ماجرای حفظ قرآن در انباری خوابگاه دانشجویی

به گزارش خبرنگار حوزه فرهنگی و هنری گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، حفظ قرآن در انبار خوابگاه دانشجویی، تثبیت حفظ قرآن در هنگام رژه سربازی، کسب 4 مقام نخست در مسابقات کشوری حفظ قرآن در عرض 6 سال و پرورش بیش از 100 دانش‌آموز و دانشجوی حافظ کل قرآن در مدت 7 سال؛ این‌ها تنها بخشی از اتفاقاتی است که تصورات ذهنی ما را درباره شرایط حفظ قرآن در هم می‌شکند.

مهرداد اسماعیل‌زاده، از ستاره‌های قرآنی دانشجویی است، که قرآن را با شرایط سخت و ممارست فراوان در انبار خوابگاه در مدت 2 سال حفظ کرد و برخی تصورات و افکار را که حفظ قرآن حتماً باید در اوقات فراغت صورت گیرد، تغییر داد. وی از دوران 2 ساله دانشجویی در مقطع کاردانی و مدت‌زمان سربازی حداکثر استفاده را برای حفظ و انس با قرآن انجام داد و با برنامه‌ریزی صحیح در دوران تحصیل به موفقیت‌های چشمگیر تحصیلی و رتبه‌های برتر کشوری در زمینه حفظ قرآن دست یافت. در این خصوص گفتگوی مفصلی با مهرداد اسماعیل‌زاده حافظ کل قرآن و مدیر دارالقرآن آموزش‌وپرورش محمودآباد انجام شد. وی دارای 4 مقام نخست کشوری در مسابقات حفظ قرآن کریم فرهنگیان کشور است و چندین مقام برتر کشوری و استانی در کارنامه خود دارد. مشروح مصاحبه را در ادامه می‌خوانید:

آنا: لطفاً از سوابق خود در حوزه فرهنگی و هنری و امور قرآنی بگویید.

اسماعیل‌زاده: بنده مهرداد اسماعیل‌زاده متولد 1370 در شهرستان آمل، روستای رشکلا از بخش دابودشت هستم. به لطف خداوند در سنین کودکی به سبب تشویق‌های خانواده و تلاوت دائمی قرآن مادرم در خانه با محیط قرآنی مأنوس شدم، آن روزها نه استادی داشتم و نه کلاس تخصصی می‌رفتم و قرآن را بدون اینکه آموزش‌های لازم صوت و لحن و تجوید ببینم می‌خواندم. کلاس چهارم بودم که برای نخستین بار در مدرسه، قرآن را با صوت تلاوت نمودم. آن روز، معلم قرآن با شنیدن صوت قرآنم، مرا مورد تشویق و تمجید خود قرار داد. از فردای آن روز سر صف و در حضور بیش از 200 دانش‌آموز قرآن تلاوت می‌کردم.  

آنا: از چه وقتی وارد کلاس‌های تخصصی صوت و لحن و تجوید شدید؟ 

اسماعیل‌زاده: اولین بار در دوران دبستان، با کمک پدر و مادرم، در کلاس‌های مقدماتی قرآن و صوت و لحن استاد سید مصطفی نیکو و استاد اصغر احمدی در روستای رشکلای آمل، ثبت‌نام کردم. به پیشنهاد این اساتید، تلاوت‌های استاد منشاوی را به‌عنوان الگوی قرائت تقلیدی خود انتخاب کردم. بعدها تحت تعلیم این دو استاد فرهیخته مبانی علم تجوید را آموختم. 13 ساله بودم که به دارالقرآن رفتم و در جلسه استاد احمدی‌وفا شرکت کردم. تا یک دقیقه اول نمی‌دانستم چگونه تلاوت می‌کنم. از اینکه در حضور یک استاد بین‌المللی بخوانم شگفت‌زده بودم. تا آن‌زمان در هیچ جلسه رسمی قرائت نکرده بودم و هنگام تلاوت تمام سعی‌ام بر این بود تا بهترین تلاوتم را داشته باشم.

