بطحایی در گفتگو با آنا مطرح کرد؛
طراحی سیستم آموزشی یک‌پارچه مبتنی بر سند تحول/ استقرار یک نظام آموزشی و پرورشی مختص با ویژگی‌های مدارس سما
طراحی و استقرار یک سیستم آموزشی متناسب با مأموریت جدید دانشگاه آزاد اسلامی و طراحی این سیستم آموزشی یک‌پارچه مبتنی بر سند تحول است.
به گزارش خبرنگار حوزه دانشگاه و سیاست گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، تحقق عدالت آموزشی در سراسر کشور و برخورداری تمام افراد و اقشار جامعه از آموزش یکسان یکی از آرمان‌های انقلاب اسلامی است. ازاین‌رو درخصوص میزان محقق شدن و چگونگی دست یافتن به عدالت آموزشی با سید محمد بطحایی معاون آموزش‌های عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی به گفتگو پرداختیم. در ادامه مشروح این گفتگو را می‌خوانید.
آنا: عدالت آموزشی از منظر شما چیست؟
بطحایی: صاحب‌نظران مختلف تعاریف متفاوتی را از عدالت آموزشی ارائه می‌دهند. اما من مستند به سند تحول بنیادین که در حال حاضر به عنوان نقشه راه تعالی نظام آموزش و پرورش وجود دارد، می‌خواهم عرض کنم که اولاً عدالت آموزشی به تعبیر سند تحول، عدالت تربیتی به معنای آن است که ما فرصت‌هایی را برای مترقیان و دانش‌آموزان‌مان فراهم کنیم که این فرصت‌ها متناسب با شرایط و مقتضیات آنهاست.
بنابراین فراهم کردن فرصت برابر برای همه، به معنای عدالت تربیتی نیست. پس عدالت تربیتی یعنی آنکه ما فرصت‌های رشد و تعالی را برای دانش‌آموزان عزیزمان متناسب با شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آنها فراهم کنیم و نظام جمهوری اسلامی این فرصت‌ها را در اختیار آنها قرار دهد.
به این تعبیر، وظیفه بسیار بسیار سنگینی بر عهده دولت و وزارت آموزش و پرورش است که باید رسالت خود و جهت‌گیری همه برنامه‌های خود را در راستای این عدالت تربیتی تنظیم کند.
آنا: در زمانی که شما وزیر بودید، تمام کاستی‌ها، نقص‌ها، کمبودها را تقریباً درک کردید، بهترین راه‌حل پیشنهادی را برای تحقق عدالت آموزشی در آموزش و پرورش چه می‌دانید؟
بطحایی: من اجازه می‌خواهم که یک مقدار فراتر از عدالت آموزشی عرض کنم چون همان اشکالی که ما امروز بعد از گذشت 40 سال از انقلاب در حوزه کیفیت، نظام آموزش و پرورش‌مان را محل تردید قرار می‌دهیم و نارضایتی‌هایی از حیث برقراری عدالت کیفی در آموزش و پرورش وجود دارد، در سایر ابعاد عدالت در جامعه هم وجود دارد.
می‌خواهم عرض کنم که شاید ریشه اصلی در اینکه ما نتوانستیم موفقیت قابل انتظاری را در این زمینه به دست آوریم، این است که همواره سعی کردیم در بهترین حالت به صورت عادلانه امکانات‌مان را توزیع کنیم، آن چیزی که به نام «عدالت توزیع» از آن نام می‌برند.
در حالی که عقب‌افتادگی‌ها و ضعف‌هایی که بخش عمده‌اش ناشی از سال‌ها قبل است و اینها مرتب روی هم انباشته شده و امروز ما باید در یک خیز و جهش جدی بیاییم و آن عقب‌افتادگی‌ها را جبران کنیم.
معنای این حرف بنده این است که ما برای دوره مشخصی، برای بازه زمانی معینی باید امکانات کشور را که همواره با محدودیت مواجه بوده، این محدودیت را من به عنوان یک جمله معترضه یادآوری کنم خدمت مخاطبان محترم این گفتگو، این محدودیت هم فقط شامل کشور ما نیست، همه جوامع با پدیده‌ای به نام کثرت تقاضا و قلّت منابع روبه‌رو هستند.
