نحوه برخورد ادبیات کودک و نوجوان ایران با تغییر ذائقه جهانی چگونه است؟/ سردرگم در میان هزاران کتاب و اثر

به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، دنیای کودکان و نوجوانان دنیای پر رمز و راز، رنگارنگ و پر از خیال‌هاست؛ دنیایی که با کتاب‌های مناسب می‌تواند در مسیر درست رشد کند. نوشتن و خلق اثر برای کودکان و نوجوانان به‌سختی کشف دنیای آن‌هاست؛ با این حال آثار بسیاری در حوزه کودک و نوجوان تولید می‌شود. خبرگزاری آنا در پرونده «کتاب کودک در بوته نقد» در گفتگو با نویسندگان، شاعران و صاحب‌نظران این حوزه به بررسی وضعیت ادبیات کودک و نوجوان می‌پردازد.

تفاوت نوشتن آثار برای کودکان و نوجوانان با بزرگسالان

نوشتن برای کودکان و نوجوانان با ظرافت و حساسیت‌های بسیاری همراه است و با نگارش ویژه مخاطبان بزرگسال تفاوتی به میزان دغدغه‌ها و خیال بی‌انتهای کودکان و نوجوانان دارد. در زمینه این تفاوت یوسف قوجق، نویسنده کودک و نوجوان به خبرنگار خبرگزاری آنا می‌گوید: نوشتن برای کودکان و نوجوانان سخت است و تبحر ویژه‌ای لازم دارد؛ چون آنها دنیای متفاوتی دارند و نویسنده نوجوان‌نویس باید آن دنیا را بشناسد. نویسنده باید به سراغ دنیای کودکی خودش برود و از آن کمک و الهام بگیرد. دایره لغات زیاد و متفاوت و واژگان دقیق، ملموس و آشنایی برای کودکان در ذهنش داشته باشد.

حسن‌بیگی: هیچ‌کس دوست ندارد ویروس یا میکروبی که روح و روان کودک را آلوده می‌کند، وارد جامعه شود. پدر و مادرها، مراکز آموزشی و دولت بایستی بر کتاب‌ها نظارت داشته باشند. در کنار این اقدامات باید دانش تشخیص آثار خوب در خانواده‌ها بالا برود.

ابراهیم حسن‌بیگی دیگر نویسنده مطرح در گفتگو با آنا ضمن بیان اینکه نویسنده می‌تواند هم‌زمان در نوشتن آثار بزرگسال و کودک و نوجوان موفق باشد، بیان می‌کند: قطعاً منِ نویسنده که در هر دو زمینه کار می‌کنم، از قبل به این می‌اندیشم و به ساختارهایی که باید ادبیات کودک داشته باشد فکر می‌کنم و نسبتاً شناختی که نسبت به این ادبیات داریم. بحث نثر، فهم، درک و موضوعی که برای بچه‌ها قابل فهم باشد و نیز تکراری نباشد.

چه چیزی برای کودکان نوشته شود؟

در کنار تفاوت ظاهری آثار و تفاوت در نگارش برای کودک و نوجوانان با بزرگسالان، این نکته که چه موضوعاتی باید برای این مخاطب دستمایه آفرینش ادبی باشد، اولویت محتوا چه باید باشد و نویسندگان باید به چیزهایی بپردازند؟ همواره از مطالب مهمی بود که در این حوزه باید مورد توجه قرار گیرد.

فرهاد حسن‌زاده، نویسنده کودک و نوجوان که بسیاری از داستان‌ها و شخصیت‌ها را وارد دنیای کودکان و نوجوانان کرده است در این باره به خبرنگار آنا می‌گوید: وجه سرگرم‌کنندگی آثار ادبی برای کودک و نوجوان خیلی مهم است و شاید بتوان گفت ۶۰ تا ۷۰ درصد یک اثر خوب کودکانه باید برای مخاطب جذابیت داشته و سرگرم‌کننده باشد. پیام یا محتوایی که در داستان وجود دارد هم باید به دغدغه‌های بچه‌ها مثل ترس‌ها و علاقه‌های آنها و یک‌سری مفاهیمی که انسانی هستند، بپردازد.

