سوگواره‌ای برای شهید احد و بزرگ یاور پیامبر اکرم (ص)/ تفاوت لقب سیدالشهدا برای امام حسین (ع) و حضرت حمزه (ع)

به گزارش خبرنگار حوزه معارف اسلامی گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، در تاریخ اسلام حمزه‌بن‌عبدالمطلب عموی پیامبر اکرم و حسین‌بن‌علی (ع) نوه رسول الله با لقب سیدالشهدا شناخته می‌شوند. روشن است که این لقب به معنای برتری و فضیلت یک شهید بر سایر شهیدان است.

حضرت حمزه حامی و محبوب پیامبر اکرم (ص)

رسالت پیامبر اسلام (ص) از ابتدا مورد خشم و مخالفت مشرکان و کفار قرار گرفت و همیشه برای اینکه بر سر راه ایشان و اسلام سد راه‌هایی ایجاد کنند اقدام به آزار و اذیت پیامبر (ص) و یارانشان می‌کردند. یکی از بزرگترین حامیان پیامبر (ص) حضرت حمزه سیدالشهدا (ع) بود و گفته‌اند که او حتی در زمانی که هنوز مسلمان نشده بود، از پیامبر (ص) در مقابل آزار مشرکان حمایت می‌کرد. وی از بزرگان قریش بود و از این رو، با مسلمان شدنش، از میزان آزار قریش نسبت به پیامبر(ص) کاسته شد.

حضرت حمزه، از محبوب‌ترین شخصیت‌هایی است که رسول گرامی اسلام (ص) بیشترین محبت و علاقه را به آنان ابراز داشت و پیوسته فضیلت‌های آنان را برای همگان اعلام کرد. ابوالفرج اصفهانی در روایتی از رسول خدا (ع) آورده که آن حضرت فرمود: «بهترین مردم، حمزه و جعفر و علی (ع) هستند». همچنین جابربن عبداللّه انصاری می‌گوید: یکی از یاران ما صاحب فرزندی شد. پس خدمت پیامبر خدا (ص) رسید و از ایشان پرسید چه نامی بر او بگذارد؟ حضرت (ص) در پاسخ فرمود: «محبوب‌ترین نام‌ها را نزد من برای او انتخاب کن؛ نامش را حمزه بگذار».

حمزه به سبب ایمان بالا و سابقه درخشان، در حمایت از اسلام، یاری و دفاع از شخص رسول‌خدا همواره مورد توجه و علاقه ایشان بود. ایثار و فداکاری‌های حمزه و همچنین شجاعت فوق‌العاده او در تاریخ اسلام مشهور است. همچنان که در جنگ اُحد نیز صحنه‌هایی از این ایمان و ایثار و شجاعت و دلاوری را به نمایش گذاشت. در کنار این فضایل، چگونگی شهادت او و اوج غربت و مظلومیت او نیز در میان شهیدان اُحد و قبل و بعد از آن کم‌نظیر بوده است. گویا با توجه به موارد فوق، نخستین بار لقب «سیدالشهدا» از سوی رسول‌خدا به حضرت حمزه عطا شد و بر سایر شهیدان والامقام اسلام برتری یافت. ائمه اطهار (ع) نیز بر تکرار لقب سیدالشهدا برای حمزه‌بن‌عبدالمطلب تأکید می‌ورزیدند و همواره یکی از افتخارات و ارزش‌های والای معنوی خاندان رسول ‌خدا را، انتسابشان به حمزه سیدالشهدا ذکر می‌کردند.

به‌کار بردن لقب سیدالشهدا برای امام حسین (ع) از سوی جبرئیل

لقب سیدالشهدا برای اباعبدالله الحسین (ع) نیز دارای زمینه فکری، معنوی و سیاسی است. یعنی هم شخصیت امام حسین (ع) در میان شهیدان عالم، بی‌نظیر و بی‌همتا است و هم نحوه شهادت و غربت و مظلومیت او و هم تابندگی و اثربخشی خون او بی‌مانند است. از این‌رو امام حسین (ع)، سید و سرور و مولای همه شهیدان عالم است و خون او بر همه خون‌ها فضیلت و برتری دارد.

