شعر هرگز نمی‌میرد

به گزارش خبرنگار ادبیات و کتاب گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، «شب شعر» در چهاردهمین نشست خود، شامگاه دوشنبه با موضوع «بررسی قالب شعر قصیده» و اجرای محمود اکرامی‌فر میزبان بهرام پروین گنابادی نویسنده، استاد دانشگاه و مرتضی امیری اسفندقه شاعر، پژوهشگر و قصیده‌سرا بود.

قصیده، مادر دیگر قالب‌های شعری

گنابادی در تاریخچه‌ای از قصیده بیان کرد: اگر برگردیم به اسنادی که داریم، مثلاً کتابی مثل کتاب شمس قیس، تئوری بلاغت شعر ما را بیان می‌کند، یا کتابی مثل چهار مقاله نظامی ساختار قصیده را در حاکمیت به ما می‌شناساند. شمس قیس معتقد است که مادر دیگر قالب‌های شعری قصیده است و قالب‌های دیگر مانند غزل از آن جدا شده‌اند. در اصل قصیده قالب اصلی شعر فارسی است و قالبی است که بین مردم و حاکمیت پیوند می‌دهد.

شعر هرگز در هیچ قالبی نمی‌میرد

امیری اسفندقه در مورد افول قالب قصیده گفت: شعر فرا قالب است و قالب مهم نیست. شعر هرگز در هیچ قالبی نمی‌میرد. تا هنگامی که اشعار شاعرانی چون بهار هست قصیده زنده است.

آیا مخاطب، قالب را تعیین می‌کند؟ گنابادی پاسخ داد: بله اما قبل از اینکه مخاطب بخواهد تأثیرگذار شود، آن اتفاقی که در جامعه می‌افتد تعیین‌کننده قالب‌های شعری است. قصیده قالب دربار بوده است و در آن روزگار باید این اتفاق می‌افتاده. از دل قصیده بلاغت ما بیرون می‌آید، از دل قصیده رسم و رسوم شعر به‌وجود می‌آید. قصیده از سعدی به بعد گاهی در محاق رفته و گاهی آمده؛ اما قالب فرهیختگان شعر بوده است.

امیری اسفندقه با خواندن نمونه‌هایی از قصیده‌های معروف گفت: قصیده پس از انقلاب اسلامی با بازگشت ارزش‌ها تجدید حیات داشته است.

گنابادی درباره اغراق در قصیده توضیح داد: قصیده دنباله ادبیات حماسی ماست و اغراق ذات آن است. جای قهرمان حماسی را ممدوح گرفت و بعد ممدوح به معشوق در غزل تبدیل شد.

مخاطب قصیده کسانی هستند که از ادبیات لذت دیگری می برند

آیا کم شدن سرودن قصیده به معنای این نیست که حوصله مخاطب کشش قصیده را ندارد؟ گنابادی در پاسخ به این سؤال گفت: قصیده همیشه مخاطب خودش را دارد چون مخاطب شعر خیلی گسترده است. مخاطب قصیده به نظر من کسانی هستند که از ادبیات لذت دیگری می‌برند، یعنی به دنبال شعر فنی می‌گردند بنابراین قصیده مخاطب خاص دارد. کسانی که در عصر حاضر قصیده می‌گویند سعی می‌کنند جوری بگویند که مخاطب آن را بپذیرد.

روزی که شاعر قالب شعر را انتخاب کند باید آن را ببوسد و کنار بگذارد

امیری اسفندقه شاعر کتاب «سیاه مست سایه تاک» که بیشتر قصیده است، در پاسخ به چرایی قصیده گفتن با توجه به کم مخاطب بودن این قالب توضیح داد: قصیده مثل این است که به جای اینکه با هواپیما به چالوس سفر کنی، از جاده چالوس بروی و از مناظر و طول سفر لذت ببری. تنها به این دلیل که جهان، جهانِ سرعت است نباید قالب قصیده را کنار گذاشت. شعر که مغازه نیست که مثلاً امروز رباعی مُد شد برویم رباعی بیاوریم. شعر مانند آوار بر سر شاعر می‌ریزد. شاعر انتخاب نمی‌کند و روزی که انتخاب کند باید شاعری را ببوسد و کنار بگذارد.

گنابادی در جمع‌بندی گفت: در زمانه حاضر در کل دنیا شعر کمی در حاشیه رفته، اما تا در جامعه حرکتی به وجود نیاید قالب شعری نیز به وجود نمی‌آید.

مجله ادبی «شب شعر» به تهیه‌کنندگی کوروش انصاری و با محوریت بررسی شعر فارسی، هر دوشنبه شب در حوزه ادبیات، ساعت 23 روی آنتن شبکه چهار سیما می‌رود.

انتهای پیام/4072/ن