعدتاً به همین صورت است.

آنا: مگر اصل بازار آزاد در آنجا حاکم نیست؟

فیروزی: کشاورزی پایه پیشرفت هر کشور است حتی پایه اقتصاد آمریکا بر مبنای کشاورزی بوده و هست. در جنگ جهانی دوم به‌دلیل اینکه این کشور دور از صحنه جنگ بود، پایه‌های کشاورزی خودش را تقویت کرد و اکنون هرچه دارد از همان کشاورزی است؛ بنابراین اینکه فکر کنیم صرفاً داشتن سرمایه و سرمایه‌دار کافی است، این‌طور نیست و سرمایه‌دار باید دانشش را هم داشته باشد.

آنا: اجازه دهید پرسشم را کامل کنم، در کشورهای توسعه یافته بر اساس اصل اقتصاد آزاد و بازار آزاد، دولت در کشاورزی دخالت نمی‌کند، با این پیش‌فرض حمایت دولت از کشاورزی چگونه صورت می‌گیرد؟

فیروزی: لزوماً ممکن است حمایت مستقیم از طرف دولت نباشد؛ اما دولت به‌عنوان یک هماهنگ‌کننده فعالان عرصه کشاورزی و سایر حوزه‌های اقتصاد را به هم وصل می‌کند، مانند همان مؤلفه‌ای که با عنوان ارتباط با صنعت در دانشگاه آزاد اسلامی داریم؛ ولی عملاً نمی‌توانیم از آن استفاده کنیم، قرار بر این است که ما صنعت را به کشاورزی و دانشگاه لینک کنیم و این موضوع شکل نگرفته و نمی‌گیرد.

آنا: از آنجایی که اکنون دانشگاه آزاد اسلامی به‌دنبال حل مسائل مربوط به حوزه کشاورزی است، واحد و دانشکده متبوع شما در این راستا چه برنامه‌هایی دارد؟

فیروزی: با سفر استانی دکتر طهرانچی که در آن جلسه همه اعضای هیئت علمی حضور داشتند، تصمیمات خیلی خوبی گرفته شده و امیدواریم با اجرایی شدن این برنامه‌ها بتوانیم بخش‌هایی که حالت نیمه‌فعال دارد را به‌طور کامل فعال کنیم. طبعاً اگر دانشجو ببیند که این رشته به‌صورت مهارتی و همه دروس عملی به‌صورت کاربردی تدریس می‌شود، تبلیغی برای افراد دیگر است که به آنجا مراجعه کنند.

سال 1397 جلسه‌ای در سازمان مرکزی در واحد علوم و تحقیقات برگزار شد و حدود 100 نفر از رؤسای دانشکده‌ها و نمایندگان دانشکده‌های کشاورزی در آنجا حضور داشتند و برای بررسی دلایل کم‌شدن گرایش به رشته‌های کشاورزی صحبت و به‌منظور جذاب‌سازی و کاربردی‌سازی رشته‌های کشاورزی مطرح شد که یک‌سری رشته‌های بین رشته‌ای و کاربردی جدید تعریف شود.

آنا: و شما در راستای پیشنهاد خودتان در این جلسه چه اقدامی انجام داده‌اید؟

فیروزی: تا این لحظه که در حال انجام این گفتگو هستم سرفصل سه رشته را آماده کرده‌ایم، آماده کردن سرفصل کار بسیار دشواری است؛ زیرا قرار بر این است که شما رشته تعریف کنید و آن رشته سرنوشت فردی می‌شود که می‌خواهد در آن زمینه کار کند. یک رشته با عنوان مدیریت تولید ارگانیک، گرایش تولیدات گیاهی در مقطع کارشناسی تعریف کردیم که در مورد تولید محصولات سالم یا ارگانیک است و اینکه اساساً چه شرایطی برای تولید محصولات ارگانیک نیاز است و چگونه باید محصول تولید، بسته‌بندی و عرضه شود، بازاریابی‌اش باید چگونه انجام شود.؟

آنا: و دو رشته دیگر در چه موضوعی است؟

فیروزی: دو رشته بین‌رشته‌ای دیگر در مقطع کارشناسی ارشد تعریف کردیم، یکی گردشگری کشاورزی؛ به این صورت که کشاورز در مزرعه در حال فعالیت است و پذیرای گردشگر می‌شود که هم از محصولش خریداری و هم از آن طبیعت مزرعه استفاده کند و قطعاً خودش یک حالت تبلیغی برای خانواده‌ها می‌شود که بچه‌هایشان را برای تحصیل در رشته‌های کشاورزی بفرستند. رشته دیگری به نام فرهنگ غذا در مقطع کارشناسی ارشد یا گاسترونومی تعریف کرده‌ایم.

