ابوالمکارم بَکری؛ مرد عرفان و علم طریقت

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

ابوالمکارم محمد بن ابی‌الحسن  بکری صدیقی (930-994ق) ملقب به شمس‌الدین و زین‌العابدین و معروف به «ابیض‌الوجه»، عالم و صوفی مصری است.

نسب او از جانب پدر به خلیفه اول ابوبکر می‌رسید و مادر جد اعلای وی از اعقاب امام حسن مجتبی(ع) بود.

در هفت سالگی قرآن و در 10 سالگی الفیه ابن مالک و کتاب التنبیه ابواسحاق شیرازی را از بر کرد. ابوالمکارم تفسیر و حدیث و فقه را نزد پدر آموخت و جز او استادی نداشت. وی در هجده سالگی به عرفان و علم طریقت روی آورد و در 951ق  در مسجد معروف «ابیض»، به تدریس قرآن و فقه و حدیث مشغول شد. ابوالمکارم پس از درگذشت پدر، در 952ق رسماً جانشین وی شد.

از شاگردان او می‌توان ابراهیم بن حسن لقانی، ابوبکر تقی‌الدین ابن احمد اربلی، شهاب‌الدین احمد بن محمد خفاجی و عبدالرحیم شعراوی را برشمرد. بکری، در 64 سالگی، در مصر درگذشت. وی را در آرامگاه سادات بکری در مشهد امام شافعی، به خاک سپردند.

از بکری آثاری به نظم و نثر به جا مانده است. وی نخست شرحی بر کتاب مختصر ابوشجاع در فقه شافعی نوشت و پس از آن به تألیف رسائلی در فقه و تصوف پرداخت. برخی آثار بکری که اکنون در دست است به قرار زیر است:

1. ارجوزة فی علم التصوف؛

2. الاقتصاد فی بیان مراتب الاجتهاد؛

3. معاهد الجمع فی مشاهد السمع؛

4. نصیحة الفقراء و هدایة المرید الی الطریق الرشید.

5. ترجمان الاسرار، که دیوان شعری شامل انواع اشعار صوفیانه است.

علاوه بر اینها، مجموعه‌ای از اوراد و ادعیه با عنوان «حزب بکری»، ابیات پراکنده‌ای که در مناسبت‌های گوناگون سروده شده و تعداد اندکی رسائل نیز از بکری بر جای مانده است.

بکری را می‌توان شاخص‌ترین فرد از خاندان متنفذ بکریان مصر به‌شمار آورد که با بهره‌مندی از شرافت نَسب و تعلق به تصوف به شهرت فراوان در میان توده مردم دست یافت و حتی کراماتی نیز به او نسبت داده شده است. محبوبیت اجتماعی بکری چنان بود که مورد توجه دستگاه‌های حکومتی قرار گرفت و از امکانات اجتماعی و قدرت و نفوذ بسیار برخوردار شد. حتی گروهی از سپاهیان حکومتی برای محافظت او مأمور شدند. او را در قوه ناطقه هم‌سنگ عبدالقادر جیلی شمرده‌اند.

انتهای پیام/4104/