آنا: حفظ قرآن را از چه زمانی آغاز کردید؟ و چندساله موفق به حفظ کل قرآن شدید؟

اسماعیل‌زاده: به لطف خداوند از سال 1388 یعنی در سن 18 سالگی و هم‌زمان با شروع مقطع کاردانی در دانشگاه فرهنگیان بابل، حفظ قرآن را در کنار تحصیل دانشگاهی زیر نظر استاد علی‌رضا قاسم‌زاده شروع کردم و در مدت 2 سال با برنامه‌ریزی دقیق حافظ کل قرآن شدم. در دوران سربازی حفظ خود را تثبیت کردم و پس‌ازآن در مقطع کارشناسی مشاوره دانشگاه فرهنگیان ساری تحصیل کردم و همچنین پس از شرکت در آزمون ویژه حافظان و کسب امتیاز عالی موفق به کسب مدرک کارشناسی علوم قرآن و حدیث شدم.

آنا: در کدام‌یک از مسابقات قرآنی کشور مقام آوردید؟ الآن در کجا مشغول به کار هستید؟ 

اسماعیل‌زاده: از سال 88 که شروع به حفظ کردم، 4 رتبه اول کشوری، 1 رتبه دوم کشوری و 1 رتبه سوم و چندین مقام برتر استانی دارم. در سال‌های 89، 91، 92 و 95 رتبه اول حفظ قرآن دانشگاه‌های فرهنگیان کشور را کسب کردم. در سال 88 در این مسابقات نفر دوم شدم و همچنین در سال 96 رتبه سوم کشوری حفظ کل قرآن کریم را در دوازدهمین دوره مسابقات قرآنی «مُدهامَّتان» ویژه اعضای کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور به دست آوردم. 7 سال است که معلم هستم. در حال حاضر مدیر دارالقرآن آموزش‌وپرورش محمودآباد هستم و نیز در دارالقرآن امام علی (علیه‌السلام) شهرستان آمل به تدریس حفظ کل قرآن می‌پردازم. 

آنا: با کدام آیه و سوره بیشتر مأنوسید؟ 

اسماعیل‌زاده: همان‌طور که هر میوه خاصیت منحصربه‌فردی داشته و هر گلی بوی خوش مخصوص به خود را دارد، هر آیه قرآن نیز دارای مضامین و آموزه‌های عمیق منحصربه‌فرد است. بیشتر با سوره اسراء مأنوس هستم و خصوصاً نکات و مضامین نهفته در آیه 84 سوره مبارکه اسراء که می‌فرماید: « قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلَىٰ شَاكِلَتِهِ فَرَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَنْ هُوَ أَهْدَىٰ سَبِيلًا» یعنی: هر كس بر ساختار و خلق‌وخوی خويش عمل مى‌كند، پس پروردگارتان داناتر است به كسى كه به هدايت نزديك‌تر است. خلق‌وخوی هر فردی مطابق با مسیری که خودش انتخاب کرده شکل می‌پذیرد.

آنا: آیا حفظ قرآن با برنامه‌های دانشگاهی منافات دارد؟ آیا می‌شود هر دو را در کنار هم پیگیری کرد؟

اسماعیل‌زاده: در صورت داشتن برنامه مناسب و دقیق، حفظ قرآن با برنامه‌های دانشگاهی هیچ منافاتی ندارد. اما در صورت نبود برنامه دقیق، حتی درس دانشگاهی با سایر برنامه‌های زندگی فرد دانشجو منافات دارد. زمانی دو یا چند کار باهم منافات دارند که برنامه نداشته باشیم. در صورت داشتن مشغله‌های کاری، درسی و دانشگاهی فراوان و در صورت داشتن برنامه مناسب جهت حفظ، از میزان حفظ کاسته می‌شود، حفظ سخت‌تر شده و مدت‌زمان حفظ افزایش می‌یابد لیکن کیفیت حفظ تغییری نخواهد یافت. برای مثال اگر شخص دانشجو در ایام فراغت روزانه 8 ساعت وقت برای حفظ قرآن می‌گذاشت تا 1 ساله حافظ کل قرآن شود، در دوران دانشجویی اگر تنها 1 ساعت وقت برای حفظ و 7 ساعت برای مطالعه درس‌های دانشگاهی کنار بگذارد تا قبل از پایان دوران فارغ‌التحصیلی دانشگاه می‌تواند حافظ کل قرآن شود، علی‌رغم اینکه در کنار حفظ کل قرآن دانشجوی موفقی هم از لحاظ تحصیلی خواهد بود.

