دهه هشتادی‌ها عجیب و غریب نیستند/نگذاریم گسست نسلی اتفاق بیفتد

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، نیمی از جمعیت کارمندان زن کشور در آموزش‌و‌پرورش مشغول به فعالیت هستند و عمده آنها را معلمانی تشکیل می‌‌دهند که از پایتخت تا نقاط مرزی کشور، از شمال و جنوب و شرق و غرب مشغول به آموزش‌و‌پرورش فرزندان این سرزمین هستند. از سوی دیگر جمعیت بالای ۶ میلیونی دختران دانش‌آموز نشان از گستردگی کار آموزش‌و‌پرورش در حوزه زنان و دختران دارد. گستردگی که گرچه به تعبیری تمام بخش‌های مختلف آموزش‌و‌پرورش آن را پوشش می‌‌دهد، اما به جهت اهمیت حوزه زنان و دختران، آموزش‌و‌پرورش یکی از دو وزارتخانه‌ای است که اداره کل مجزای امور زنان دارند.

از ۲۵ آذر سال گذشته فرحناز مینایی‌پور به سمت مدیرکل امور زنان در آموزش‌و‌پرورش منصوب شد. این اداره کل بیشتر در حوزه سیاست گذاری ورود می‌‌کند و نیروی عملیاتی در مدارس ندارد. از همین روست که این اداره کل دو کارکرد مهم دارد؛ یکی رصد و پیش‌بینی و پژوهش در حوزه آسیب‌ها در حوزه زنان و دختران این وزارتخانه و دوم ارائه راهکار و همکاری‌های میان بخشی در این وزارتخانه با معاونت‌ها و مراکز دیگر و حتی همکاری با معاونت امور زنان ریاست جمهوری برای ارائه راهکارها و بسته‌های سیاستی.

فرحناز مینایی پور مدیری فعال است و شاید بیشتر ترجیح بدهد وسط میدان عمل باشد تا پشت میزش در دفتر وزارتخانه و ارتباطات مؤثری نیز در سطح وزارتخانه و خارج از آن دارد. اما شاید بیشترین نگاه‌ها به سمت وی از دو جنبه پر رنگ‌تر باشد: یکی بحث افزایش سهم مدیریت زنان در آموزش‌و‌پرورش و دیگری بحث آسیب‌های اجتماعی که این روزها متوجه دختران دانش‌آموز است. او در هر دوی این موارد حرف‌هایی برای گفتن دارد از جمله برنامه‌هایی برای بالا بردن سهم مدیریت زنان در آموزش‌و‌پرورش و دوم سخن از آسیب جدا افتادگی دو اداره کل آسیب‌های اجتماعی و مشاوره که یکی زیر مجموعه معاونت تربیت بدنی و سلامت و دیگری زیر مجموعه معاونت پرورشی است و به گفته وی صدمات زیادی به این وزارتخانه زده است.

در ادامه مشروح گفتگو با فرحناز مینایی‌پور که به سؤالات ما در حوزه زنان و دختران در آموزش‌و‌پرورش پاسخ داد، را می‌خوانید.

*تنها دو وزارتخانه در کشورمان اداره کل امور زنان دارند. یکی آموزش‌و‌پرورش و دیگری وزارت کشور. این نشان دهنده گسترده فعالیت این دو وزارتخانه در حوزه زنان است. می‌‌فرمایید سیاست گذاری کلی شما برای این گستره چیست؟

- اینکه می‌‌فرمایید درست است. تمام وزارتخانه‌ها مشاور حوزه زنان دارند اما وزارتخانه کشور به دلیل گسترش استانداری‌ها در کشور و وزارت آموزش‌و‌پرورش به دلیل تعداد بالای مخاطبان زن و دختری که دارد، از اهمیت بالایی برخوردار است.

