از سیاست‌های مقابله با فرار مغزها تا ایجاد مؤسسات اعزام دانشجو به خارج از کشور!

به گزارش خبرنگار حوزه آموزشی و پژوهشی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، تبلیغات پر زرق و برق سایت‌های مؤسسات اعزام دانشجو به کشورهای مختلف توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. عباراتی نظیر «اخذ پذیرش از مراکز آموزشی معتبر انگلستان و کانادا در حداقل زمان ممکن»، «مؤسسه [...] پلی به سوی آینده روشن‌تر»، «ارائه بهترین گزینه‌ها متناسب با موقعیت شما» و غیره رؤیای پذیرش در دانشگاه‌های تراز اول بین‌المللی را در ذهن بسیاری حک می‌کند ولی وقتی فعالیت قانونی این مؤسسات در مقابل سیاست مقابله با فرار مغزها قرار می‌گیرد، جای بسی تعجب دارد.

در این مسیر اخیراً سازمان امور دانشجویان اطلاعیه‌ای صادر کرده که براساس آن مؤسساتی که قصد آغاز فعالیت در اعزام دانشجو به خارج دارند، می‌توانند مجوزهای لازم را کسب کنند. این در حالی است که براساس اطلاعات سازمان امور دانشجویان در حال حاضر 136 مؤسسه در زمینه اعزام دانشجویان به خارج فعالیت می‌کنند.

جالب است که ایران بیش از 2 هزار و 500 دانشگاه دارد که حدود 2 هزار و 300 واحد دانشگاهی غیردولتی یا شبه‌دولتی و 141 دانشگاه دولتی در 31 استان کشور هستند. در حال حاضر بسیاری از این واحدهای دانشگاهی با وجود کاهش شدید دانشجو مواجه هستند تا جایی‌که ظرفیت دوره‌های روزانه (رایگان) خالی می‌ماند.

در این زمینه عطاءالله کوهیان، معاون مرکز همکاری‌های علمی بین‌المللی وزارت علوم در گفتگو با خبرنگار آنا اظهار کرد: «به نظر بنده بسیاری از دانشگاه‌های کشور باکیفیت هستند و از طرفی هم ظرفیت‌های خوبی برای دانشجویان در نظر گرفته شده که علاقه‌مندان به تحصیل می‌توانند از این ظرفیت‌ها استفاده کنند.»

وی در پاسخ به این سؤال که با وجود برگزاری دوره‌های مطالعاتی از سوی امور بین‌الملل وزارت علوم، چه لزومی برای مهاجرت وجود دارد، گفت: «مسئولیت اعزام دانشجویان به خارج برای مقاطع تحصیلی مختلف برعهده سازمان امور دانشجویان است و در حیطه اختیارات مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم نیست.»

بازگشت مغزها به داخل

سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز در این سال‌ها که در یکی از نهادهای مهم علمی کشور تکیه زده برای جلوگیری از فرار مغزها اقداماتی انجام داده که در توضیح آنها اعلام کرد: «در سه سال گذشته توانسته‌ایم حدود ۱۴۰۰ تا ۱۵۰۰ نفر از نخبگان را برگردانیم. حدود ۶ تا ۷ هزار نفر هم آمده‌اند و از تسهیلات استفاده کرده‌اند و کارگاه آموزشی گذاشته‌اند و تدریس داشته‌اند و کارهای دیگری انجام داده‌اند.»

معاون علمی و فناوری رئیس جمهور افزود: «بیشتر این افراد اکنون در استارت‌آپ‌ها و شرکت‌ها جذب می‌شوند. بر خلاف آن تصوری که بعضی‌ها فکر می‌کنند این‌ها جذب دانشگاه‌ها می‌شوند، در سه سال گذشته فقط حدود ۴۰۰ نفر عضو هیئت علمی‌ دانشگاه‌ها شده‌اند اما بیشتر آنها جذب شرکت‌ها می‌شوند.»

مهاجرت سالانه 150 تا 180 هزار نفر

شاید جالب باشد که بدانیم هر ساله چه تعداد برای ادامه تحصیل از ایران مهاجرت می‌کند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که در دهه 80 میزان مهاجرت 150 تا 180 هزار نفر و بیشتر این مهاجرت‌ها به آمریکا و اروپا بوده است. البته میزان دقیق مهاجرت‌ها در دهه 90 مشخص نیست ولی به گفته معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری میزان مهاجرت کنونی 32 تا 40 هزار نفر در سال است.

جدول خصوصیات جمعیتی نخبگان دانشگاهی کشور بر اساس اعلام رئیس موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی

همچنین مطالعه موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی نشان می‌دهد که علاقه به مهاجرت در دختران و پسران به یک میزان است و البته حدود یک میلیون نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها نیز تمایل به مهاجرت داشته‌اند.

(منبع: صندوق بین‌المللی پول و اداره گذرنامه کشور)

حال سؤال این است که با افزایش مؤسسات اعزام دانشجو به خارج در کدام مسیر گام برداشته می‌شود؟ آیا نیازی نیست در برخی از امور بازنگری شود، شاید این توجیه مطرح شود که به جای مواجهه دانشجویان با مؤسسات غیرقانونی اعزام به خارج، مؤسسات قانونی با دانشجویان علاقه‌مند به تحصیل در خارج در تعامل خواهند بود ولی غافل از اینکه نفس این عمل محل ایراد است و نیاز به تغییر رویکرد دارد.

*گزارش از پروین طالبیان

انتهای پیام/4040/پ