بدعت کوبیدن درب 7 مسجد در پایان ماه صفر و غفلت ناخواسته از یک واقعه تاریخی

به گزارش خبرنگار حوزه معارف اسلامی گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا ، آخرین شب ماه صفر در سال های اخیر با مناسکی همراه شده است که با رجوع به منابع دینی معتبر بی‌پایه بودن آن تأیید می‌شود. با این حال کم نیستند افرادی که از نیمه شب پایانی ماه صفر تا چندساعت قبل از اذان صبح روز اول ماه ربیع الاول، درب هفت مسجد را می‌کوبند؛ استدلال این افراد این است که با این کار، رسماً پایان دو ماه عزاداری و آغاز ماه شادمانی حضرت زهرا(س) اعلام می‌شود. علاوه بر این  شرکت‌کنندگان در این مناسک می‌توانند حاجات خود را طلب کرده و از پیامبر و حضرت زهرا «صله» دریافت کنند.

مشاهدات عینی در سال‌های گذشته نشان می‌دهد مناسک طلب حاجت پایان ماه صفر هرسال فربه‌تر می شود. اگر در ابتدا تنها به کوبیدن درب مساجد و اقامه نماز صبح اکتفا می‌شد، سال‌های بعد پخش گل و شیرینی،تجمع خانوادگی، تضرع و زاری، خواندن دعای توسل در آخرین مسجد، روشن کردن شمع بر در مسجد و آب و جارو کردن و حتی هلهله و پایکوبی نیز بدان افزوده شد! تا بدان جا که  برخی  بعد از نماز مغرب شب اول ماه ربیع الاول این کار را شروع می کردند تا پس از به جا آوردن کوبیدن در هفت مسجد،به خواب شب خود نیز برسند.

هر چند مراجع و آیات عظام بر بی پایه و اساس بودن این مناسک اذعان دارند و از همان ابتدا نیز صحت این مناسک را زیر سؤال بردند اما هنوز این مناسک امری متداول است. بخشی از پشتوانه آئینی این مراسم، شاید به آداب و رسوم عرفی و بومی برخی مناطق کشور مربوط باشد. مثلاً در برخی مناطق استان بوشهر مردم به نشانه پایان نحسی ماه صفر، قلیان می‌شکنند. آمیختگی این اعمال با خرافات موجب انحراف در دین می‌شود و اعمالی که در دین نیامده اما به نام دین صورت می پذیرد، نه تنها ثواب ندارد بلکه گناه محسوب شده و به مثابه بدعت در دین نهی می‌گردد.

چند سال پیش استفتایی در این باره از دفتر رهبر معظم انقلاب انجام شد.متن پرسش و پاسخ این استفتاء که در پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری منتشر شده بدین شرح است:

سوال: چند سالى است در شب اول ماه ربيع‌الاول حركتى در بعضى مساجد باب شده است شائبه بدعت و يا ترويج نوعى خرافه در آن مى‌رود، ماجرا از اين قرار است كه در شب اول ماه ربيع‌الاول از حدود نيمه‌شب تا اذان صبح افرادى كه غالباً خانم‌ها هستند با در دست داشتن شمع پشت درب مساجد مراجعه و با كوبيدن به درب مساجد و خواندن اذكارى توسل جسته و حاجات خود را طلب مى‌نمايند، البته اين عمل را تا هفت مسجد ادامه مى‌دهند و خصوصا اين حال توسل در هنگام اذان صبح به اوج خود مى‌رسد و معتقد هستند بدينوسيله اتمام ماه صفر و آمدن ماه ربيع‌الاول را خبر مى‌دهند نظر حضرتعالى در اين باره چيست؟

پاسخ: عمل مذكور مستند روايى ندارد و شيوه‌اى قابل تأييد نيست. اگر چه اصل اذكار و ادعيه و طلب حاجات از خداوند متعال عمل پسنديده‌اى است، لكن اشكال در شيوه عمل به نحو ياد شده است، آقايان علماى اعلام (دامت افاضاتهم) و مؤمنين (ايدهم الله تعالى) با پند و اندرز و موعظه و نصيحت از رواج چنين رفتارهايى كه چه بسا ممكن است منتهى به وَهْن مذهب گردد، جلوگيرى نمايند.

در مقابل این مناسک عرفی، مستندات تاریخی و روایی معتبر شیعه و سنی از شب اول ماه ربیع الاول به واسطه واقعه مهم خوابیدن حضرت علی(ع) در بستر پیامبر اکرم(ص) در سال سیزدهم بعثت به عنوان شبی مهم یاد می کنند که به «لیله المبیت» مشهور است. در این شب، کفار مکه تصمیم گرفتند حضرت رسول(ص) را در بستر به قتل برسانند در همان شب پیامبر تصمیم به هجرت از مکه به مدینه را گرفت و در غار ثور پنهان شد. حضرت علی (ع) نیز به جای پیامبر در بستر ایشان خوابید و نقشه کفار بر آب شد.

در همین شب آیه 207 سوره بقره «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَشْرِى نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ وَ اللّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبادِ ؛ بعضى از مردمِ (با ایمان و فداکار) جان خود را در برابر خشنودى خدا مى فروشند و خداوند نسبت به بندگان مهربان است»در حقّ امام علی نازل شد. بنابراین اعمال این روز، روزه گرفتن به شكرانه سلامتی پیامبر اعظم و امام علی از گزند كفار و مشركان در اول ربیع‏الاول و خواندن زیارت پیامبر (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) در این روز توصیه شده است.

همچنین طبق نظر جمعی از فقها و بر اساس روایات مستند و معتبر مستحب است مومنین در این شب به یاد مجاهدت امام علی(ع) در مساجد حاضر شوند و به شب زنده داری و دعا و مناجات بپردازند.  بنابراین باز بودن درب مساجد در این شب به همین دلیل است. ولی در مفاتیح‌الجنان شیخ عباس قمی آداب خاصی درباره خروج از ماه صفر و حلول ماه ربیع‌الاول نیامده است و به ذکر اعمال شب اول ماه اکتفا شده است. اما در برخی روایات به اعمالی همچون اقامه نماز شکر به شکرانه اقامه دو ماه عزاداری و عبادت، روزه گرفتن، صدقه دادن، کمک به مستمندان و قرائت زیارت پیامبر(ص) و امام علی(ع) در ابتدای این ماه اشاره شده است. 

در ماه ربیع الاول جز لیله المبیت، مناسبت های مهمی چون نزول آیه 207 سوره بقره در مورد حضرت علی (ع) در ابتدای این ماه، آغاز ولایت امام زمان( ع) در روز نهم ماه ربیع الاول، سالروز ازدواج پیامبر با حضرت خدیجه (سلام الله علیها) در روز دهم و همچنین تولد حضرت رسول به روایت اهل سنت در روز 12 ربیع الاول و روایت شیعه در روز هفدهم ربیع الاول، قرار دارد که هر کدام اعمال خاص خود را داراست.

به نظر می‌رسد بدعت کوبیدن در هفت مسجد در پایان ماه صفر به عنوان یک اقدام خرافی و من درآوردی، به  غفلت ناخواسته از یک واقعه مهم و سرنوشت‌ساز در تاریخ  صدر اسلام یعنی «لیله المبیت» انجامیده است. وضعیتی که می‌تواند با افزایش مطالعه و پرهیز از پرداختن به امور بیهود و بی‌پشتوانه اصلاح شود. در این میان، نقش گروه های مرجع و رسانه برای روشنگری در این زمینه نیز غیرقابل‌انکار است.

انتهای پیام/4104/