ما در کشور یک میلیون کارمند زن داریم که از این تعداد ۵۰۰ هزار نفرشان در آموزش‌و‌پرورش فعال هستند و کلیه دختران تا سن ۱۸ سالگی نیز در آموزش‌و‌پرورش تحت پوشش این وزارتخانه هستند. در حال حاضر ما ۶ میلیون و پانصد هزار دانش‌آموز دختر در مقاطع مختلف تحصیلی داریم. برای همین سال‌ها پیش که دستور داده شد حوزه زنان در وزارتخانه‌ها کوچکتر شود، این دو وزارتخانه اداره کل‌های خود را حفظ کردند و امیدواریم در سال‌های پیش رو هم با قدرت بیشتری پیش برویم. البته سال‌ها پیش این جایگاه در وزارتخانه تنزل پیدا کرد و در حالی که قبلاً مستقیم زیر نظر وزیر اداره می‌‌شد، ذیل دفتر مشارکت‌ها قرار گرفت. سه سال پیش مصوبه امور اداری و استخدامی کشور دوباره مقرر کرد این اداره کل زیر مجموعه وزارت آموزش‌و‌پرورش فعالیت کند اما برای اینکه این اتفاق رخ بدهد باید چارت وزارتخانه تغییر کند و بخشی خالی شود تا بتوانیم دوباره زیر مجموعه وزیر شویم. این تغییر در قدرت جایگاه این اداره کل خواهد بود. البته در حال حاضر هم زیر مجموعه دفتر وزیر هستیم ولی در نمودار سازمانی این وزارتخانه اینگونه نیست و این یکی از دلایلی است که در این سال‌ها نتوانستیم معاونان و نفرات را در این اداره کل تکمیل کنیم. چون دفتر مشارکت‌ها مقاومت دارد که به تعداد پرسنل اضافه شود.

*همانطور که فرمودید از یک میلیون کارمند زن در کشور و همچنین از ۹۲۰ هزار کارمند در آموزش‌و‌پرورش، ۵۰۰ هزار کارمند زن در آموزش‌و‌پرورش مشغول هستند که بیشتر آنها معلم هستند. بگذارید از یکی از چالش‌هایی که سال گذشته آموزش‌و‌پرورش را درگیر خود کرد و امسال نیز ادامه دار شد، بحث را آغاز کنیم. موضوع حذف حق عائله مندی زنان مجرد که سال گذشته از بهمن ماه آغاز شد اما امسال اعلام شد باید این حق از مهرماه از حقوق این زنان کسر شود، اعتراضاتی را به همراه داشت. درست است که قانون در این باره درست می‌‌گوید اما این مسأله از نظر روانی تأثیر نامطلوبی بر جای گذاشت.

- در قانون خدمات کشوری آمده بود که حق عائله‌مندی به زنان سرپرست خانوار تعلق می‌‌گیرد. در سال ۹۰ استفساریه‌ای از جانب آقای حداد عادل از رئیس مجلس صورت گرفت که در پاسخ به این پرسش که آیا این حق شامل زنان مجرد هم می‌‌شود اعلام شد که بله تعلق می‌‌گیرد. این مسأله باعث شد از آن سال این حق به فیش حقوقی زنان مجرد اضافه شود. چند سازمان و ارگان در این مورد مقاومت کردند و چند نفر شکایاتی را مطرح کردند هم از سمت زنانی که این بند به آنها تعلق نگرفته بود و هم از سمت سازمان‌هایی که آن را خلاف قانون می‌‌دانستند. در دیوان عدالت اداری نهایتا در مهرماه سال آینده مصوب شد که این حق به زنانی که همسرشان فوت کرده و یا طلاق گرفته‌اند و یا همسرشان معلول است، تعلق می‌‌گیرد و به زنان مجرد که عائله‌ای ندارند، حقی تعلق نمی‌گیرد چون در آن صورت باید به مردان مجرد هم این حق تعلق بگیرد که دیگر شامل حال همه می‌‌شود.

نکته این است که قانون باید در همه موارد اجرا شود. از سال ۹۰ اشتباهی صورت گرفته بود و از ابتدای مهرماه رای صادر شد و این حق برداشته شد. تا مراحل اداری این موضوع طی شود، دی ماه به ابلاغ آن رسیدیم و آموزش‌و‌پرورش از بهمن ماه این بند را از فیش حقوقی حذف کرد که باز دیوان محاسبات وسط آمد که مصوبه باید از مهرماه اجرایی می‌‌شده و برای همین ما هم مکلف شدیم از مهرماه سال ۹۶ آن را اعمال کنیم.

