بخش نخست/ علی‌اکبری در گفتگو با آنا:
سامانه‌های پژوهشی دانشگاه آزاد یکپارچه شد/ پاسخگویی به نیازهای صنعت از سوی دانشگاه نیازمند فرهنگسازی است
رئیس دبیرخانه پایش آزاد دانشگاه آزاد اسلامی به تشریح پژوهش اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای (نظام پایش آزاد) و آینده پیش روی این طرح می‌پردازد.
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، مقاله، واژه‌ای آشنا برای دانشگاهیان است که این روزها به‌عنوان کلید ارتقای اساتید و دانشجویان شناخته شده است و دانشگاهیان ما نیز مقالات خوبی در عرصه جهانی نگاشته‌اند؛ اما بخش عمده این مقالات، پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها نتوانستند به نیازهای جامعه پاسخ مناسبی دهند؛ بلکه به پیش‌روی مرزهای دانش کمک کرده‌اند.
با وجود استقبال صنعت از حضور دانشگاهیان و اشتیاق دانشگاه برای ورود به صنعت، یک پایان‌نامه یا یک رساله دکتری به تنهایی نمی‌تواند به نیاز کشور پاسخگو باشد؛ بلکه برای ارتباط بین دانشگاه و صنعت نیاز به یک برنامه و نهاد بالا دستی خواهد بود.
بیشتر بخوانید:
پاسخ به بیش از ۲۰ سؤال مهم درباره طرح پایش
تولید دانش، پایش مشکلات تراز اول کشور، اولویت دانشگاه آزاد
حل مسائل و مشکلات واقعی جامعه در سه رکن «تربیت نیروی انسانی، افزایش دانش و تعالی فردی و اجتماعی و گفتمان عمومی» شکل گرفته است؛ این در حالی است که حل مسائل و مشکلات واقعی جامعه که رکن چهارم «دانشگاه» است، موردتوجه قرار نگرفته است و علی‌رغم توانایی بالای دانشگاه‌ها در تولید علم و فناوری تنها بخش اندکی از این توانمندی، در راستای حل مسائل کشور به‌کار گرفته می‌شود.
در این میان دانشگاه‌ها در پی یافتن نقش و جایگاه خود هستند، در دانشگاه آزاد اسلامی نزدیک به یک سال از راه‌اندازی طرح پایش «پژوهش اثربخش یکپارچه شبکه‌ای» می‌گذرد. طرحی که قرار است با خط دهی به پایان‌نامه و رساله دکتری دانشجویان به نیازهای صنعت پاسخ دهد و هدف اصلی آن تبدیل چالش‌های کلان کشور به زمینه‌های پژوهشی است. از همین رو به سراغ «محمد علی‌اکبری»، رئیس دبیرخانه پایش آزاد دانشگاه آزاد اسلامی رفته‌ایم تا در خصوص این طرح و آینده پیش روی آن به گفتگو بپردازیم.
آنا: چگونه انگیزه اشتیاق حضور در برنامه پایش آزاد را در بین اساتید و دانشجویان ایجاد کرده‌اید؟
علی‌اکبری: ایجاد انگیزه در افراد مختلف متناسب با روحیات آنها متفاوت است و نمی‌توان در همه انسان‌ها یک‌شکل ایجاد انگیزه کرد. مثل ایجاد انگیزه «ورزش کردن» در بین مردم است. چه کاری می‌توان برای تشویق همه مردم جامعه به ورزش کردن انجام داد؟ به هر حال هر کاری هم بکنیم همه مردم به ورزش روی نمی‌آورند. ولی شما می‌توانید از مزیت‌های ورزش مدام تعریف کنید تا مثل کشورهای پیشرفته جزئی از فرهنگ مردم شود و مردم ورزش کنند و برای سلامتی خود وقت بگذارند. تحقق چنین امری نیازمند «فرهنگسازی» است، یعنی باید خوب فرهنگسازی انجام شود تا افراد را به ورزش کردن ترغیب کنیم.
پیش از انقلاب اسلامی تحصیلات تکمیلی در ایران رواج نداشت. در حال حاضر بعد از گذشت 40 سال از انقلاب، مقاله‌نویسی در بین دانشگاهیان به امری رایج تبدیل شده است. در گذشته اصلاً با مقاله‌نویسی آشنا نبودیم؛ اما اکنون اینطور نیست و بهترین مقاله‌ها را حتی در سطح بین‌المللی هم دانشجویان ما می‌نویسند، و رتبه علمی کشور را ارتقا می‌دهند.
کسب مهارت‌های مقاله نویسی خوبی است ولی این به تنهایی کافی نیست. ما می‌دانیم در همه دنیا مردم از مقاله نوشتن اهداف دیگری هم دارند.