این نویسنده کودک و نوجوان درباره محتوای کتاب‌های کودک و نوجوان نیز اضافه می‌کند: مفاهیم انسانی کتاب‌های کودک و نوجوان فراتر از اینکه منطقه‌ای باشند ممکن است اصلاً جهانی باشند، مثل صلح، دوستی، مهر، محبت، خانواده، اهمیت خانواده، راستی، قبح دروغ و بدی‌ها. منتهی قرار نیست اینها در چیزی که نویسنده می‌نویسد، نقش اصلی را داشته باشد و باید به‌گونه‌ای در بطن داستان تنیده شده باشند.

تغییر ذائقه جهانی کودکان و نوجوانان

در سال‌های گذشته ادبیات کودک و نوجوان دچار تغییر و تحول شده و ژانرها و موضوعات جدیدی به دنیای کودک و نوجوان وارد شده و ذائقه‌های آنان تغییر کرده است. متناسب با این تغییر ذائقه نویسندگان و ناشران تلاش می‌کنند آثاری منتشر کنند.

فرهاد حسن‌زاده در مورد تغییر ذائقه نوجوانان و نحوه برخورد ادبیات داستانی ایران با این مسئله به خبرنگار آنا می‌گوید: این یک تغییر ذائقه جهانی است و به این طرف هم سرایت می‌کند و ادبیات ملی ما را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد. به نظرم هیچ اشکالی ندارد و بچه‌ها نیاز دارند و باید در این ژانرها به این نیاز پاسخ داده شود. اما نکته مهم در پرداختن به ژانرها و مسائل جدید این است که نویسنده‌ها آثار برجسته و شاخص ادبیات فانتزی و این ژانرهای جدید را بشناسند و کاری فراتر از آن کارها انجام دهند، نه آنکه بخواهند همان کارها را تکرار کنند.

انتخاب مناسب از بین هزاران کتاب کودک و نوجوان 

هر ساله هزاران عنوان کتاب برای کودکان و نوجوانان نوشته می‌شود و در این بین مسلما همه آثار در یک سطح نیستند. گاهی اوقات هر کودک و نوجوان شعر و داستانی متناسب با روحیه خود را می‌طلبد. از طرفی وضعیت اقتصادی مردم به گونه‌ای است که باید در انتخاب کتاب برای فرزندان خود با دقت عمل کنند. 

حسن بیگی کمیّت و کیفیت آثار حوزه ادبیات کودک و نوجوان را ناهم‌خوان دانسته و به خبرنگار آنا می‌گوید: مربیان و پدر و مادرها به تربیت فرزندان خود اهمیت می‌دهند و هیچ‌کس دوست ندارد ویروس یا میکروبی که روح و روان کودک را آلوده می‌کند، وارد جامعه شود. ما پدر و مادرها، مراکز آموزشی و دولت بایستی در امور فرهنگی نظارت داشته باشند. در کنار این اقدامات باید دانش تشخیص آثار خوب در خانواده‌ها بالا برود.

سرگرم‌کنندگی اولین شاخصه آثار کودک و نوجوان و مفاهیم انسانی مهم‌ترین محتوای این آثار است که مفاهیمی منطقه‌ای و جهانی هستند.

کتاب‌فروشی‌ها و کتاب‌فروش‌ها به عنوان آخرین حلقه در حوزه تولید و نشر کتاب و به‌دلیل ارتباط مستقیم و مستمر نقش مهمی مشاوره به مخاطبان کتاب دارند. بهار اصل‌طلب، کتاب‌فروش حوزه کودک و نوجوان در گفتگو با خبرنگار آنا بیان می‌کند: کتاب‌فروش کودک و نوجوان باید راجع به جنس کتاب‌ها و نویسنده و نوع نگارش آنها شناخت داشته باشد. یک کتاب ممکن است کودک را برای همیشه از کتاب دور کرده و زده و خسته کند. باید بدانیم که حتی کودک چه فونتی را دوست دارد، چه موضوعاتی را دوست دارد و بیشتر دوست دارد سمت کدام کتاب‌ها برود.

ادبیات حوزه کودک و نوجوان فارسی در طول سالیان بسیار آثار ماندگار و خوبی خلق کرده و با وجود بسیاری از مشکلات تلاش کرده است تا روبه‌جلو حرکت کند. با این حال همچنان از مرحله شکل‌گیری ایده در ذهن نویسنده تا تولید و انتشار و رسیدن کتاب به دست کودک و نوجوان ایرانی نواقصی وجود دارد که باید هر بخش از این چرخه همت خود را صرف حل آنها کرده تا کودک و نوجوان امروز که جوان و بزرگسال فرداست با آثار ادبی مناسب رشد کند. 

انتهای پیام/4028/