اما آن چیزی که بر دوش ما مسئولان و سیاست‌گذاران سنگینی می‌کند و وظیفه ما هست این است که در توزیع امکانات، آن کسی که قدش کوتاه‌تر است باید چهارپایه‌ای که زیر پایش می‌گذاریم، بلندتر باشد و آن کسی که قدش بلندتر است، چهارپایه کوتاه‌تری زیر پایش بگذاریم. این به معنای مفهوم اصلی عدالت است.
حالا چون موضوع گفتگو عدالت آموزشی یا به تعبیری تربیتی است. یعنی اگر ما در منطقه‌ای از کشور عقب‌ماندگی‌های مزمن فراوانی داریم، برای یک بازه زمانی باید با روش‌هایی بهترین معلم‌مان را آنجا بفرستیم و ترغیبش کنیم که به آنجا برود. بهترین امکانات‌مان را به آنجا دهیم. همان‌طور که با این مثال ساده عرض کردم، آن کسی که قدش کوتاه‌تر است برای مدتی باید چهارپایه بلندتری زیر پایش بگذاریم تا بتواند به اندازه کسی که قدش بلند است، افق برابری را ببیند.
در غیر این‌صورت ما چهارپایه‌های مساوی را زیر پای اینها بگذاریم و بعد هم افتخار کنیم که بله! ما داریم عادلانه رفتار می‌کنیم!
ما در آموزش و پرورش متأسفانه در سال‌های گذشته تاکنون رویکردمان اینچنینی بوده. شما عین همین خطا را در سایر بخش‌های کشور هم می‌بینید. در حوزه اقتصادی عامل افزایش ضریب جینی همین رویکرد بوده.
شما ظاهر را که نگاه می‌کنید می‌بینید که امکانات دارد به صورت مساوی توزیع می‌شود، در حالی که این توزیع مساوی امکانات باعث عقب‌مانده‌تر شدن اقشار ضعیف و در حقیقت جلو افتادن اقشار قوی‌تر شده است.
در سوبسیدهایی که دارد داده می‌شود این اتفاق را شاهد هستیم، در بخش‌های مختلف اقتصادی این اتفاق را داریم می‌بینیم.
مشابه‌اش را متأسفانه در حوزه‌های آموزشی و آموزش و پرورش‌مان داریم و به نظر من یک واکاوی و بازنگری جدی در همه ابعاد عدالت در کشور من‌جمله عدالت آموزشی را در این زمینه نیاز داریم که صاحب‌نظران و سیاست‌گذاران و سیاستمداران کشور ما چشم‌هایشان را بشویند و جور دیگری به حوزه عدالت آموزشی نگاه کنند.
آنا: به نظر شما در وزارت آموزش و پرورش، واقعاً الان گفتمان عدالت در آموزش و پرورش وجود دارد یا نه؟
بطحایی: من اول یک دفاعی کنم از همه کسانی که در سمت‌های مختلف بعد از انقلاب سِمت داشتند. صرف‌نظر از استثنائات که باید کنار بگذاریم. شما در نظام جمهوری اسلامی نمی‌توانید مسئولی را پیدا کنید که واقعاً دلش نخواهد که به سمت عدالت حرکت کند. عرض کردم استثنائات را کنار بگذارید، کسانی که خدای نکرده تفکرات کاپیتالیستی و تکاثر ثروت در ذهن‌شان هست و کسانی که رویکردهای سوسیالیستی و خدای نکرده لیبرالیستی دارند، اگر اینها را کنار بگذارید، عموم کسانی که مسئولیت‌های خرد و کلان در جمهوری اسلامی داشتند، واقعاً دل‌شان می‌خواسته و می‌خواهد که به این سمت بروند، بخش عمده‌اش غفلت است که اتفاق می‌افتد.
یعنی من به عنوان یک وزیر در جمهوری اسلامی که مهم‌ترین رکنش برقراری قسط و عدالت است، اصلاً جمهوری اسلامی به این دلیل متولد شد که قسط و عدالت در جامعه برپا شود و مهم‌ترین ستون جمهوری اسلامی بر این پایه استوار است.