آنا: آیا مثال‌هایی از دانشجویان و سایر افراد دارید که در کنار مشغله‌های تحصیلی و کاری موفق به حفظ کل قرآن شده‌اند؟ خودتان در کنار تحصیل چگونه حافظ قرآن شده‌اید؟

اسماعیل‌زاده: افراد بسیار زیادی در دوران سربازی با وجود خستگی‌های خاص دوران خدمت از قبیل پست دادن و نگهبانی و رژه، حافظ کل قرآن شده‌اند. حتی موقعیت دوران دانشجویی به‌مراتب می‌تواند از بهترین وقت‌های حفظ قرآن باشد در این مورد هم افراد متعددی وجود دارند که در طول دوره کاردانی، کارشناسی و ارشد حافظ کل قرآن شده‌اند. خودم در دوره 2 ساله مقطع کاردانی با وجود مشغله‌های بسیار زیاد تحصیلی، حافظ کل قرآن شدم. با اینکه از ساعت 8 صبح تا 5 عصر درگیر کلاس‌های دانشگاه و مسائل درسی بودم ولی پس از بازگشت به خوابگاه دانشجویی و استراحت کوتاه شروع به حفظ قرآن می‌کردم و برنامه حفظ من هم حدود 5 تا 7 ساعت ادامه می‌یافت. 

آنا: از دوران دانشجویی، وضعیت دانشجویان و حال و هوای خودتان بگویید؟

اسماعیل‌زاده: در دوران دانشجویی، افراد بسیار زیادی را دیدم که از وقت آزاد خود استفاده بهینه نمی‌کردند، برخی از دانشجویان هم وقت‌های آزاد خود را صرف مشاهده تلویزیون، اینترنت، گوشی و یا ورزش فوتبال و شنا می‌کردند. من با وجود مشاهده تمامی این موارد، انگیزه و آینده‌نگری روشن‌تری را در ذهن می‌پروراندم و این فرمایش بزرگان را در ذهن داشتم که هر آنچه در سنین نوجوانی و جوانی کاشتی در بزرگسالی برداشت خواهی کرد. لذا زمان را از دست ندادم و فرصت جوانی‌ام را غنیمت شمردم و حفظ قرآن را باانگیزه، تلاش و برنامه‌ریزی در زمانی کوتاه به پایان رساندم. حتی شب‌های امتحان هم برنامه حفظ قرآن را ادامه دادم و اتفاقات و رویدادهای زندگی حتی 1 بار هم مرا در این امر مقدس متوقف نساخت. 

آنا: به‌عنوان الگوی حفظ برای تمامی دانشجویان، از تلاش‌های خودتان در خوابگاه جهت حفظ قرآن بگویید؟

اسماعیل‌زاده: در خوابگاه دانشگاه فرهنگیان بابل اتاقی وجود داشت که لوله‌های شوفاژ کل خوابگاه از آن عبور می‌کرد، شرایط خیلی سخت بود، محیط بسیار گرم و سوزان که گاهی مرا به یاد صحرای عربستان می‌انداخت. لکن یک مزیت این اتاق سکوت عمیق فضای آن بود. این ساعت‌های پر از سکوت اتاق انباری، فرصت مغتنمی برای حفظ من بود، لذا از این فضا و ساعات حداکثر استفاده را کردم. ناگفته نماند در این اتاق، کلاس‌های هفتگی قرآن هم برگزار می‌کردیم. در این اتاق، 5 تا 7 ساعت برای حفظ قرآن وقت صرف می‌کردم. به‌صورت میانگین هرروز 2 صفحه قرآن حفظ می‌کردم. حتی با یک پیراهن هم غرق در عرق می‌شدم. از شدت قرائت فکم درد می‌گرفت و پاهایم ورم می‌کرد. اما این شرایط سخت را تحمل کردم. نابرده رنج گنج میسر نمی‌شد لذا وقتی هدفم را جلوی چشمانم می‌دیدم، چاره‌ای جز این نمی‌یافتم و از بدترین شرایط، بهترین و بیشترین بهره را بردم و به نتیجه رضایت‌بخش دست‌ یافتم. 