در آموزش‌و‌پرورش به دلیل همان تعداد بالای کارمند زن که قاعدتا تعداد زنان مجرد هم در آن بیشتر دیده می‌‌شود، اعتراض‌ها بیشتر دیده شد. چون ۵۰۰ هزار کارمند دیگر زن که باز بخشی از آنها مجرد هستند در وزارتخانه‌های دیگر پراکنده هستند. از سوی دیگر حقوق کارمندان در آموزش‌و‌پرورش بالا نیست و کم شدن ۱۲۰ هزار تومان در فیش حقوقی خود را نشان می‌‌دهد اما شاید در سایر وزارتخانه‌ها این رقم در فیش‌های حقوقی زیاد دیده نشود.

موضوع این است که آموزش‌و‌پرورش در این میان هیچ تقصیری ندارد. از روزی که قرار شد این حق داده شود، منظم و مرتب آن را پرداخت کردیم و از روزی که به حکم قانون قرار شد این حق پرداخت نشود نیز موظف به اجرای آن شدیم.

*در اداره کل امور زنان آموزش‌و‌پرورش چه تسهیلاتی برای معلمان پیگیری می‌‌شود؟

- ما به دنبال این هستیم که روی ورزش زنان به طور جدی کار کنیم. برای زنانی که در اداره‌های آموزش‌و‌پرورش کار می‌‌کنند و از ۸ صبح تا ۴ بعد از ظهر سر کار هستند و بعد از آن نیز سریع می‌‌روند تا به وظایف خانه‌داری مشغول شوند، به دنبال این هستیم که امر ورزش که مغفول مانده را جبران کنیم. از همین رو نامه‌نگاری کرده ایم تا اجازه بگیریم روزهای زوج خانم‌ها در ادارات یک ساعت اجازه داشته باشند از ساعت کاری خود در فضای ورزشی اداره‌ها فعالیت کنند. فکر می‌‌کنیم از نظر قانونی مشکلی نداشته باشد.

مورد بعدی که دنبال آن هستیم تا انجام شود بحث غربالگری کارمندان زن و فرهنگیان وزارتخانه در بحث بیماری‌های خاص زنان است. با وزارت بهداشت که برای کارمندان زن خود این طرح را اجرا می‌‌کند مکاتباتی انجام داده ایم تا بتوانیم موافقتشان را جلب کنیم بعد از وزارتخانه بهداشت این غربالگری برای زنان در وزارت آموزش‌و‌پرورش انجام شود.

*در بحث بالا بردن سهم مدیریتی زنان در آموزش‌و‌پرورش اقداماتی صورت گرفته است اما به نظر ما تا رسیدن به سهم ۳۰ درصدی مدیریت زنان در آموزش‌و‌پرورش که مورد تأکید وزیر آموزش‌و‌پرورش هم هست، هم فاصله داریم و هم موانع جدی.

- در حال حاضر ۵۴ درصد کارمندان کل آموزش‌و‌پرورش خانم‌ها هستند و عادلانه آن است که ۵۴ درصد سهم مدیریتی نیز در این وزارتخانه به زنان تعلق بگیرد. اما از سطح رئیس منطقه و معاون و مدیرکل این سهم در حال حاضر ۶ درصد است که بسیار کم است.

تنها جایی که برد آماری با خانم‌ها است در سطح مدیریت مدارس است که ۶۰ درصد مدیران مدارس ما خانم‌ها هستند چون علاوه بر مدیریت مدارس دخترانه، در مقطع ابتدایی در دبستان‌های پسرانه هم می‌توان مدیر خانم داشت. اما به محض اینکه ما به سطح بعدی یعنی مدیریت مناطق می‌‌رسیم افت شدیدی داریم.

در حال حاضر ۷۵۰ منطقه آموزشی در کشور داریم که از این تعداد ۲۵ رئیس منطقه خانم هستند. من می‌‌گویم این یک ظلم بزرگ است.

