«ابراهیم اِسترآبادی»؛ خوشنویس عصر صفوی

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آناـ بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت‌به‌خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ،از جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

ابراهیم استرآبادی خوشنویس خط تعلیق و نستعلیق در دوره صفوی است.

تاریخ تولد او را نمی‌دانیم و از چگونگی زندگی او آگاهی اندکی در دست است. از نام فامیل وی برمی‌آید که اهل استرآباد بوده است. بعضی از مورخان از جمله مصطفی عالی، وی را جزء 40 خوشنویس کتابخانه بایسنقرمیرزای تیموری دانسته‌اند؛ در حالی که ابراهیم در دوره صفوی زندگی می‌کرده است. او زمانی منشی آستان قدس رضوی بود و مدتی در قم به کتابت پرداخت. این نکته مبین آن است که ابراهیم سفرهایی کرده و حتی برای مدتی در قم ساکن بوده است.

نام ابراهیم استرابادی نخستین‌بار در تذکره تحفه سامی، تألیف 957ق، آمده است. سام میرزا در این کتاب شرح احوال هنرمندانی را آورده است که در زمان صفویان زندگی می‌کردند؛ بنابراین، ابراهیم استرابادی در زمان تألیف کتاب زنده بوده است. برخی از تذکره‌نویسان، سال درگشت وی را 965ق در قزوین و برخی 990ق ذکر کرده‌اند که 965ق درست‌تر به نظر می‌رسد.

ابراهیم استرابادی خط نستعلیق را خوب و تعلیق را استادانه می‌نوشت. قاضی احمد قمی آورده است که او تعلیق را، به غایت، نازک و صاف می‌نوشته و وی را همراه خواجه عبدالحی و درویش عبدالله سه استاد مسلم تعلیق برشمرده است. ابراهیم آثار خود را بیشتر به نام «ابراهیم منشی» رقم کرده و نام استرابادی را کمتر به کار برده است، برای همین تذکره‌نویسان آثار وی را با آثار بقیه هنرمندان اشتباه گرفته‌اند. آثار خوشنویسی که نسبت آنها به ابراهیم استرابادی ثابت شده بدین قرار است:

1. یک نسخه اسکندرنامه ترکی به قلم کتابت خوش، محفوظ در کتابخانه سلطنتی گلستان با رقم «الفقیر ابراهیم المنشی الحضرة الرضوی به تاریخ شهر رمضان المبارک 937». در این اثر ابراهیم خود به منشی‌گری آستان قدس رضوی اشاره کرده است؛

2. دو قطعه خط در مرقع بهرام میرزا به تاریخ 932ق و یک قطعه در مرقع امیر غیب بیک که در کتابخانه اوقاف استانبول محفوظ است؛

3. دو قطعه که در کتابخانه آستان قدس رضوی و کتابخانه سلطنتی (سابق) گلستان محفوظ است.

کتیبه سردر شمالی ایوان جنوبی آستانه حضرت معصومه که قمی آن را به ابراهیم استرابادی نسبت داده است، به خط اسماعیل، فرزند اوست. فرزندان وی، اسماعیل و سلطان محمود نجاتی، نیز از تعلیق‌نویسان به نام بودند.

ابراهیم شعر هم می‌سرود و از دانشوران و ادیبان روزگار خود بود، ولی از اشعار وی اثری در دست نیست.

 انتهای پیام/4104/