«هفتاد قله» در تسخیر طاعون/ راه علاجی نیست، دام‌ها را واکسینه کنید

آرزو میرزاخانی، گروه اجتماعی- چند هفته‌ای می‌شود که منطقه حفاظت شده « هفتاد قله» در اراک در تسخیر بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک (PPR) است. بیماری که از دام اهلی به حیات‌وحش منتقل شده و جمعیت 316 راسی از کل، قوچ، میش و بز در این منطقه را به کام مرگ کشانده است. رخدادی نامیمون که هر چند سال یکبار در منطقه‌ای می‌افتد و قابل پیش‌بینی هم نیست اما این توانایی را دارد که به تمامی دام‌های منطقه یا حتی کشور انتقال یابد و حادثه کشتاری دسته‌جمعی از حیات وحش و دام اهلی را رقم بزند.

هفتاد قله از قدیمی‌ترین مناطق حفاظت شده در کشور و در حدود 35 کیلومتری اراک واقع است. روزگاری این منطقه شکارگاه سلاطین بوده و دارای حیات وحشی غنی است اما بر اساس آمارها از زمانی که بیماری طاعون در این منطقه گسترش یافته تاکنون یعنی در طول دو یا سه هفته اخیر بیش از صدها کل و بز و قوچ و میش در این منطقه بیمار شده و همچنان بر آمار تلف شدگان حیات وحش آن افزوده می‌شود.

یک دامپزشک و کارشناس گوشت دام با هشدار نسبت به خطر‌های بیماری طاعون نشخوارکنندگان که او آن را «طاعون» نیز می‌نامد، می‌گوید که این بیماری از قدیم‌الایام در دنیا وجود داشته است و بسیاری از مناطق جهان درگیر آن بوده‌اند و بیماری جدیدی نیست.

فاصله زندگی تا مرگ در اثر طاعون، تنها 4 روز است

«امیر پیمان خسروی آزاد» این بیماری را بسیار خطرناک و ویروسی می‌داند و تاکید می‌کند که زمانی از لفظ طاعون برای بیماری استفاده می‌شود که فوق کشنده باشد و بتواند جمعیت بسیار زیادی از دام اهلی و وحشی را به کام مرگ بکشاند. او بر این باور است که هیچ راه نجاتی برای طاعون وجود ندارد و با توجه به تب و ضایعاتی که در بدن حیوانات ایجاد می‌کند، در نهایت ظرف مدت 4 روز دام را از پا در می‌آورد.

این دامپزشک اما یادآور می‌شود که از گذشته تاکنون برای کنترل این بیماری که از دام اهلی به حیات وحش منتقل می‌شود، از روش واکسیناسیون استفاده می‌شده است اما زمانی که دام گرفتار شد دیگر راهی برای درمان آن وجود ندارد و تنها راه کنترل آن در این مرحله، اطلاع‌رسانی به دامداران است.

خسروی می‌گوید: با این وجود، به علت پراکندگی دامداری‌های سنتی و ورود آنها به مناطقی که در حیات‌وحش نیز تردد دارد و استفاده مشترک از آبشخورها، طاعون خیلی سریع گسترش یافته و در صورتی که بخواهیم برای جلوگیری از آن اقدام کنیم باید روش‌های سختگیرانه‌ای از جمله آتش زدن پهن این دام‌ها و کشتار آنها در شعاع مشخصی را در دستور کار قرار دهیم.

به گفته او طاعون دوره تکرار دارد و هرچند مدت زیادی است که این بیماری در بین دام‌های ما انتشار نیافته بود اما متاسفانه از بد حادثه اکنون در منطقه هفتاد قله موجب مرگ صدها دام اهلی و حیات‌وحش شده است.

با این وجود جای بسی خوشحالی است که این دامپزشک تاکید می‌کند طاعون به هیچ وجه قابل انتقال به انسان نیست و بنابراین خطری برای کسانی که با این دام‌ها در ارتباطند ندارد. حتی در صورتی که یک درصد، انسانی از گوشت دام آلوده به طاعون ارتزاق کرده و دچار بیماری یا حتی مرگ شود هم نمی‌توان ارتباط مستقیمی بین طاعون و مرگ فرد ایجاد کرد.

او به دامداران هشدار می‌دهد: حداقل تا شعاع 100 کیلومتری منطقه‌ای که طاعون در آن شیوع پیدا کرده است باید دام‌های خود را واکسیناسیون و علائم بیماری را شدیدا کنترل کنید. این بیماری با کسی شوخی ندارد و شیوع آن می‌تواند تمامی دام‌های کشور چه اهلی و چه وحشی را قتل عام کند.