این لقب در احادیث و روایات به‌طور مطلق دلالت بر وجود حضرت اباعبدالله (ع) دارد. از همین رو این لقب در میان عموم به امام حسین (ع)  اختصاص‌یافته و در طول تاریخ از شایع‌ترین القاب ایشان و مشهورترینشان شده است.

طبق پاره‌ای از روایات، لقب سیدالشهدا برای امام حسین (ع) نخستین بار از سوی جبرئیل به‌کاربرده شد. پیامبر بارها خبر شهادت امام حسین (ع) را که از فرشتگان مقرب الهی دریافت کرده بود، برای مردم به‌ویژه خواص و یاران نزدیک و برخی خویشان بیان کرده بود.

ضمن یکی از این روایات، پیامبر از طرف خداوند حسین‌بن‌علی(ع)  را سیدالشهدا معرفی کرد و فرمود؛ «انه سیدالشهدا مِن الاوَّلینَ و الاخِرینَ فِی الدُّنیا وَ الاخرهِ، وَ سیِّد شَبابِ اهلِ الجَنَّهِ مِنَ الخَلْقِ اَجمَعِینَ»؛ «او (حسین (ع))  سرور شهیدان از نخستین تا آخرین آن‌ها در دنیا و آخرت است و سرور جوانان همه اهل بهشت است».

طبق روایت مشهور دیگری که بیشتر منابع آن را نقل کرده‌اند، رسول‌خدا که به نقل از جبرئیل، از شهادت فرزندش خبر می‌داد، درضمن دعایی، درخواست مقام سیدالشهدایی برای حسین (ع) کرد و از خدا خواست که حسین (ع) را از سادات و سرور شهیدان قرار دهد. تعبیر «سادات الشهداء» در این روایت بیانگر همین معنا (سیدالشهدا) است. بنابراین لقب سیدالشهدا برای نخستین بار از سوی رسول‌خدا به سبط بزرگوارشان عطا شد و پس از آن سایر امامان بر تکرار آن تأکید کردند. 

در روایات فراوانی که از امام صادق (ع) نقل‌شده بر این لقب شریف تأکید زیادی شده است و در حقیقت این لقب برای امام حسین (ع) از این دوره رواج فراوان یافته است.

تفاوت لقب سیدالشهدا برای امام حسین (ع) و حضرت حمزه (ع)

شهید مرتضی مطهری لقب سیدالشهداء را برای حمزه، مقید و برای امام حسین (ع)، مطلق می‌شمارد و بر این نکته تاریخی تأکید می‌ورزد که این لقب قبل از عاشورا مخصوص حمزه بود ولی بعد از عاشورا لقب امام حسین (ع) شد و حمزه، سیدالشهدای زمان خودش است ولی امام حسین (ع) سیدالشهدای همه زمانهاست همان طور که مریم، سرور بانوان دوران خودش است ولی فاطمه (س)، سرور زنان همه دوران‌ها.

بنابراین لقب سیدالشهدا نخستین بار از سوی رسول‌خدا (ص) به حضرت حمزه‌بن‌عبدالمطلب پس از شهادتش در جنگ اُحد داده شد و بعد از آن بر اساس روایات متعدد، این لقب از سوی رسول‌خدا (ص) به حسین‌بن‌علی (ع) قبل از شهادتش و هنگام خبر دادن از شهادت وی، عطا شد و عمدتاً پس از شهادت مظلومانه آن حضرت در کربلا از سوی امامان شیعه مورد تأکید قرار گرفت و در برخی دعاها و زیارت‌نامه‌ها تکرار شد تا آنجا که از مشهورترین القاب آن حضرت، لقب سیدالشهدا است.

انتهای پیام/4028/