جمعیت پیر می‌شود، زیرساخت‌ها بدون تغییر/ رهاسازی سالمندان، پدیده جدید سالمند‌آزاری

مهرو ماهر، گروه اجتماعی- به گفته بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل متحد روز جهانی سالمندان فرصتی برای ایستادگی در مقابل مشکل ویران‌گر پیرآزاری است، انتظار می‌رود جمعیت جهانی سالمندان از بیش از 900 میلیون در 2015 به یک میلیارد و 400 میلیون تا 2030 و دو میلیارد و 100 میلیون تا 2050 برسد.

فرید براتی سده، رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان سازمان بهزیستی کشور نیز در مورد سن سالمندی در ایران به خبرنگار آنا می‌گوید: بر اساس معیارهای سازمان ملل ۶۰ سال به بالا سن سالمندی در نظر گرفته می‌شود در حالی که در ایران بر اساس آنچه در معیاربندی‌ها اعلام می‌شود افراد ۶۵ سال به بالا سالمند محسوب می‌شوند اما به نظر می‌رسد با توجه به رشد امید به زندگی در کشور باید سالمندی را از این پس ۶۵ سال در نظر گرفت.

غم نان درد سالمندان

ایران در حالی با پدیده سالمندی شش میلیون و 400 هزار نفر دست به گریبان است که به گفته براتی سده، هنوز زیرساخت‌های لازم برای پذیرش این موضوع در کشور وجود ندارد؛ حتی هیچ قانون مصوب کلانی در مورد سالمندان وجود ندارد. البته در سال‌های اخیر برنامه‌ها و تدابیری در نظر گرفته شده است که کافی و جامع نیست؛ به عنوان نمونه برای اولین بار اعتبار خاصی در وزارت کار و سازمان بهزیستی به حوزه سالمندی اختصاص یافته است.

افزایش جمعیت سالمند و بالاتر رفتن نرخ سالمندی در کشور بدون ایجاد زیرساخت‌های لازم و برنامه ریزی دقیق می‌تواند برای جامعه مشکل آفرین باشد به طوری که مشکلات اقتصادی و معیشتی یکی از دغدغه‌ها و مسایل سالمندان در این دوران است زیرا بسیاری از آنان از حقوق بازنشستگی کافی برخوردار نیستند و از این مساله رنج می‌برند.

اخیرا علی اکبر سیاری، معاون وزیر بهداشت به جمعیت 27درصد از سالمندانی اشاره کرد که بدون حقوق بازنشستگی و شغل روزگار خود را سپری ‌می‌کنند. بنابراین یکی از نیازهای افراد در دوره سالمندی تامین منابع اقتصادی و مالی آنها است.

تنهایی غم انگیزش را دریاب

انوشیروان محسنی بندپی، رئیس سازمان بهزیستی کشور یکی از جنبه‌های منفی دوره سالمندی را انزوا، تنهایی وگوشه نشینی می‌داند و می‌گوید: هم اکنون از هر ۱۰۰ سالمند ۱۳ نفر آنها تنها هستند. اکنون نگرانی‌هایی در خصوص تنهایی سالمندان در کشور وجود دارد زیرا اگر چه زمانی با مساله کودک رها شده در خیابان‌ها مواجه بودیم اما امروز با پدیده سالمندان رهاشده در خیابان مواجه هستیم که این موضوع سالمند را دچار ترس و نگرانی و اضطراب می‌کند.

فرید براتی سده، رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان در تعریف سالمند رها شده، می‌گوید: سالمندی که از سوی خانواده در یک مرکز و یا سطح شهر رها شود،سالمند رها شده می‌نامند که متاسفانه آمار دقیقی از تعداد این افراد در دست نیست اما بر اساس آخرین گزارش‌های دریافتی تعداد سالمندان رها شده در پایتخت حدود 110 تا 120 نفر برآورد شده است که این موضوع یکی از نگرانی‌ها و دغدغه‌های سازمان بهزیستی کشور قلمداد می‌شود. زیرا نسل جوان امروز تمایلی به نگهداری و حمایت از افراد سالمند و سالخورده ندارد بنابراین باید با انجام برنامه‌ریزی‌های دقیق نیازهای آینده سالمندان را مرتفع کنیم.