این دامپزشک تاکید می‌کند: دامداران باید در این باره با سازمان دامپزشکی همکاری‌های لازم را داشته باشند و توجه کنند که سازمان دامپزشکی به دنبال ضرررسانی نیست و هدف مراقبت از دام و جلوگیری از مرگ‌ومیر آنها است.

طاعون فقط « هفتاد قله» را تسخیر کرده است

مدیرکل دفتر حیات وحش و آبزیان سازمان محیط‌زیست کشور اما خبر خوشی درباره شیوع طاعون در کشور می‌دهد و آن هم این است که فعلا هیچ گزارشی از وجود این بیماری در منطقه دیگری نشده و فقط هفتاد قله است که با طاعون دست‌وپنجه نرم می‌کند.

« مجید خرازیان مقدم» می‌گوید: در اثر انتشار بیماری طاعون نشخوار‌کنندگان در منطقه حفاظت شده هفتاد قله، تاکنون بیش از 300 راس کل، بز، قوچ و میش تلف شده است. این بیماری از نشخوارکنندگان کوچک از جمله گوسفند و بز اهلی به حیوانات زوج سم منتقل می‌شود و علت آن کاملا مشخص است. طاعون در جهان جزو سه بیماری است که برای آن برنامه ریشه‌کنی در نظر گرفته‌اند و شیوع آن تلفات حیوانی بسیار بالایی را به دنبال دارد.

به گفته او برای کنترل این بیماری باید هر ساله در زمان مشخصی دام‌های اهلی واکسیناسیون شوند اما متاسفانه نبود بودجه کافی باعث شده تا سازمان دامپزشکی واکسن کافی برای واکسیناسیون تمامی گوسفند و بزهای کشور در اختیار نداشته باشد. این واکسن (PPR) وارداتی نیست و شرکتی که آن را تولید می‌کند «شرکت سرم‌سازی رازی» هم گویا ظرفیت لازم برای تولید کافی این واکسن را ندارد.

به گفته مقدم نتیجه آن می‌شود که سازمان دامپزشکی به جای واکسیناسیون تمامی دام‌های اهلی کشور، به صورت هدفمند در نقاطی که بیماری طاعون در دام‌های اهلی گزارش شده است، انجام می‌دهد. به همین علت است که از زمانی که این بیماری در منطقه‌ای مشخص و اعلام می‌شود ظرف مدت کوتاهی شاهد مرگ‌ومیر گسترده حیوانات اهلی و وحشی هستیم.

مدیرکل دفتر حیات‌وحش و آبزیان سازمان محیط‌زیست کشور می‌گوید: سازمان دامپزشکی اعلام کرده است در صورتی که اعتبارات لازم را در اختیارش بگذارند می‌تواند با واکسیناسیون کافی طاعون را در کشور کنترل کند اما متاسفانه در این بین حیات ‌وحشی که نابود و تلف می‌شود ارزش بسیار زیادی دارد و هر کل، بز یا قوچ و میشی که می‌میرد با خود دسترنج 10 ساله محیط‌بانان و کارشناسان منطقه را به قهقرا می‌برد.

او با ابراز تاسف از نابودی ذخایر ژنتیکی کشور در اثر طاعون که اکنون منطقه حفاظت شده هفتاد قله را درگیر کرده است، تاکید می‌کند که این بیماری هیچ راه درمانی ندارد و تنها راه جلوگیری از شیوع آن، کنترل و واکسیناسیون به موقع است.

مقدم همچنین یادآور می‌شود که واکسن « PPR» خوراکی نیست و باید به بدن دام تزریق شود. به همین علت نمی‌توان آن را به یکایک جمعیت حیات‌وحش تزریق کرد و بنابراین برای جلوگیری از شیوع طاعون، تنها راه، تزریق این واکسن به دام‌های اهلی است.

به گفته او اکنون در منطقه هفتاد قله، یکسری اقدام‌ها از جمله پایش روزانه منطقه، ضد عفونی کردن آبشخورها و محیط‌ اطراف آن تا شعاعی مشخص و دفن بهداشتی لاشه‌هایی که یافت می‌شود با همکاری سازمان دامپزشکی در حال انجام است. اما واقعیت انکارناپذیر این است که تلفات همچنان وجود خواهد داشت و حتی در مواردی دیده شده است که این بیماری تا 70 درصد از جمعیت حیات‌وحش منطقه را نابود می‌کند.

