مباحث اقتصادی و اعتقادی در قرآن جدا از هم نیستند

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا-میعاد بادپا؛ تولید و بهره‌برداری اقتصادی از اهمیت ویژه‌ای در اسلام و قرآن برخوردار است. در آیات بسیاری از قرآن کریم مفاهیم عملی اقتصاد همچون تولید، کار، سرمایه‌گذاری، بهره‌وری، تجارت، فقر و ثروت، مالکیت، توزیع، تأمین اجتماعی، نفقه، ربا، اقتصاد داخلی، مالیات، ثروت‌های عمومی، منابع طبیعی و درآمدهای عمومی بررسی و تبیین شده است.

با توجه به اهمیت مباحث اقتصادی در چند سال اخیر و نیز نام‌گذاری سال 98 توسط رهبر معظم انقلاب به نام سال «رونق تولید»، گروه دانشگاه خبرگزاری آنا مجموعه مصاحبه‌هایی را با اساتید صاحب‌نظر در زمینه اقتصاد قرآنی از بین حافظان قرآن و اساتید حوزه و دانشگاه انجام داده است. ازجمله در شماره‌های گذشته مباحث اقتصاد قرآنی تحت عناوین «جامعه اسلامی برای خودکفایی نیاز به اقتصاد پویا و باثباتی دارد»، «جامعه با درآمد نفت روی پاهای خود نمی‌ایستد»، «انفاق یکی از مؤلفه‌های اقتصاد اسلامی است»، «نگاهی به مبنای اقتصاد مقاومتی» و «هدف‌‌گذاری اقتصاد اسلامی، بندگی بهتر است» منتشر شده است.

در ادامه این روند، گروه دانشگاه خبرگزاری آنا مصاحبه را با مهرداد اسماعیل‌زاده، حافظ کل قرآن و مدیر دارالقرآن آموزش‌وپرورش شهرستان محمودآباد استان مازندران انجام داد که مشروح مصاحبه را در ادامه آورده‌ایم.

آنا: آیا بین مباحث اقتصادی و اعتقادی رابطه‌ای وجود دارد؟

اسماعیل‌زاده: در قرآن کریم، مباحث اقتصادی و اعتقادی مجزای از هم نیستند برای مثال در قرآن آمده است: «وَالَّذينَ جاهَدوا فينا لَنَهدِيَنَّهُم سُبُلَنا» (آیه 69 سوره عنکبوت)؛ یعنی با مجاهدت و تلاش، خداوند راه درست را نشان می‌دهد؛ عبور و برون رفتن از مشکلات اقتصادی نیز در شرایط سخت با مجاهدت در راه وظیفه و در راه خدا میسر می‌شود.

آنا: قرآن نسبت به جمع‌آوری مال و ثروت برای تأمین زندگی و ذخیره‌سازی برای ساخت آینده بهتر چه دیدگاهی دارد؟

اسماعیل‌زاده: انسان همیشه نسبت به تأمین آینده خود و کسانی که به او وابسته‌اند نگران است و به دنبال کار و تلاشی است که بتواند مقداری از دستاوردهای خودش را در جهت تأمین نیازهای آینده ذخیره کند؛ قرآن مال و ثروت را زینت زندگانی انسان می‌شمارد و می‌فرماید کسانی که زندگی دنیا و زینت آن را طالب باشند اعمالشان را در این جهان بدون کم‌وکاست به آن‌ها می‌دهیم.

خداوند متعال می‌فرماید: اگر فردی رفاه و آسایش دنیا را انتخاب کرد ما او را در این راه کمک می‌کنیم و آنچه را که خواست به او می‌دهیم و چیزی هم از آن کم نمی‌کنیم چراکه می‌تواند این انتخاب با یک هدف عالی عقلانی صورت گرفته باشد و مورد تشویق و تائید آیات مختلف و روایات است که انسان با این کسب مال و ثروت نه‌تنها به خود بلکه به اجتماع نیز منفعت و سود می‌رساند.

آنا: آیا دیدگاه قرآن نسبت به جمع‌آوری مال و ثروت به هر شکلی مثبت است؟

اسماعیل‌زاده: زینت‌ها و اموال دنیا بسیار ارزشمند است و راهگشای بسیاری از مشکلات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و موجب عمران، آبادی و امنیت جامعه است اما این‌ها تنها زمانی نتیجه‌بخش خواهد بود که به روش صحیح و درست از آن بهره‌برداری شود و آن را وسیله جهت پیشرفت مادی و معنوی جامعه قرار دهند در غیر این صورت مورد سرزنش قرار خواهند گرفت.

