صادرات به چه قیمتی؟

به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی، در هفته جاری سازمان گمرک از صادرات و بارگیری 200 تنی هندوانه به قطر از گمرک گناوه استان بوشهر خبر داده بود که علاوه بر آن به علت رشد 70 درصدی صادرات کالا به این کشور، مجوزهای لازم با هدف تشویق صادرکنندگان در کم‌تر از یک ساعت زمان صادر می‌شود.

اما در سیاست‌های کلان اقتصادی صادرات با هدف کسب سود و رونق تولید داخلی صورت ‌گیرد و افزایش سهم‌‌خواهی از بازارهای هدف و منطقه نیز به لحاظ رونق اقتصادی و افزایش درآمدهای صادراتی است. بر این اساس کالای صادراتی باید علاوه بر دارا بودن قدرت رقابت‌پذیری و کیفیت بالا شاخص‌های دیگری را نیز داشته باشد که از آن دست می‌توان به صرفه اقتصادی صادرات آن اشاره کرد.

در شرایطی وزن صادرات روزهای اخیر به قطر به سمت هندوانه سنگینی می‌کند که ایران طی 14 سال اخیر به عنوان یک کشور دارای بحران آبی و در تنش شدید و خشکسالی‌های پی در پی مطرح است.

از طرفی در حالی هندوانه به دیگر کشورها صادر می‌کنیم که به علت بحران آبی حتی کشت برخی محصولات هماند برنج در تعدادی از استان‌ها از سوی وزارت جهاد کشاورزی ممنوع اعلام می‌شود و به نوعی با ممنوعیت‌های کشت در برخی استان‌های کشور مواجه هستیم.

اما نکته جالب‌تر اینکه در برخی روزهای بحران، وزارت نیرو تا پای برداشتن گزینه ممنوعیت واردات آب از کشورهایی نظیر ترکمنستان و تاجیکستان هم پیش رفته است. در مقابل صادرات محصولات پر آبی نظیر هندوانه به عنوان صاردات آب مجازی از سوی کارشناسان تلقی می‌شود که این صادرات صرف نظر از زیان‌های اقتصادی هزینه‌های زیستی را با خود به همراه دارد.

بر اساس آمارهای وزارت نیرو برای تولید هر کیلوگرم هندوانه 400 تا 500 لیتر آب مصرف می‌شود و هزینه تولید آب کشاورزی 150 تومان به ازای هر مترمکعب است. این در حالی است که هر کیلو هندوانه صادراتی به قطر در مبداء صادرات حدود 900 تومان محاسبه شده است.

در همین رابطه معاون برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو با تاکید بر اینکه صادرات آب مجازی به وزارت نیرو ارتباطی ندارد و این وزارتخانه تنها محاسبات لازم را انجام و در صورت ضرورت هشدارهایی را نیز می‌دهد، به آنا گفت: آب مجازی در تمام بخش‌های صنعت، کشاورزی و... وجود دارد و این امر به سیاست‌های بخش کشاورزی مربوط می‌شود اما به طور کلی ما باید از صادرات آب مجازی اجتناب کنیم.

هدایت فهمی ادامه داد: هزینه تولید هر مترمکعب آب کشاورزی در سدها 100 تومان و در شبکه‌های آبیاری 150 تومان است و نباید آبی را که با این هزینه بالا تولید می‌شود، به راحتی از دست داد.

وی اظهار کرد: صادرات آب مجازی در واقع دادن سوبسید به دیگر کشورهای است. اتفاقی که در صادرات هندوانه افتاده هم همین امر است. ما محصولی را صادر کرده‌ایم که درآمد ناشی از آن بسیار کم‌تر از هزینه تولید بوده است.

فهمی تاکید کرد: باید به دنبال صادرات محصولاتی بود که ارزش اقتصادی بالاتری دارند.

به گفته وی، هر متر مکعب آب علی رغم هزینه تولید 150 تومان آن، به قیمت 10 تا 15 تومان به کشاورزان فروخته می‌شود و همین امر موجب می‌شود تا در چنین مواردی درک درستی از ارزش واقعی آب وجود نداشته باشد.

این مقام مسئول گفت: بر اساس قانون تثبیت آب‌بهای زراعی باید 3 درصد قیمت محصول تولیدی در شبکه‌های آبیاری مدرن، 2 درصد در شبکه‌های آبیاری نیمه مدرن و یک درصد در شبکه‌های سنتی به عنوان آب‌بها دریافت شود که این محاسبات یک اشکال بزرگ برای این قانون محسوب می‌شود.

فهمی بیان کرد: این قانون، خود ضد بهره‌وری است و با این قانون بهره‌بردار و کشاورزی نیازی به ارتقای بهره‌وری ندارد.

گفتنی است، با تنش‌های سیاسی پیش‌آمده اخیر برای قطر این کشور به دنبال تامین برخی نیازهای اساسی خود همانند محصولات زراعی و باغی از دیگر کشورهای منطقه از جمله ایران است و در همین راستاها محصولاتی نظری گوجه فرنگی، خیار، هندوانه و ... از ایران به مقصد این کشور صادر می‌شود.

اما نکته قابل تامل در این است که محصولات ایرانی به محض رسیدن به قطر با قیمتی چند ده برابری فروخته می‌شوند. هر کیلوگرم کیلو گوجه ایرانی در قطر بین 4 تا 5 هزار تومان، هر هندوانه 10 هزار تومان و هر کیلو خیار حدود 4500 تومان فروخته می شود در حالی که با قیمت‌های بسیار نازل از ایران بارگیری می‌شوند.