مدیرکل دفتر حیات وحش و آبزیان سازمان محیط‌زیست کشور اما واکسیناسیون دام‌های اهلی این منطقه از سوی سازمان دامپزشکی را اقدامی موثر در جلوگیری از تلفات حیات‌وحش در هفتاد قله می‌داند و اظهار می‌کند: ویژگی مثبت این واکسن این است که تاثیر درمانی داشته و زمانی که به دامی تزریق می‌شود از ابتلای آن به طاعون تا آخر عمر جلوگیری می‌کند.

مقدم می‌گوید این بیماری برای اولین بار نیست که در ایران شیوع یافته و سه سال پیش در خراسان باعث نابودی 700 راس، کل و بز و قوچ و میش شده است و حتی سه ماه پیش هم در «پارک ملی بمو» در استان فارس مشاهده شده است. این نشان می‌دهد که طاعون در کشور همچنان تلفات خواهد داشت و تنها راه نجات از آن واکسیناسیون به موقع دام‌های اهلی کوچک یعنی گوسفند و بز است.

وی همچنین جلوگیری از ورود دام اهلی به مناطق حفاظت‌شده را از دیگر اقدامات در جلوگیری از شیوع طاعون نشخوارکنندگان می‌داند اما این در حالی است که اغلب چوپانانی که دام خود را برای چرا به این مناطق می‌برند اجازه ورود داشته و پروانه چرا دارند. البته بسیاری از این پروانه‌ها تاریخ گذشته هستند و باید ممیزی شوند.

مدیرکل دفتر حیات‌وحش و آبزیان سازمان محیط‌زیست کشور بر این باور است که اداره‌های کل منابع طبیعی استان‌ها باید در خصوص ورود دام اهلی به مناطق حفاظت شده اقدام‌هایی جدی انجام دهد؛ هرچند وعده همکاری داده است.

«دره چکاب» بیشترین تلفات طاعون را دارد

معاون طبیعی اداره کل محیط‌زیست استان مرکزی آخرین خبری که از گسترش بیماری طاعون نشخوارکنندگان در این استان دارد را مربوط به پایش روز دوشنبه می‌داند و توضیح می‌دهد: گروهی متشکل از 20 نفر منطقه امن چکاب حیات‌وحش را مورد پایش میدانی قرار دادند که در طی آن تعداد، 88 لاشه جدید کشف شد. تعدادی از این لاشه‌ها دفن بهداشتی و بقیه به دلیل قرارگیری در نقاط صعب‌العبور سوزانده شدند.

« مهرداد حاجی حسینی» تلفات حیات وحش در این منطقه را از زمان بروز بیماری تا امروز (چهارشنبه، 94/4/24) تعداد 316 راس اعلام می‌کند که بیشترین تعداد را کل و بز شامل می‌شود و «دره چکاب» به عنوان کانون اصلی بیماری دارای بالاترین تعداد تلفات است. بر همین اساس در چند روز گذشته تمام آبشخورهای منطقه با ماده ضدعفونی کننده قوی‌تر و با ماندگاری بالاتر در محیط به نام (پرسیدین) ضدعفونی شده‌اند که این ماده طبق توصیه کارشناسان دامپزشکی استفاده شده و برای حیات‌وحش قابلیت خوراکی دارد.

معاون طبیعی اداره کل محیط‌زیست استان مرکزی همچنین از تشکیل کارگروه‌های مخاطرات زیست‌محیطی در استا‌های اصفهان، مرکزی، لرستان و همدان خبر می‌دهد و می‌گوید: در طول 40 روز گذشته که این بیماری شیوع پیدا کرده دام‌های اهلی بسیاری را نیز درگیر کرده است اما با واکسیناسیون توانسته‌اند تا حدودی این بیماری را کنترل کنند. با این وجود طاعون در منطقه حفاظت شده هفتاد قله در حال شیوع است و علت آن هم این است که واکسیناسیون حیات‌وحشی که در وسعت 7 هزار هکتاری این منطقه وجود دارد، عملا غیر ممکن است.

به گزارش آنا، در حالی که حیات‌وحش کشور در اثر تهدیدات گوناگون از جمله جاده‌سازی‌های بی‌رویه و نفوذ هرچه بیشتر انسان‌ها به مناطق طبیعی هر روز بیشتر در معرض خطر نابودی قرار می‌گیرد، به نظر می‌رسد که طاعون، در صورتی که کنترل نشود می‌تواند تیر خلاصی بر پیکره حیات‌وحش باشد و جمعیت گونه‌های ارزشمند را برای همیشه در مناطق زندگی‌شان در کشور نابود کند.