اگر مال و ثروت به‌طور صحیح، معقول و هدفمند مورد استفاده قرار نگیرد، موجب تباهی و فساد جامعه خواهد بود. خداوند متعال استفاده بی‌مبالات از ابزار زینتی و عمومی را جایز نمی‌داند، بلکه کسانی را که بهترین استفاده در مسیر صحیح از این‌گونه امکانات ببرند، موفق می‌داند و این‌ها را ابزار امتحان انسان‌ها می‌شمرد در آیه 88 سوره یونس آمده است: «وَقَالَ مُوسَى رَبَّنَا إِنَّكَ آتَيْتَ فِرْعَوْنَ وَمَلَأَهُ زِينَةً وَأَمْوَالًا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا رَبَّنَا لِيُضِلُّوا عَنْ سَبِيلِكَ  رَبَّنَا اطْمِسْ عَلَى أَمْوَالِهِمْ وَاشْدُدْ عَلَى قُلُوبِهِمْ فَلَا يُؤْمِنُوا حَتَّى يَرَوُا الْعَذَابَ الْأَلِيمَ؛ موسی عرض کرد: بار الها تو به فرعون و فرعونیان در حیات دنیا ملک و اموال و زیورهای بسیار بخشیدی که بدین‌وسیله بندگان را از راه تو گمراه کنند، بار خدایا، اموال آن‌ها را نابود گردان و دل‌هایشان را سخت بربند که ایمان نیاورند تا هنگامی‌که عذاب دردناک را مشاهده کنند».

آنا: دیدگاه اسلام، قرآن و معصومین (ع) درباره اهمیت کار و تلاش چیست؟

اسماعیل‌زاده: امام علی(ع) می‌فرمایند: کشیدن سنگ‌های گران از قله‌های کوه نزد من از منت دیگران کشیدن محبوب‌تر است؛ مردم به من می‌گویند کار برای تو عیب است و حال‌ آنکه عیب آن است که انسان دست نیاز پیش مردم دراز کند. همچنین امام علی(ع) فرمود: پاداش هرکس در قبال کاری است که انجام می‌دهد و در این‌ باره چنان سخت می‌گرفت که معروف شد علی(ع) یاور هر کسی است که کار می‌کند و دشمن آن کسی است که به گدایی می‌پردازد.

از نگاه قرآن نیز کار و تلاش از جایگاه بالایی برخوردار است و «وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى؛ براى انسان جز حاصل تلاش او نيست».

آنا: آیا پیامبران خودشان الگوی کسب‌وکار بودند؟ آیا در قرآن کریم درباره این موضوع آیه‌ای وجود دارد؟

اسماعیل‌زاده: پیامبران خودشان الگوی کار بودند و قوم خود را به کار دعوت می‌کردند. از آن جمله حضرت آدم(ع به کشاورزی و دامداری، حضرت داود(ع) به آهنگری، زنبیل‌بافی و زره سازی، حضرت سلیمان(ع) به زنبیل‌بافی و معماری، حضرت ادریس(ع) به خیاطی و نویسندگی، حضرت نوح(ع) به نجاری، باغداری و زراعت، حضرت صالح (ع) به کسب‌وکار تجاری و بازرگانی، حضرت هود(ع) به تجارت و بازرگانی، حضرت ابراهیم(ع) به ‌کشاورزی و چوپانی، حضرت لوط(ع) به کشاورزی و باغداری، حضرت موسی(ع) و حضرت شعیب(ع) به پرورش دام و چوپانی، حضرت مسیح(ع) به ‌درودگری یا نجاری و حضرت محمد(ص) به بنایی، باغداری، مزرعه‌داری، تجارت و بازرگانی می‌پرداختند.

برای مثال در قرآن کریم درباره حضرت داود(ع) آمده است که به لطف خدا صنعت زره بافی آموخت و خداوند آهن را در دست او  نرم کرد «وَأَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ» (آیه 10 سوره سبأ) و همچنین در آیه ۸۰ سوره انبیاء آمده است: «وَعَلَّمْنَاهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَكُمْ لِتُحْصِنَكُمْ مِنْ بَأْسِكُمْ فَهَلْ أَنْتُمْ شَاكِرُونَ» ما به حضرت داود صنعت لباس و تولید زره را آموزش دادیم تا امرارمعاش بکند.

در سوره سبأ در مورد حضرت سلیمان(ع) آمده است که این پیامبر از افراد خود کار می‌کشیدند، این آیه توضیح می‌دهد، هر یک از افراد، بخشی از کار امت الهی را برای ایشان انجام می‌دادند.

آنا: آیا در اسلام در مورد شأن کارگران صحبت شده است؟

اسماعیل‌زاده: نقل است که پیامبر گرامی اسلام(ص) بر دست پینه‌بسته کارگر بوسه زد. همچنین رسول خدا(ص) می‌فرماید: مردى كه براى زن و بچه‌اش به دنبال مال حلال است، مانند رزمنده در جبهه است.

امام باقر(ع) می‌فرماید: كسی كه دنبال پول است، براى این‌که دستش پيش ديگران دراز نباشد و می‌خواهد زن و بچه‌اش راحت باشند و می‌خواهد به همسايگانش هم رسيدگى كند، وقتى از قبر بيرون می‌آید، قیافه‌اش در محشر مانند ماه شب چهارده می‌درخشد.

امام صادق(ع) می‌فرماید: دستمزد کارگر قبل از این‌که عرق پیشانی‌اش خشک شود، باید پرداخت شود.

امام رضا(ع) می‌فرماید: آن مردى كه دنبال مال حلال است كه زن و بچه‌اش را اداره كند، پيش خدا از رزمنده در جبهه ثوابش بيشتر است.

انتهای پیام/4122/4126/