من به عنوان یک وزیر در جمهوری اسلامی، در کوران کارهای اجرایی و تصمیم‌گیری‌ها که قرار می‌گیرم، غافل می‌شوم از این رویکرد و جهت‌گیری بسیار اساسی در نظام جمهوری اسلامی، از این رو، خود بنده در مدت زمانی که در آموزش و پرورش مسئولیت داشتم، به ویژه زمانی که وزیر بودم و این افتخار را داشتم که در آن مسئولیت ایفای وظیفه کنم، یک خط قرمزی را برای خودم ترسیم کرده بودم و حتی یکی از همکارانم را مشخصاً مأموریت داده بودم که در کلیه تصمیماتی که ابلاغ می‌شود به صورت متمرکز، تو خط نگه‌دار این موضوع هستی که آیا این تصمیم ما را به عدالت نزدیک می‌کند یا فاصله می‌اندازد و دور می‌کند.
ممکن است یک جاهایی من مجبور شوم چشمم را ببندم، یعنی مصالح دیگری بیاید و یک جاهایی چشمم بسته شود و بگویم فعلاً این را صرف‌نظر می‌کنم تا دو ماه دیگر، من فکر می‌کنم این موضوع بسیار مهم را همه مسئولان جمهوری اسلامی روی یک تابلوی بسیار بزرگ در دفتر کارشان باید بگذارند و دائماً هر روز و هر ساعت در مقابل چشم‌شان باشد.
اگر ما خدای نکرده ناخواسته، من باز بدبینانه به این موضوع نگاه نمی‌کنم، نمی‌گویم تعمدی، ناخواسته از این رُکن رَکین جمهوری اسلامی غفلت کنیم، شک نکنیم که جمهوری اسلامی از مأموریت و رسالت و آن چشم‌انداز اصیل خودش فاصله گرفته و دور شده است.
این‌قدر به نظر من این موضوع مهم است که می‌ارزد روی تابلوی بزرگی هر مسئول جمهوری اسلامی در هر رده‌ای که هست، پایین‌تر، بالاتر، مدیران عملیاتی، مدیران میانی و عالی، در دفتر کارشان این تابلو را نصب کنند و دائماً به خودشان هشدار دهند که این تصمیمی که من دارم می‌گیرم، ممکن است تصمیمی خُرد یا تصمیم کلان ملی باشد، آیا دارد من را به سمت عدالت نزدیک می‌کند؟ و یا خدای نکرده دارد آن را از عدالت دور کرده و فاصله‌اش را زیاد می‌کند؟
آنا: در بحث آموزش مجازی به دانش آموزان باتوجه به اینکه امکانات و زیرساخت‌های یکسانی وجود ندارد چگونه می‌توان عدالت آموزشی را به منصه ظهور گذاشت که در حق آنها اجحاف نشود.
بطحایی: به هر حال یکی از دغدغه‌ها و نگرانی‌هایی که در حوزه آموزش و پرورش به ویژه بعد از انقلاب به وجود آمده، بحث عدالت آموزشی است. در حقیقت یکی از مهم‌ترین چالش‌های آموزش و پرورش. متأسفانه ما هر وقت نمی‌توانیم از عهده حل یک مسئله برآییم سعی می‌کنیم آن را فراموش کنیم.
در حالی که با کنار گذاشتن مسئله، آن مسئله حل نمی‌شود. یکی از مصادیق این قضاوت بنده بحث عدالت آموزشی است. البته عدالت آموزشی ارتباط وسیعی با سایر ابعاد عدالت در جامعه دارد. یعنی این‌جور نیست که ما در حوزه اجتماعی یا در حوزه اقتصادی یا در حوزه فرهنگی شاهد عدالت باشیم اما در حوزه آموزش، تبعیض و بی‌عدالتی حاکم باشد. اینها خیلی با هم‌دیگر ارتباط دارند.
البته من لازم می‌دانم این توضیح را بدهم که بعد از انقلاب تلاش‌های بسیار زیادی در این زمینه به عمل آمده و غیرمنصفانه است اگر ما این تلاش‌ها را نادیده بگیریم. نسبت به قبل از انقلاب تلاش‌های بسیار زیادی در زمینه برقراری یا نزدیک شدن به عدالت آموزشی در کشور صورت گرفته اما از آنجایی که با پیروزی انقلاب و استقرار نظام جمهوری اسلامی، در حقیقت مفهوم اصلی در نظام برقراری قسط و عدالت است.
