تنوع ژانر؛ ضرورتی که نباید در اکران پساکرونا فراموش شود

به گزارش خبرنگار حوزه سینمایی گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، اهالی سینما اعم از هنرمندان، فیلمسازان و علاقه‌مندان به هنر هفتم، مدتی است که روزهای متفاوت و منحصر به فردی را تجربه می کنند. وضعیتی که البته همگانی بوده و همه مردم را با خود درگیر کرده است.

 شیوع ویروس کرونا، سینما را نیز مانند هر فعالیت جمعی دیگر تحت‌الشعاع قرار داده است. تقریباً همه فعالیت‌های مربوط به فیلم و سینما چه از حیث تولید و چه در حوزه نمایش تعطیل شده است. البته با توجه به ضوابط 15 گانه‌ای که اخیراً از سوی سازمان سینمایی اعلام شده و البته مجوزهای تدریجی ستاد ملی مبارزه با کرونا احتمالاً از اواسط خردادماه شاهد بازگشایی سالن‌های سینما خواهیم بود.

تعطیلی سالن‌های سینما باعث شد تا در اکران نوروزی که همواره به عنوان روزهای پرمخاطب اکران شناخته می‌شد، شاهد سالن‌های کاملاً خالی باشیم. تعطیلی سینماها البته از اولین روزهای اسفندماه آغاز شده بود و بسیاری از فیلم‌هایی که از آن تاریخ  اکران خود را آغاز کردند برای مدتی نامعلوم و شاید برای همیشه باید با اکران روی پرده خداحافظی کنند.

 این‌که کدام یک از فیلم‌ها  پس از رفع شرایط کرونایی روی پرده خواهند رفت و چینش این آثار چگونه خواهد بود به تصمیم سازمان سینمایی باز می‌گردد. در این میان،  آن‌چه در سال‌های اخیر مورد تأکید کارشناسان بوده و البته در ترکیب اکران هم تا اندازه‌ای رعایت می شود تنوع ژانر و حضور همه گونه‌های سینمایی بر روی پرده است. البته این موضوع را نمی‌توان به یک چینش مکانیکی و ساده محدود کرد چرا که تولید و اکران فیلم تابع عوامل متعددی است که بخشی از آن به جریان تولید و پیش‌تولید و کسب مجوزها باز می‌گردد.

به صورت طبیعی فیلمسازان و فیلمنامه نویسان، سازمان سینمایی و مخاطبان،  مقادیر سه‌گانه معادله اکران و تنوع ژانر هستند. با این حال، تنظیم موضوعی تولیدات سینمایی بر عهده شورای پروانه ساخت و نمایش است، بنابراین مدیریت اینکه فیلم‌ها با چه میزان و با چه نسبتی ساخته و درمعرض اکران قرار گیرند در حوزه وظایف دولت قرار می‌گیرد. به این ترتیب حمایت از ژانرهای مغفول باید در کنار حمایت از فیلمسازان جوان و یا هنرمندان دور از مرکز، به صورت رسمی و شفاف در دستور گار سازمان سینمایی باشد.

در سال گذشته، سهم ژانر علمی-تخیلی در سینمای ایران (فیلم‌های بلند اکران‌شده) صفر بود.

این اتفاق در سال گذشته نیز همچون سال‌های پیش از آن  به صورت کجدار و مریز دنبال شد و با وجود این که در برخی مقاطع شاهد تنوع نسبی ژانرهای سینمایی در فیلم‌های در حال اکران بودیم، اما سهم بخش عمده‌ای از این ژانرها  نزدیک به صفر و حتی هیچ بود.

در سال‌های اخیر بارها سرمایه‌گذاران و سینماداران به این بهانه که فیلم‌های کمدی، بفروش و سودآور هستند از تولید فیلم‌های نازل و مبتذل حمایت کردند یا در نهایت در کنار این کمدی‌های بی‌مایه فیلم‌های زیرمجموعه سینمای اجتماعی و رئالیستی با درون‌مایه تلخ اکران را قبضه کردند. چه بسا اگر مجالی برای حضور فیلم‌هایی در ژانرهای کمتر تجربه‌شده فراهم آید با افزایش گزینه‌ها، گرایش واقعی مخاطبان سینما و در نهایت بخشی از ذائقه فرهنگی جامعه روشن شود.