آنا: در دوران خدمت سربازی چگونه برای حفظ قرآنتان فرصت ساختید؟

اسماعیل‌زاده: برای اینکه محفوظات قرآنی از ذهنم خارج نشود. در فرصت‌های آزاد خدمت و حتی در پست‌های نگهبانی و هنگام رژه هم محفوظاتم را مرور می‌کردم. بعد از نماز و ناهار سربازان فرصت کوتاهی برای استراحت داشتند، من این زمان را هم برای مرور مناسب دانستم و از آن حداکثر بهره را کسب کردم. وقتی خواب به سراغم می‌آمد، قدم می‌زدم قرآن را زیر لب زمزمه کرده و محفوظات قرآنی‌ام را مرور و تثبیت می‌‌کردم. 

آنا: توصیه شما به دانشجویان دانشگاه‌های فرهنگیان چیست؟ 

اسماعیل‌زاده: هیچ‌گاه نخواستم به‌عنوان خروجی دانشگاه فرهنگیان، تنها یک معلم صرف باشم. لذا در کنار معلمی، حفظ قرآن را بهترین گزینه برای زندگی خودم دیدم. به دانشجویان دانشگاه‌های فرهنگیان هم توصیه می‌کنم تا در کنار معلمی یک هنر هم بیاموزند. اگر معلم باشید و در کنار آن خطاط، خوشنویس و یا نقاش خوبی هم باشید بهتر از معلم بودن صرف است. 

آنا: آیا دانشجویان باید قرآن را در مدت کوتاهی حفظ کنند؟ بازه زمانی خاصی برای حفظ وجود دارد؟

اسماعیل‌زاده: لزومی به حفظ در زمان کوتاه نیست. اصلاً هم توصیه نمی‌شود. یک بازه زمانی برای حفظ قرآن باید مشخص گردد که برای دانشجویان بازه 2 تا 5 سال پیشنهاد می‌گردد. اگر زمان حفظ ثابت باشد مثلاً دانشجو بخواهد حتماً 1 ساله حافظ کل شود و لا غیر و به سبب بروز مشکلات، وقفه و یا خللی در برنامه حفظش پیش بیاید، ممکن است از ادامه راه بازبماند و یک زدگی در وی پدیدار شود. اما اگر بازه 2 تا 5 ساله برای حفظ تعریف شود، در صورت وقوع هر پیشامدی در اولین فرصت قادر به جبران آن خواهد بود. مثلاً ممکن است شخص در سال اول 3 جزء، سال دوم 5 جزء، سال سوم 2 جزء و سال چهارم و پنجم 20 جزء حفظ کند، این از بی‌برنامه بودن شخص نیست بلکه در زمان‌های مختلف بر اساس مشغله، میزان حفظ قرآن آن فرد، کم و یا زیاد شده است. در صورت طولانی شدن بازه حفظ نیز خستگی و بی‌انگیزگی در شخص ایجاد می‌شود. 

