ناکارآمدی تهدیدی برای آموزش عالی

دکتر محمدمهدی طهرانچی عضو هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا درباره داستان حذف رشته‌های دانشگاه آزاد اسلامی از سوی شورای گسترش آموزش عالی گفت: «من خود از بدنه دانشگاه‌های دولتی و جزو نمایندگان منتخب شورای عالی انقلاب فرهنگی در هیات امناء هستم. دوستان وزارت علوم می‌دانند افرادی که به این حوزه آمده‌اند، اگر بیشتر از آنها دغدغه کیفیت نداشته باشند، کمتر از آنها دغدغه کیفیت در آموزش عالی و در دانشگاه آزاد اسلامی را ندارند.»

عضو هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: «ما به جای موج‌آفرینی در سطح عمومی جامعه که ماحصلی ندارد، باید در جلسات کارشناسی با تمکین به قانون موضوعات را پیش ببریم. ما دغدغه آموزش عالی کشور را داریم، ما معتقدیم که آموزش عالی امروزه از سوی ناکارآمدی تهدید می‌‌شود و در بی‌رغبتی مردم به یک سری از رشته‌ها و کنکور این مهم کاملا مشخص است. این تهدید فقط برای دانشگاه آزاد اسلامی نیست و دانشگاه‌های دولتی، پیام‌نور، علمی‌کاربردی، فنی‌و‌حرفه‌ای و ... را هم در برمی‌گیرد.»

او افزود: «کسانی که درگیر آموزش عالی هستند به جای بحث‌های حاشیه‌ای، باید با اراده جدی به اعتبار آموزش عالی بیافزایند و مسائل را آنگونه که لازم است اصلاح کنند. سیاست‌های ابلاغی در متناسب‌سازی همه مقاطع تحصیلی با اشتغال و از این دست مسائل وجود دارد که اگر همه و همه انرژیمان را در این حوزه‌ها صرف کنیم، وضعیت بسیار بهتر می‌شود تا اینکه به صورت فصلی با مسائل آموزش عالی برخورد کنیم.»

طهرانچی بر پایبندی همه به قانون تاکید کرد و گفت: «قانون در کشور وجود دارد و مفسر قانون هم خود مجلس است. در زمینه‌ای که مجلس قانون‌گذاری کند، شورای عالی انقلاب فرهنگی ورود نمی‌کند، در زمینه‌ای که شورای عالی انقلاب فرهنگی ورود کند، مجلس ورود نمی‌کند. من فکر می‌کنم با توجه به اینکه هم قانون تجمیع کنکور قانون مجلس است و هم قانون تصویب رشته‌محل‌های دانشگاه آزاد اسلامی متعلق به مجلس است، خود مجلس راه‌گشاست و ما نباید مباحثی را که باید توسط مراجع مشخص پیگیری شود، به سطح مباحث خبری بکشانیم.»

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران به مشکلات وزارت‌ علوم، تحقیقات و فناوری اشاره کرد و گفت: «مشکل فعلی در وزارت علوم، عدم استقرار است. همیشه در کشور باید بین بخش دولتی و بخش غیردولتی یک تقسیم‌ وظایف پیش بیاید؛ اصل 44 قانون اساسی می‌گوید خصوصی‌سازی را در کشور احیا کنید. اما در کشور یک مشکل وجود دارد که بخش دولتی نمی‌خواهد به بخش غیردولتی و خصوصی اعتماد کند. البته اشکالاتی هم همواره در بخش خصوصی وجود دارد ولی این نباید باعث شود که بخش دولتی همیشه مانع اجرای بخش خصوصی باشد. من فکر می‌کنم این مشکل در نظام فکری ما در کشور نهادینه است که وقتی من در جایگاه بخش دولتی قرار بگیرم، شروع می‌کنم به سخت‌گیری به بخش غیردولتی؛ وقتی می‌آیم به بخش خصوصی، نظارت دولتی را تحمل نمی‌کنم؛ در همه جای کشور با این مشکل مواجهیم.»