همانطور که اشاره کردید مانع هم کم نیست. یکی از موانع تفکر مردسالارانه است که توانمندی خانم‌ها در سایه آن دیده نمی‌شود. مانع دیگر آن است که عموماً وقتی مدیرکل استان می‌‌خواهد رئیس منطقه انتخاب کند از میان مردانی که می‌‌شناسد دست به انتخاب می‌‌زند چون عملا زنان را زیاد نمی‌شناسند. از سوی دیگر مردان الزامی به اینکه توانمندی خود را اول اثبات کنند ندارند اما زنان اول باید توانمندی خود را اثبات کنند.

*چرا مدیران کل استان از میان زنان انتخاب نمی‌شوند تا رئیس مناطق نیز از میان زنان انتخاب شود

- در عرصه مدیریت باید یک سلسله مراتبی طی شود تا به مدیر کل استان برسیم. یعنی زنان باید در سطوح مختلف مدیریت را تجربه کنند و بعد به مرتبه بالا برسند. پس اول باید ما چندین رئیس منطقه از میان بانوان تربیت و معرفی کنیم و بعد خود به خود از میان آنها می‌‌شود مدیر کل استان انتخاب کرد. در این چند ماه ما از ۱۴ رئیس منطقه به ۲۵ نفر رسیده‌ایم و رشد خوبی داشته‌ایم. نکته این است که زنان ما هم نتوانسته‌اند مهارت‌های مدیریتی خود را اندازه مردان برجسته کنند. پیشنهاد ما به وزیر این بود که مسیر رشد زنان را فراهم کنیم.

یکی از راه‌ها این بود که دستور داده شود تا مدیریت زنان بیشتر شود که دستورش داده شده است. دومین راه این است که بتوانیم مسیر حرفه‌ای شدن زنان را فراهم کنیم. توانمندسازی زنان با برگزاری دوره‌های مهارت‌های مدیرتی یکی از پیشنهاداتمان بوده که ان‌شاءالله نیمه اول سال تحصیلی آن را اجرایی می‌‌کنیم.

در واقع ما دوره پرورش مدیران زن را طراحی کرده ایم و در تلاش برای اجرایی کردن آن هستیم. اما نکته مغفول بعدی این است که زنان عموماً در فعالیت‌های سیاسی حضور ندارند. به دلیل ویژگی‌های طلح‌طلبانه و مادرانه‌ای که دارند و اینکه ترجیح می‌‌دهند بیشتر در خانواده باشند یا ریسک‌پذیری کمتری کنند، این فعالیت‌ها در زنان کمتر است. اما به هر حال احزاب سیاسی در انتصاب مدیران اثر گذار است و خانم‌ها در یک سطحی باید لابی‌گری را بیاموزند.

*ارتباط اداره کل امور زنان وزارت آموزش‌و‌پرورش با معاونت امور زنان ریاست جمهوری چگونه است

- برخی از ابلاغیه‌های این معاونت را ما دنبال می‌‌کنیم. در حال حاضر دو برنامه در دستور کار وجود دارد. یکی بحث جایگاه زنان که در قانون توسعه ششم آمده است و بعد سهم ۵ درصدی بودجه استانداری‌ها که برای زنان گذاشته شده است و دیگری قانون دیگری در برنامه ششم توسعه مبنی بر تحکیم بنیاد خانواده. برای موضوع سرپرست خانوارها نیز همه وزارتخانه‌ها مکلف هستند تا برنامه‌هایی را پیگیری کنند. در حوزه توانمندسازی زنان خانم ابتکار فعالیت‌هایی را آغاز کرده اند اما هنوز به ما ابلاغ نشده است.

ما با معاونت زنان ارتباط زیادی داریم چون دختران در حوزه فعالیت‌های ما هستند. مثلاً بحث حقوق شهروندی را با حمایت این معاونت انجام دادیم و یا طرح بهداشتی آموزشی را. سال گذشته متأسفانه هیچ حمایت مالی از طرف این معاونت دریافت نکردیم و امسال هم هنوز خبری از حمایت مالی نیست. اما همیشه این معاونت بودجه‌ای را برای کار در حوزه دختران به این اداره کل می‌‌دادند. در خواست مساعدت مالی را به معاونت امور زنان نهاد ریاست‌جمهوری داده‌ایم و امیدواریم در حوزه دختران ما را یاری کنند.

