ابن هَبَل؛ طبیب ادیبی از دیار عراق

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا ـ بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ، روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

ابوالحسن مُهذب‌الدین علی بن عبدالمنعم بغدادی (515-610ق) معروف به ابن هَبَل پزشک، حکیم و ادیب مسلمان است.

وی در بغداد به دنیا آمد. به سبب اقامت در موصل و خلاط (اَخلاط) به موصلی و خلاطی نیز مشهور شده است. ابن هَبَل در بغداد به آموختن حدیث و ادب و طب مشغول شد و در پزشکی مهارت یافت.

استادانش در حدیث و علوم دینی ابوالقاسم اسماعیل بن احمد بن سمرقندی و محمد بن احمد عاقولی بودند.در نحو از عبدالله بن احمد بن خشّاب نحوی و در ادب از شریف شجری درس آموخت. برخی ابوالقاسم اسماعیل بن احمد سمرقندی و برخی نیز ابوالبرکات هبة‌الله ابن ملکا، پزشک یهودی را استاد او در طب شمرده‌اند.

 ابن هبل پس از پایان تحصیلات به موصل رفت و پس از مدتی روانه آذربایجان شد و از آنجا به خلاط ارمنستان رفت و در خدمت پادشاه به طبابت پرداخت و ثروت هنگفتی کسب کرد؛ سپس به خدمت بدرالدین لؤلؤ در ماردین درآمد و سرانجام به موصل رفت. وی در اواخر عمر نابینا شد؛ ولی از تعلیم بازنماند و در خانه‌اش تدریس می‌کرد. ابن هبل در 13 محرم درگذشت. جسدش را در موصل دفن کردند.

ابن هَبَل شاگردانی داشته که تنها چند تن از آنها را می‌شناسیم. یوسف بن خلیل دمشقی، زکی بَرزالی و نجیب عبداللطیف از شاگردان او بودند که از او روایت کرده‌اند.

ابن هبل را معاصرانش به نیکوکاری و هوشیاری ستوده‌اند. وی اشعاری نیز سروده و در برخی از آنها از اشتیاق خود به دیدار وطنش، عراق، سخن گفته است.

از ابن هبل پسری به نام شمس‌الدین ابوالعباس احمد بر جای ماند که مانند پدرش، پزشک شد و در دربار کیکاووس بن کیخسرو سلجوقی به طبابت پرداخت و همان‌جا درگذشت.

مهم‌ترین اثر ابن هبل، المختار نام دارد که در چهار مجلد و مشتمل بر طب نظری و عملی است. این کتاب به نام‌های دیگر مانند المختار فی‌الطب، مختارات و المختار فی‌الطب نیز شناخته شده است. ابن ابی اصیبعه تاریخ تألیف آن را 560ق آورده است. المختار فی‌الطب در حیدرآباد دکن در 1362-1363ق در چهار مجلد به چاپ رسیده است.

انتهای پیام/4104/