اتفاقی که در دانشگاه‌های ما باید بیفتد این است که فرهنگ نوشتن مقاله خوب و مسئله محور باید از اساتید و اعضای هیئت علمی به دانشجویان منتقل شود. مقاله‌ای باید نوشته شود که مشکل صنعت و کشور را حل کند، به ساختن محیط زندگی بهتر کمک کند و در یک کلام گره‌ای از مشکلات جامعه و کشور بگشاید.
پژوهش مفید نیازمند فرهنگسازی است
برای فرهنگسازی ترویج نوشتن مقاله مسئله محور و شناخت نیازهای کشور و صنعت، نقش رسانه‌ها غیرقابل انکار است. رسانه‌ها باید طوری عمل کنند که دانشجویان و اساتید بیش از پیش به این سمت حرکت کنند و نگاهشان بر مسائل مهم معطوف شود. در اغلب دانشگاه‌های برتر جهان نیز اینگونه است، یعنی دانشجو یک پايان‌نامه یا رساله را تنها با هدف دفاع از آن فارغ از اینکه مسئله‌ای را حل کند نمی‌نویسد؛ بلکه به دنبال موضوعی می‌رود تا بتواند مرزهای دانش را جابه‌جا کند و صنعت و جامعه را متحول کند.
بحمدلله ما این کار را در دانشگاه آزاد اسلامی با طرح پایش آزاد (پژوهش‌های اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای) آغاز کرده‌ایم. فرهنگ سازی این موضوع نیاز به زمان دارد و یک‌شبه اتفاق نخواهد افتاد. اما ریل گذاری در این راستا انجام شده است و ما در این مسیر در حال حرکت هستیم. در طرح پایش دانشگاه آزاد اسلامی این امکان را به سهولت برای دانشجویان فراهم کرده است که در صنعت و همه حوزه‌های پژوهشی وارد شود و نقشی موثر ایفا کند. به‌طور مثال اگر دانشجویی علاقه‌مند به انجام تحقیق و پژوهش در موضوع اعتیاد است به راحتی می‌تواند با مراکز مرتبط ارتباط برقرار کند و جامعه آماری معتادان و موضوعات پیرامونی آن را مورد مطالعه قرار دهد.
پژوهش باید در چهارچوب مشخص باشد
در نظام پایش دانشجویان در کنار اینکه براساس علاقه خود موضوعی را مورد مطالعه قرار دهند، در رفع مسائل کشور نیز سهیم می‌شوند، در این شرایط است که دانشجو احساس مفید واقع شدن پژوهش و مطالعه خود را دارد. این می‌تواند مبنایی باشد تا در مقطع دکتری موضوع رساله خود را با دقت بیشتری انتخاب کند و پژوهشی اثرگذار انجام دهد.
در دهه 80 که بنده دانشجوی دکتری بودم، مقاله نوشتن کار فوق‌العاده سختی بود. دانشجویان دوره‌ای پیش از ما نیز بسختی مقاله می‌نوشتند؛ اما اکنون اگر اراده کنیم، سالی 10 مقاله علمی می‌توانیم بنویسیم. اینکه چگونه ما توانستیم در آن زمان این کار را انجام دهیم، عامل اصلی آن «فرهنگسازی» بود. اساتید رفته بودند به سمت اینکه مقاله بنویسند، ما هم که دانشجو بودیم، به این سمت تشویق شدیم.
اکنون برای دستیابی به «پژوهش اثرگذار» نیز باید سیستم دانشگاه به این سمت سوق داده شود. چرا اساتید و دانشجویان به سمت مقاله نوشتن رفتند؟ فرایندهای ارتقای دانشگاه، اساتید و دانشجویان را به این سمت کشاند و لازمه ارتقا اساتید و دانشجویان نوشتن مقاله بود. البته باید در این بین مراقب برخی مسائل و سرقت علمی و... بود.
آنا: چند درصد از اساتید دانشگاه آزاد اسلامی با نظام پایش آزاد آشنا شدند و با طبق آن پیش می‌روند؟
علی‌اکبری: در زمان راه‌اندازی سامانه حدود 25 تا 30 درصد اساتید با نظام پایش آزاد همراه شدند. با بروزرسانی که در سامانه انجام شد و فعالیت بیشتر آن این عدد روز به روز در حال رشد است.
از آنجایی که آغاز فعالیت سامانه با شیوع ویروس کرونا همزمان بود در ابتدا کمی کار به کندی پیش رفت ولی در حال حاضر مشکلی وجود ندارد و سامانه فعلی باضزیب خطای حداقلی و بسیار مجهزتر در حال فعالیت است.
آنا: سامانه جدید چه زمانی راه اندازی شد؟ همه سامانه‌های دانشگاه آزاد اسلامی در یک سایت قرار گرفت؟
علی‌اکبری: سامانه جدید 23 فروردین ماه راه‌اندازی و تمامی سامانه‌های پژوهش یکی شده است و سایت نهایی پژوهش‌های دانشگاه آزاد اسلامی به نشانی https://ris.iau.ac.ir/ قابل دسترس است.