یکی از کارهای ویژه ای که پیگیر انجام آن هستیم و با کمک معاونت زنان ریاست‌جمهوری انجام می‌‌شود بحث ساخت سرود ویژه دختران است. یک سرود که فراگیری داشته باشد و در حمایت از دختران باشد.

*حوزه شما با دیگر حوزه‌ها در آموزش‌و‌پرورش همپوشانی دارد مثلاً بحث سلامت دختران دانش‌آموز یکی از اولویت‌های معاونت تربیت بدنی و سلامت تعریف شده چون مادران آینده هستند اما شاهد بودیم سال گذشته به دلیل کسری بودجه شیر مدرسه حذف شد. البته در بحث قرص‌هایی که در برنامه این معاونت برای توزیع میان دانش‌آموزان است اعلام شد، قرص آهن دختران حذف نشد. در بحث ورزش هم مدارس دخترانه ما مشکلات عدیده‌ای دارند و این در حالی است که پسران امکان تحرک در خیابان و میادین را دارند اما ورزش دختران بیشتر در مدارس باید صورت بگیرد. چه همکاری‌هایی برای گسترش است موارد با معاونت تربیت بدنی و سلامت آموزش‌و‌پرورش دارید؟

- اول این را بگویم فعالیت حوزه تربیت بدنی و سلامت در کل کشور گسترده‌تر است چون منابعش را دارند اما ما بیشتر در مناطق محروم و عشایری و مدارس شبانه‌روزی کار می‌‌کنیم. با معاونت تربیت بدنی و سلامت نشست‌های خوبی را داشته‌ایم و دید آنها هم این است که به دختران باید اهمیت بیشتری داده شود. خوشبختانه ما از آنها خواستیم سهمیه دختران در بحث ورزش ۶۰ درصد مثبت شود که قبول کردند و مثلاً وسایل ورزشی قرار است بیشتر به سمت مدارس دخترانه برود.

موضوع این است که کار ما سیاستگذاری است و در بحث اجرا ورود نمی‌کنیم. اما مثلاً با درخواست خانم ابتکار امسال معلمان ابتدایی دخترانه ما مهارت‌های ورزشی را فرا می‌‌گیرند. چون کمبود معلم ورزش داریم و عموماً معلمان ابتدایی بحث ورزش را مدیریت می‌‌کنند طرحی ارائه شد که این معلمان مهارت‌های لازم را کسب کنند. معاونت تربیت بدنی در مجموع فعالیت‌های خوبی را در نظر گرفته است.

*با بخش آسیب‌های اجتماعی و مشاوره هم همکاری مستقیم دارید؟ اگر اینگونه است عمده مشکلات امروز دختران را چگونه آسیب شناسی می‌‌کنید؟

- امیدوارم در چارت جدید این موضوع که بحث آسیب‌های اجتماعی و مشاوره از هم جدا افتاده‌اند حل بشود چون در بحث آسیب‌های اجتماعی گرچه بودجه بیشتر است اما مشکل این است که تا سطح منطقه نیرو گذاشته می‌‌شود و این اداره در سطح مدارس نیرویی ندارد در حالیکه معاونت پرورشی در سطح مدارس نیرو دارد و این دو اگر یک جا دیده شوند می‌‌توانند جبران کمبودهای یکدیگر را بکنند.

در بعد آسیب‌ها ما آماره‌های دقیقی از دو حوزه مشاوره و آسیب‌های اجتماعی داریم که بحث اعتیاد و فرار از خانه را مطرح می‌‌کنند. اما خود ما یک معضل ریشه‌ای‌تر را شناسایی کرده‌ایم و روی آن بحث‌های کارشناسی انجام می‌‌دهیم و آن هم بحث گسست نسلی است که ریشه بسیاری از آسیب‌هاست.

*توضیح بیشتری می‌‌فرمایید.