کیوان کثیریان، روزنامه‌نگار و  منتقد سینما پیش از این در گفتگویی که با خبرنگار خبرگزاری  آنا داشت درباره ضعف تنوع ژانر در سینمای ایران گفته بود: «در سال‌های اخیر معمولاً رغبت فیلمسازان به فیلم‌های ژانر اجتماعی و قالب درام بالا بوده است، اما برای قانع شدن سلیقه‌هایی که فیلم ورزشی دوست دارند، فیلم ترسناک دوست دارند، فیلم پلیسی دوست دارند چه کرده‌ایم؟ الان فیلم پلیسی معمایی ما کجاست؟! وجود ندارد! برای همین آنهایی که فیلم پلیسی یا فیلم ترسناک دوست دارند، فیلم خارجی می‌بینند».

همان‌گونه که از صحبت‌های این منتقد سینما بر‌می‌آید وقتی به جای بهره‌برداری از ژانرهای مختلف، تمرکز سازمان سینمایی بر روی یک گونه اجتماعی یا کمدی باشد، قطعاً شما با انباشت چند فیلم در یک ژانر مشابه مواجه خواهید شد که این امر کاهش شدید فروش در خصوص برخی فیلم‌ها را به دنبال خواهد داشت.

 بررسی فیلم های اکران شده در سال 98 نشان می‌دهد که همچنان جای ژانرهایی همچون معمایی، علمی ــ تخیلی، فانتزی، وسترن و... در سینمای ایران خالی است  و گیشه همچنان در  سیطره فیلم‌های کمدی و اجتماعی قرار دارد. 

فیلمسازان و فیلمنامه نویسان، سازمان سینمایی و مخاطبان،  طرف‌های سه‌گانه معادله اکران و تنوع ژانر هستند

البته در این نوشتار کوتاه به دنبال  تعاریف فنی و تخصصی ژانرهای سینمایی آن‌گونه که در نقدهای سینمایی  مدنظر قرار می‌گیرد نیستیم. نقدهایی که خود از نگرشی واحد پیروی نکرده و تقسیم‌بندی‌های مختلفی (فیلم‌های ملودرام، وسترن، ورزشی، تاریخی، جنگی، علمی ــ تخیلی، نوآر، وحشت و ...) ارائه داده‌اند. شاید دو عبارت «تنوع موضوعی» یا «تنوع سلیقه» بهتر بتواند هسته اصلی این بحث را روشن کند.

به عنوان مثال در سال 98 سهم ژانر علمی-تخیلی در سینمای ایران( فیلم‌های بلند اکران‌شده) صفر بود. ژانر جنگی نیز به صورت مستقل نماینده‌ای در چینش اکران نداشت، اما با اندکی اغماض می‌توان دو فیلم 23 نفر و رد خون را در زمره این گونه آثار قرار داد. سونامی و غلامرضا تختی تنها نمایندگان ژانر ورزشی بودند و در گونه سینمای تاریخی (به معنای بررسی یک مقطع یا یک شخصیت تاریخی)  نیز با فقر اثر مواجه بودیم.

تنوع ژانر فیلم‌های در حال اکران می‌تواند علاوه بر کمک به چرخه سینما به معیار و دماسنجی دقیق برای سنجش علائق فرهنگی و هنر مردم در ادوار مختلف شود. اینجاست که نمی‌توان تنوع ژانر را فقط به یک ترجیح مطلوب تنزل داد، بلکه باید با نگاهی کلان روشی قابل اتکا برای پیمایش‌های بلندمدت فرهنگی در نظر گرفت.

به نظر می‌رسد یکی از الزامات و موضوعات ضروری که باید برای اکران سینماها در ایام پساکرونا مورد توجه سازمان سینمایی قرار بگیرد تنوع ژانر باشد به‌ویژه این که شرایط خاص سه ماهه نخست سال 99 و تعطیلی سینماها، احتمالاً روند چینش فیلم‌ها را نیز با مشکل مواجه می‌کند.اما نباید این ضرورت مهم در سیاستگذاری‌های ترمیمی و جبرانی سازمان سینمایی برای ایام پساکرونا مورد غفلت واقع شود.

انتهای پیام/4104/