آنا: توصیه شما به دانشجویان سال آخر، افرادی که وقت کمی برای حفظ دارند و افراد کم استعداد در زمینه حفظ چیست؟ آیا این افراد می‌توانند حافظ کل قرآن شوند؟

اسماعیل‌زاده: اگر شخص وقت بسیار کمی برای حفظ دارد، به حفظ جزء 30 اکتفا کند و یا اینکه ابتدا حافظ سوره‌های منتخب گردد و با آن انس پیدا کند. در این صورت، هم از ثواب انس و حفظ قرآن بهره‌مند می‌گردد و هم با معارف قرآنی آشنا خواهد شد. شخص با توجه به زمان، باید یک برنامه‌ریزی منطقی برای حفظ برای خود داشته باشد. از جوزدگی و تصمیمات عجولانه بپرهیزد و در اولین فرصت به یک استاد حفظ قرآن جهت برنامه‌ریزی مراجعه کند. این استاد است که بر مبنای استعداد و پیشرفت هر فرد برنامه زمانی مشخصی را برای او تنظیم می‌کند. البته استعداد شاید یکی از لازمه‌های حفظ باشد اما تمام آن نیست. استعداد، استمرار، استاد مناسب، برنامه‌ریزی و تلاش و پشتکار عواملی هستند که یک حافظ باید آن را داشته باشد. اگر شخص استعداد نداشته باشد می‌تواند با رعایت سایر پارامترها، این نقص را جبران کند و پرورش دهد. با مشاهده دائمی آیات و تمرین و تکرار بیشتر آن و استمرار این روند، استعدادهای قرآنی شخص شکوفا شده و افزایش می‌یابد. در حدیثی از امام صادق (علیه‌السلام) آمده است: «هر کس قرآن را زیاد تلاوت نماید و با کمی سختی آن را حفظ نماید، نزد خداوند پاداش دو برابر خواهد داشت.» 

آنا: با توجه به سابقه تدریس 7 ساله در دارالقرآن، مشکلات جامعه قرآنی از نظر شما چیست؟

اسماعیل‌زاده: با وجود تلاش‌های بسیار مسئولان قرآنی متأسفانه یک بخش عمده از مشکلات ازجمله در اهدای جوایز مسابقات دانش‌آموزی و دانشجویی به مسئولان برمی‌گردد و بخش دیگر مشکلات نیز مرتبط با خود خانواده‌ها است. بسیاری از خانواده‌ها فرزندان خود را در کلاس‌های مختلف شنا، فوتبال، چرتکه، زبان، موسیقی و هنر با پرداخت هزینه‌های بسیار بالایی ثبت‌نام می‌کنند که در جای خود برای تقویت استعدادهای فکری و توان جسمانی مناسب است. اما ای‌کاش در کنار این موارد، به رشد اخلاقی و فرهنگی این دانش‌آموز توجه ویژه‌ای گردد. حفظ قرآن یکی از بهترین شیوه‌های پرورش فکری، اخلاقی و اجتماعی در دوران کودکی، نوجوانی و جوانی است که با وجود هزینه‌های پایین این کلاس‌ها در دید بسیاری از خانواده‌ها مغفول مانده است. 

آنا: توصیه شما به مسئولان و خانواده‌ها چیست؟

اسماعیل‌زاده: امام راحل فرمودند به دبستان برسید که دانشگاه دیر است. اولاً مسئولان مدارس و آموزش‌وپرورش باید از دانش‌آموزانی که فعالیت قرآنی دارند تجلیل کنند. و نکته دیگر اینکه باید در خانواده‌ها دغدغه تربیت اخلاقی و قرآنی فرزندشان ایجاد شود. کار حفظ دیر بازده است اما در اکثر نوجوانان و جوانان این توانایی بالقوه برای حفظ وجود دارد و با حضور مداوم در کلاس‌های حفظ و یا کلاس‌های مرتبط قرآنی نتایج ارزنده‌ای حاصل خواهد شد. این بازدهی در کلاس‌های متفرقه دیگر کمتر دیده می‌شود. 

کار فرهنگی نیازمند تشویق و ایجاد انگیزه است در حال حاضر این حداقل را نداریم و تبلیغات ما در زمینه تربیت 10 میلیون حافظ قرآنی طبق فرمایش مقام معظم رهبری باید بیشتر شود. تربیت 10 میلیون حافظ با تبلیغ و تشویق و برنامه‌ریزی مطمئناً امکان‌پذیر و دست‌یافتنی است.

انتهای پیام/4107/پ