چون در نظام خود چنین زیربنایی داریم، لذا توقع و انتظار خیلی خیلی فراتر از اقداماتی است که تا حالا انجام داده‌ایم. بنابراین شاید بتوانم بگویم عدالت آموزشی یکی از چالش‌هایی است که برای نظام و کشور ما بیش از سایر کشورها مطرح است و مصادیقش در کشور ما فراتر از دستیابی به فرصت‌های برابر است. چون وقتی ما صحبت از عدالت آموزشی می‌کنیم، اولین تعریفی که به ذهن متبادر می‌شود، دستیابی به فرصت‌های برابر است.
توقع و انتظار از عدالت آموزشی در کشور ما، فراتر از دستیابی به فرصت‌های برابر است و از این رو راه نرفته خیلی زیاد داریم. این جمله را هم اضافه کنم که به ویژه در فرمایشات اخیر مقام معظم رهبری که باز به نوعی ایشان اشاره به بُعدی از ابعاد مختلف عدالت آموزشی داشتند، شاید مهم‌ترین رسالت و مأموریت سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در حقیقت برقراری عدالت آموزشی در نظام آموزش و پرورش کشور است.
هر چند متأسفانه تاکنون نتوانستیم سند تحول را به معنای درستش محقق ساخته و اجرا کرده و مستقر کنیم اما این برداشت بنده است که شاید تأکید مقام معظم رهبری و اصرار و استمراری که در مطالبه استقرار سند تحول دارند، ناظر بر استقرار عدالت آموزشی در نظام آموزش و پرورش کشور است.
آنا: در معاونت آموزش‌های عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد دارید، آنجا چقدر توانستید این موارد را پیاده‌سازی کنید؟
بطحایی: ما در حوزه سما یکی از مهم‌ترین اقداماتی که شروع کردیم و به نظر می‌رسید پله اول برای حرکت در این مسیر است، طراحی و استقرار یک نظام آموزشی و پرورشی مختص با ویژگی‌های مدارس سما است. آن چیزی که ما اصطلاحاً به آن «سیستم آموزشی» می‌گوییم، در مدارس سما البته تجربه 20 و اندی سال گذشته تجربه‌ای بوده که داریم از آن استفاده می‌کنیم اما این تجربه با توجه به نیازهای جدید و انتظارات جدیدی که از دانشگاه آزاد اسلامی وجود دارد، باید به روز شود.
بنابراین اولین اقدامی که داریم انجام می‌دهیم، طراحی و استقرار یک سیستم آموزشی متناسب با مأموریت جدید دانشگاه آزاد اسلامی است.
قدم‌های خوبی را در این زمینه برداشتیم. وقتی می‌گوییم سیستم آموزشی، منظورم همه زیرمؤلفه‌های سیستم آموزشی است، از منابع انسانی گرفته تا برنامه‌های آموزشی و پرورشی و فضا و تجهیزات و نظام پرداخت‌ها و سایر مواردی که در حوزه سیستم آموزشی، جزء زیرنظام‌های سیستم آموزشی تلقی می‌شود.
بنابراین اولین اقدامی که داریم انجام می‌دهیم، طراحی این سیستم آموزشی یک‌پارچه مبتنی بر سند تحول است و همچنین انتظاراتی که از دانشگاه آزاد از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ و اعلام شده، در سند دانشگاه اسلامی و سایر اسناد بالادستی ابلاغ شده است.
نکته دوم اینکه سازوکارهای لازم برای استقرار چنین سیستم آموزشی را هم شروع کردیم به کار و این سازوکارها به تدریج دارد مستقر می‌شود.
متأسفانه این اتفاق غیرقابل پیش‌بینی که در کشور ما و در همه کشورها و جهان اتفاق افتاد و بروز بیماری کرونا، یک مقدار کار را با وقفه مواجه کرده است اما به هر حال داریم تلاش می‌کنیم که با فائق آمدن بر مسائل و مشکلات این موضوع اخیر، بتوانیم کار خود را بر اساس جدول زمان‌بندی جلو ببریم.
انتهای پیام/ 4133
انتهای پیام/