آنا: در مورد این رشته هم توضیح می‌دهید؟

فیروزی: گاسترونومی یعنی همه چیز در مورد غذا؛ یعنی تاریخچه غذا، فرهنگ غذا و مواد تشکیل‌دهنده غذا. با توجه به اینکه استان گیلان به‌ویژه شهر رشت به عنوان شهر خلاق غذا در جهان شناخته شده تصمیم گرفتیم که مواد درسی و سرفصلش را تنظیم کنیم. خوشبختانه در دو مرحله هم عنوان این رشته‌ها در سازمان مرکزی و هم مواد درسی آنها تصویب شد، به ما دستور دادند که سرفصل‌ها را آماده کنید، سرفصل‌ها را  تحویل معاونت آموزش دانشگاه آزاد اسلامی واحد داده‌ایم.

آنا: دستاوردها و محصولات واحد رشت و اقدامات عملی در حوزه کشاورزی چه بوده است؟

فیروزی: فعالیت دانشگاه آزاد اسلامی رشت در این حوزه متنوع بوده است به‌طوری که در زمین‌های تحقیقاتی یک سال ذرت و سال بعد سورگوم کشت شد، سورگوم جزء گیاهان علوفه‌ای است و چون گیلان شرایط بسیار ایده‌آلی برای پرواربندی گوساله دارد، تهیه علوفه کار دشواری است که از بیرون استان تأمین می‌شود و طبیعتاً اگر بتوانیم طرح‌هایی برای تولید علوفه داشته باشیم خیلی خوب است.

در این راستا از علوفه‌هایی که بسیار مفید بوده و می‌تواند به صورت خردشده و سیلویی استفاده شود، سورگوم است که عملکرد بسیار بالایی دارد. این طرح را سال قبل انجام دادیم و مقاومت به خشکی بسیار بالایی دارد و عملکردش هم خوب بوده است.

آنا: درباره رشته‌ گرایش‌ها، امکانات آزمایشگاهی و تحقیقاتی که در دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت انجام می‌شود توضیح دهید.

فیروزی: در واحد دانشگاهی رشت زیرساخت‌های حداقلی وجود دارد، فقط باید این موتور سریع‌تر بچرخد که با تغییراتی انجام‌شده شاهد تحولات خوب و مثبتی خواهیم بود.

در دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت چهار گروه کشاورزی دایر است. گروه علوم دامی دارای چند رشته بوده که رشته مهندسی تولیدات دامی به‌صورت کارشناسی ناپیوسته صرفاً در مورد دام است. کاردانی تولیدات دامی از دیگر رشته‌هاست که در این رشته دانشجو نداریم، در مقطع کارشناسی رشته تولیدات دامی حتی در این شرایط که گرایش به سمت رشته‌های کشاورزی کم شده است، سال گذشته 10 نفر پذیرش داشتیم و امیدواریم امسال در پذیرش دانشجو توسعه هم پیدا کند؛ چراکه در این رشته بدون آزمون دانشجو پذیرش می‌شود.

مهندسی علوم دامی از دیگر رشته‌های دانشکده کشاورزی واحد رشت است که در مقطع کارشناسی پیوسته و با آزمون است. کارشناسی ارشد تغذیه دام از دیگر رشته‌های این دانشکده است که خوشبختانه دانشجو داریم، دکتری تغذیه دام هم دانشجو دارد و نقطه قوت دانشگاه حضور «دکتر سیداوی معاون پژوهشی واحد رشت در این رشته است که به‌عنوان استادتمام این رشته خدمت می‌‌کند.

در همین گروه رشته‌ای به نام صنایع غذایی داریم که جزء رشته‌های لوکس و پرکاربرد است، در سفر استانی دکتر طهرانچی به موضوع توسعه صنایع تبدیلی هم پرداخته شد که در مقطع کارشناسی پیوسته بدون آزمون، سال گذشته با اینکه این رشته خیلی دیر تصویب شده بود و واقعاً دو روز بیشتر فرصت نداشتیم، 11 نفر پذیرش دانشجو داشتیم.