او افزود: «من فکر می‌کنم این مشکل بیشتر اشکالی نهادینه در تفکر مدیریت دولتی است. ما در مدل حکمرانی فکر می‌کنیم اگر در بخش دولتی نشستیم باید در کار پایین‌تری‌ها دخالت کنیم. این مشکل در وزارت علوم قبل وجود داشت و حتی دانشگاه‌های دولتی هم از روند دخالت‌های بی‌رویه وزارت علوم راضی نبودند، انشالله در دوره جدید وزارت علوم این مشکل حل ‌شود. من این مشکل را در مدل اخلاقی و اجرایی حکمرانی علمی کشور می‌دانم و بیشتر اشکال را به آنجا برمی‌گردانم. این اقدامات بعضی وقت‌ها شائبه سیاسی دارد ولی من به اخلاق حکمرانی علمی برمی‌گردانم. ما در مقام حکمرانی علمی وقتی در مقام سیاست‌گذاری و اجرایی قرار می‌گیریم، می‌خواهیم در مقام برنامه‌ریزی و اجراء هم حاضر شویم. اساسا این حتی بیشتر از مشکلاتی است که با دانشگاه آزاد اسلامی وجود دارد. من حتی زمانی‌هم که رئیس دانشگاه دولتی بودم آنجا هم شاهد این روحیه و رویکرد بودم که به صورت افراطی درباره دانشگاه آزاد اسلامی شکل گرفت.»

طهرانچی اتکای صرف به بودجه و منابع نفتی را بزرگترین مشکل دانشگاه‌های دولتی دانست و گفت: «بزرگترین مشکل دانشگاه‌های دولتی اتکای آنها به یک بودجه نفتی است که سقف گسترش این بودجه محدود شده است. دانشگاه‌های دولتی نزدیک به 95 درصد از بودجه را حقوق و دستمزد و به امور ضروری پرداخت می‌‌کنند و جایی برای نفس کشیدن ندارند، اصلا نفسی برای پژوهش‌ و کارهای توسعه در آنها نمانده است. متاسفانه مدیران ارشد دانشگاه‌های دولتی به جد درگیر گذران امور در حداقل وضعیت می‌باشند و این برای علم سم است. ذهنی که باید آزاد باشد و برنامه‌ریز و حرکت‌های نو داشته باشد، درگیر مسائل دیگری شده است. ما آن ذهن را نداریم. ما در کلان حکمرانی علمی در کشور جاهای خالی داریم، نظام علمی را در حاشیه می‌بینیم نه در متن. در حاشیه دیدن نظام علمی در کلان تصمیم‌گیری‌های دولتی باعث شده است که به اقتصاد بدون علم فکر ‌کنیم. نکاتی را می‌گوییم در ارتباط با اقتصاد دانش‌بنیان، یک حوزه‌هایی را هم به صورت گلخانه‌ای کار می‌کنیم ولی اقتصاد دانش‌بنیان به صورت گسترده در همه سطوح اقتصاد مورد غفلت است»

عضو هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی بر توانایی این دانشگاه برای رسیدن به آرمان‌های علمی و توجه واقعی به علم تاکید کرد و گفت: «ما باید این پیشروی را در دانشگاه آزاد اسلامی بسازیم. دانشگاه آزاد اسلامی این امکان و توانایی را به صورت بالقوه دارد. در کشور زیرساخت عظیمی درست شده ولی از این زیرساخت عظیم آن‌چنان که باید و شاید استفاده نشده است. هاروارد و استنفورد دانشگاه‌های اول دنیا هستند و دانشگاه‌های مبتنی بر شهریه‌اند، ولی این مهم در کشور ما اشکال دارد. وقتی می‌گوییم دانشگاه‌ مبتنی بر شهریه، تصور مردم و مسئولان چیز دیگری است. استنفورد و هاروارد هم مبتنی بر شهریه هستند و از گرنت‌های بنیاد علم آمریکا (NSF)، بنیاد سلامت آمریکا (NIH) و دیگر بنیادهای حمایتی استفاده می‌کنند. مدل حکمرانی ما قدری به اصلاح نیاز دارد. وزارت علوم باید بداند که رهبری علم را در کشور پیاده کند. فرق دانشگاه‌های دولتی با دانشگاه آزاد اسلامی این است که در دانشگاه‌های دولتی شهریه دانشجو را دولت تامین می‌کند ولی در دانشگاه آزاد خود دانشجو؛ بنابراین بقیه کار و ادامه مسیر را باید اجازه دهند علم کار خود را بکند. ما یک مدل دانشگاه را که بتواند در جامعه نقش‌آفرین باشد و در حل مسائل کشور، نداریم. اما این مهم را انشاءالله در دانشگاه آزاد اسلامی با این گستردگی راه‌اندازی خواهیم کرد چون مدل را برای نجات آموزش عالی لازم می‌دانیم.»