- ما گفتگو با دهه هشتادی‌ها را در برنامه خود گذاشته‌ایم. نکته ما این است که دهه ۴۰ و ۵۰ خودشان انقلاب کردند و امروز هم عموماً رأس امور هستند. دهه شصتی‌ها هم در خلال جنگ، ارزش‌های انقلاب و اسلام به آنها منتقل شد و حتی دهه ۷۰ هم تا حد زیادی در مسیر اندیشه‌های انقلاب و اسلام قرار گرفتند اما ما نتوانستیم به دهه هشتادی‌ها این فضا را منتقل کنیم. آنها دنیای دیگری دارند و به نظر می‌‌رسد مسیر دیگری را می‌‌پیمایند و فضای مجازی هم به کنارشان آمده و نوع گفتمانشان را تغییر داده است. در حال حاضر میزان گفتگو در خانواده‌ها بسیار پایین است. ما این تشخیص را دادیم که باید بنشینیم و با دهه هشتادی‌ها گفتگو کنیم و یا بنشینیم و فقط صحبت‌هایشان را بشنویم.

*آنها چه گفتند؟ دغدغه آنها چه بود؟

- آنها عجیب و غریب نیستند بلکه خیلی عاقل و دوست داشتنی هستند و درکشان از مسائل عمیق است. ما در مناطق مختلف تهران به صورت پایلوت این طرح گفتگو را اجرا کردیم و عموم آنها متأسفانه در یک مورد مشترک بودن. یعنی چه آن دختری که درسخوان بود یا نمرات خوبی نداشت و چه آنکه فقیر یا غنی بود عموماً انگیزه و امیدشان از نظر شغلی و سطح زندگی در آینده پایین بود. نشاطشان کم بود و بسیار خود را با خارج از کشور مقایسه می‌‌کردند. آنها معتقد بودند والدینشان نمی‌توانند آنها را بفهمند و برایشان فرصت نمی‌گذارند. در مدرسه هم همین مشکل را داشتند.

از آن طرف ما با اولیا هم گفتگو کردیم. آنها معتقد بودند بچه‌هایشان درکشان نمی‌کنند و حتی اعتراف می‌‌کردند ارتباط کمی با هم دارند. یک درصدی از مشکلات جامعه ما همین عدم گفتگوست. ما می‌‌توانیم در این ادراه کل چنین بحث‌هایی را ایجاد کنیم. الان معاونت زنان ریاست‌جمهوری هم در بحث گفتگو دارد کار می‌‌کند و شهرداری هم با نصب بیلبوردها دارد روی همین زمینه فعالیت می‌‌کند چون نیاز امروز جامعه است.

*پیشنهاد عملی شما برای حل مشکل گسست نسلی چیست؟

- ما در حال آسیب شناسی هستیم. اما راه حل را گفتگو می‌‌دانیم و باید این مباحث به شکل جدی وارد کتاب‌های درسی شود. سازمان پژوهش کم و بیش دارد این کار را می‌‌کند و سعی کرده در کتاب‌هایی آن را بگنجاند اما باید یک موج در سازمان پژوهش ایجاد شود.

همچنین در صدا و سیما و در سطح جامعه باید موجی برای تغییر و درک متقابل ایجاد شود. نکته این است که با وجود گستردگی فضای مجازی امروزه اثرگذاری مدرسه کمتر شده است.

*به عنوان بحث آخر درباره تلاش‌هایتان در ارتباط با دختران بازمانده از تحصیل خصوصاً در مناطق محروم و روستایی و عشایری و همچنین در مقاطع بعد از ابتدایی می‌‌فرمایید.

- از ۱۶ سال پیش دفتر زنان آموزش‌و‌پرورش این دغدغه را دارد و بودجه‌هایی نیز از سوی معاونت اموز زنان ریاست‌جمهوری برای افزایش پوشش تحصیلی دانش‌آموزان دختر داده می‌‌شد. آموزش‌و‌پرورش هم نهایت تلاش خود را می‌‌کند و تا اینجا وضعیتمان خوب است. البته پیش‌بینی ما این است که با توجه به مشکلات اقتصادی شاهد افزایش ترک تحصیل خصوصاً در دختران در یکی دو سال آینده باشیم.

در پوشش تحصیلی مقطع ابتدایی ۹۸ درصد پوشش بخش دختران را داریم اما به متوسطه دوم که می‌‌رسیم این پوشش به ۸۲ درصد می‌‌رسد. ما سعی داریم بیشتر تمرکزمان را روی این بخش بگذاریم و بیشتر از طریق فرهنگسازی روی معتمدین محل و خانواده‌ها کار را پیش ببریم.

منبع: مهر

انتهای پیام/4028