«ابن ابی‌خَیْثَمه»؛ مؤلف «التاریخ الکبیر»

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آناـ بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت‌به‌خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ،از جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

ابوبکر احمد بن زهیر (یا: ابن خیثمة) بن حرب بن شداد (185-279ق)، فقیه، محدث، عالم انساب، مورخ و ادیب ایرانی‌تبار است.

در اصل از اهالی نَسا از نواحی خراسان بود ولی در بغداد پرورش یافت و در همان‌جا درگذشت. ابن ابی خَیثمه از پدرش و نیز استادانی چون منصور بن سلمه خزاعی، فضل بن دُکین و هوذة بن خلیفه حدیث شنید و علم انساب را از مُصعَب بن عبدالله زبیری و علم و حدیث را از یحیی بن مَعین و امام احمد بن حنبل و تاریخ را از مداینی و ادبیات را از محمد بن سَلّام جُمَحی فرا گرفت. گویا ابن ابی خیثمه مذهبی خاص داشت که مردم او را به قَدَریه نسبت می‌دادند.

برخی از کسانی که از ابن ابی خیثمه روایت حدیث کرده‌اند عبارت‌اند از: ابن صاعد، محمد بن مخلد، اسماعیل صفار و ابوسهل قطان. همچنین مورخانی چون ابوالقاسم بَغَوی در نقل روایات تاریخی به او استناد کرده‌اند.

مهم‌ترین اثر وی در علم تاریخ «التاریخ الکبیر» است که به شیوه محدثان و با جرح و تعدیل روایات تألیف شده است و افرادی چون مسعودی و بغوی نیز به روایات آن استناد کرده‌اند. این کتاب حتی در اندلس نیز معروف بوده است. دیگر آثار ابن ابی خیثمه عبارت‌اند از:

1. تاریخ رواة الحدیث؛ 2. اخبار الشعرا، که سزگین این کتاب را از مهم‌ترین منابع مرزبانی در تألیف الموشح دانسته و ابوالفرج اصفهانی نیز بخش‌هایی از آن را در اغانی ذکر کرده است؛ 3. کتاب الاعراب؛ 4. وصایاء العلما عند الموت.

 انتهای پیام/4104/