در گروه زراعت - البته رشته زراعت به نام اگروتکنولوژی تغییر کرده است، تکنولوژی یعنی فناوری و اگرو هم یعنی زراعت که با تغییر عنوان در وزارت علوم یک مقدار اسم رشته را لوکس کردند- یک رشته مقطع کارشناسی زراعت است که به تولید و ژنتیک گیاهی تغییر نام پیدا کرده در اگروتکنولوژی مقطع کارشناسی ارشد و دکتری هم در دانشکده واحد رشت تدریس می‌شود، در همین گروه رشته مدیریت کشاورزی در مقطع کارشناسی ارشد فعال است.

در اگروتکنولوژی رشته دیگری به نام تولید و مدیریت مزارع برنج در مقطع دکتری توسط دکتر صفرزاده طراحی و سرفصل آن هم در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری نوشته شده است، با توجه به اینکه استان‌های گیلان، مازندران و گلستان برنج‌خیز هستند این رشته طرفداران بسیار زیادی در کشورهای همسایه دارد، یعنی آذربایجان، عراق و حتی کشورهایی مانند عربستان، متقاضی برای این رشته هستند؛ بنابراین اگر این رشته هم با همکاری و مساعدت سازمان مرکزی و وزارت علوم تصویب شود، در این زمینه هم می‌توانیم دورنمای خوبی داشته باشیم.

رشته دیگری به نام کارشناسی ارشد بیماری‌شناسی گیاهی در دانشکده کشاورزی واحد رشت تدریس می‌شود ؛ البته کارشناسی پیوسته گیاه پزشکی، کارشناسی ارشد بیماری‌های گیاهی، کارشناسی ارشد بیماری‌های گیاهی هم ارائه که از آنها هم استقبال شده است.

گروه باغبانی این دانشکده در مقاطع کارشناسی رشته‌های باغبانی است که خیلی کم اقبال بوده، اما برنامه داریم که این رشته توسعه پیدا کند، در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری به‌ویژه در زمینه گیاهان زینتی به شکل قابل توجهی دانشجو داریم و مجموعاً حدود 40 نفر دانشجوی کارشناسی ارشد و دکتری داریم.

رشته دکتری فیزیولوژی پس از برداشت گیاهان باغی هم در این دانشکده ارائه می‌شود که دانشجو هم دارد، درخواست اخذ مجوز رشته‌ای به نام کارشناسی ارشد گیاهان دارویی را اخیراً ارائه داده‌ایم که مجوزش را از طریق سازمان مرکزی بگیریم.

رشته دیگر گروه دامپزشکی در مقاطع کاردانی، کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی ارشد است که تعداد قابل توجهی دانشجو دارد، با توجه به موضوع نگهداری حیوانات خانگی این رشته برای داوطلبان خیلی جذاب شده، در حالی که خیلی از دانشکده‌ها اعلام می‌کردند که تعداد دانشجویان ما در کل دانشکده به 10 نفر نمی‌رسد، سال گذشته برای رشته دامپزشکی تا 80 نفر در مقطع کاردانی ثبت‌نام داشتیم.

کارشناسی ناپیوسته علوم آزمایشگاهی دامپزشکی و کارشناسی ارشد باکتری‌شناسی دامپزشکی از دیگر رشته‌هایی بوده که در دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت ارائه شده است.

آنا: درباره اعضای هیئت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی رشت توضیح دهید و اینکه چه تعداد دانشجو و فارغ‌التحصیل داشته‌اید؟

فیروزی: 32 نفر عضو هیئت علمی داریم که یک استاد مأموریت و استاد دیگری در مرخصی است، بنابراین مجموعاً 30 نفر هستیم که از این تعداد، سه نفر خانم و 27 نفر آقا هستند.

حدود 800 پرونده در حوزه کشاورزی داریم که بسیار قابل توجه است و فارغ‌التحصیلان هم بستگی به شرایط دارد که آیا بتوانند به مرحله دفاع برسند، متغیر است و الان نمی‌توانم آمار دقیق بگویم که هر ترم چه تعداد دانشجو فارغ‌التحصیل می‌شوند. تقریباً بین ورودی‌ها و فارغ‌التحصیلان تعادل برقرار است، اتفاقاً سال گذشته حدود 60 درصد افزایش پذیرش به‌ویژه در حوزه دام‌پزشکی داشتیم و تعداد دانشجویان ما بیشتر شدند.

انتهای پیام/4117/4062/