آنا: برای ایجاد انگیزه اساتید و دانشجویان برای حضور در نظام پایش آزاد چه کارهای انجام شده است؟
علی اکبری: یک بخشنامه تشویقی ابلاغ شد که بر اساس آن در صورتی که موضوع پایان‌نامه در راستای زمینه های پژوهشی در نظام پایش آزاد، ظرفیت اساتید افزایش یافته است. هم‌چنین اجازه استاد مشاور مهارتی نیز داده شده است و مبلغی از پرداخت هزینه پایان‌نامه‌ها به اساتید که تا کنون پرداخت نمی‌شد، در دستور کار قرار گرفته است.
آنا: لطفا بیشتر توضیح بدهید.
علی‌اکبری: اگر موضوع پایان‌نامه در زمینه پژوهشی باشد 25 درصد مبلغ پرداختی به اساتید اضافه شده است.
استاد مشاور مهارتی به این معنا است که دانشجو می‌تواند با یک فرد که دارای شرایط لازم است به عنوان استاد مشاور همکاری کند که این امکان در گذشته در دانشگاه آزاد اسلامی نبود.
تنها در شرایطی که موضوع پایان‌نامه در راستای زمینه پژوهشی باشند به دانشجو اجازه داده شد که از استاد مشاور مهارتی استفاده کند.
آنا: استاد مشاور از دانشگاه هزینه دریافت می‌کند؟
علی‌اکبری: بله. همانند بقیه استاد مشاورها.
آنا: آیا استاد مشاور باید دارای مدرک دکتری باشد؟
علی‌اکبری: نه، فوق لیسانس هم می‌تواند مشاور شود به شرطی که یک تجربه کاری داشته باشد که در دستورالعمل تشویقی ابلاغ شده با جزئیات اعلام شده است.
آنا: در خصوص اصلاح نظام موضوعات هم توضیح دهید؟
علی‌اکبری: از ابتدا اصلاح نظام موضوعات یکی از برنامه‌های دبیرخانه پایش آزاد بود که متاسفانه فرصت کافی برای اجرای آن وجود نداشت. اکنون حدود یک‌سال است این اصلاحات در حال انجام است و نظام موضوعات پس از بررسی در سامانه بارگزاری می‌شود.
پس از دریافت نظام موضوعات، یک تیم از رشته‌های متفاوت دعوت می‌کنیم تا ساختار و محتوا نظام موضوعات را مورد بررسی قرار دهند. البته کمتر وارد مباحث محتوایی می‌شویم و این وظیفه را به عهده کمیته برنامه علمی خواهیم گذاشت تا مفصل بررسی نمایند. هدف ما این است که نظام موضوعات ساختار و ترکیب خوب وهماهنگی داشته باشد. بدین معنی که مشخص شود اهداف برنامه علمی چگونه در نظام موضوعات دنبال می‌شود و یا به عبارت دیگر آن هدف مشکل مورد نظر را حل می‌کند. در نهایت سعی می کنیم رشته-گرایش‌‌ها در آن بگنجانیم.
اخیرا در نظام موضوعات سعی می‌کنیم که به‌صورت گرایشی رشته‌ها را مورد بررسی قرار دهیم. سامانه به شکلی طراحی شده است که دانشجویان می‌توانند تمامی رشته گرایش‌های مرتبط با خود را ببیننند. اکنون ما می‌دانیم در دانشگاه آزاد اسلامی چند رشته با چند دانشجو و اعضای هیئت‌علمی وجود دارد و می‌دانیم گرایش تک تک این اساتید و دانشجویان چیست.
اعضای هیئت‌علمی را که دارای ظرفیت آزاد یا زمینه پژوهشی باشند، در سامانه با توجه به رشته-گرایش دانشجوی تحصیلات تکمیلی به دانشجو معرفی می‌کنیم. به مرور زمان نواقص و خطاهای موجود سطحی نیز در حال بررسی و اصلاح است.
هدف از این‌کار این است که اطلاعات در سامانه شفاف و مرتب، با کمترین ابهام برای دانشجویان و اعضای هیئت علمی دیده شود.
آنا: چه زمانی فکر می‌کنید به بهترین شکل ممکن تکمیل شود؟
علی‌اکبری: تا اکنون تلاش شده است که بسیاری از برنامه‌های حاضر در سامانه به بهترین شکل باشد و مدام در حال به روز رسانی هستند؛ هم‌اکنون در استان تهران پنج برنامه در حال بررسی مجدد است تا به روز رسانی شود.
ادامه دارد...
انتهای پیام/4084/
انتهای پیام/