همچنین مشکلات جسمی از جمله بیماری‌های قلبی و عروقی، چربی بالای خون، مشکلات شنوایی و بینایی برخی از بیماری‌هایی است که همزمان با افزایش سن، فرد به آن مبتلا می شود در حالی که بسیاری از سالمندان تحت پوشش بیمه‌های درمانی نیستند و حسن هاشمی، وزیر بهداشت معتقد است باید شرایطی برای زندگی راحت سالمندان ایجاد کنیم تا سال‌های پایانی عمر را با درد کمتری پشت سر بگذارند.

تولد دوباره انسان در سالمندی

عالیه شکربیگی، مدیرگروه علمی-تخصصی جامعه‌شناسی خانواده در مورد رشد پدیده سالمندی در ایران به خبرنگار آنا می‌گوید: سالمندی نیز مانند سایر دوره‌های زندگی یکی از مراحل رشد انسا‌ن‌ها محسوب می‌شود که به دلیل پیشرفت بهداشت و کیفیت تغذیه، افراد سالمند می‌توانند در این دوره زندگی سالمی داشته باشند همچنین توسعه اجتماعی -اقتصادی در جهان، بهبود شرایط زیستی، بهداشتی و افزایش امید زندگی را به همراه داشته است.

این جامعه شناس معتقد است در صورتی که همزمان با افزایش شاخص امید به زندگی درکشور از میزان زاد و ولد کاسته شود ساختار جمعیت از گروه‌های سنی جوان به سمت گروه‌های سنی بالاتر و سالمندی حرکت می‌کند به طوری که براساس پیش بینی‌های انجام شده تا سال 2050، جمعیت 11 میلیارد نفری گروه سنی 65 سال به بالا از 600 میلیون نفر به بیش از 4 میلیارد نفر خواهد رسید.

شکربیگی، افزایش میزان بیماری‌ها،‌افزایش خطر ناتوانی منجر به توسعه بیماری‌های مزمن و در نهایت افزایش هزینه‌های سلامت و کاهش سطح کیفیت زندگی را از پیامدهای سالمندی جمعیت کشور می‌داند و می‌گوید: سلامت جسم و روان سالمندان یکی از موضوعات مورد توجه اکثر کشورهای جهان قلمداد می‌شود که برای جلوگیری و مبارزه با آن به برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های دقیق و مسنجم نیاز است.

این استاد دانشگاه آزاد اسلامی بر استفاده مسئولان کشور از تحقیقات علمی دانشگاهیان تاکید می‌کند و می‌گوید: سیاستگذاران کشور باید برای برنامه‌ریزی‌ها و سیاستگذاری‌های خود از تحقیقات و پژوهش‌های علمی دانشگاهیان در سطوح مختلف استفاده کنند تا بتوانند دوران سالمندی را به عنوان یک فرصت و تولد دوباره برای این قشر تبدیل کنند به طوری که جامعه سالمند دوران پویا و با نشاطی را سپری کند.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان سازمان بهزیستی کشور می‌گوید: هم اکنون امید به زندگی در زنان ۷۷ الی ۷۸ سال بوده و در مردان نیز ۷۳ الی ۷۴ است یعنی یک فرد سالمند در ایران بین ۸ تا ۱۲ سال از سال‌های پایانی زندگی خود را در این دوران سپری می‌کند.

تنهایی زنان سالمند چهار برابر مردان

سازمان بهزیستی کشور پیش‌بینی می‌کند که در سال ۱۴۱۵ نرخ جمعیت سالمند حدود ۱۲ درصد خواهد بود و جمعیتی بیش از ۱۲ میلیون نفر را شامل خواهد شد. هم اکنون شش درصد مرد تنهای سالمند در مقابل ۲۳ درصد زن تنهای سالمند در کشور وجود دارد؛ در واقع تعداد زنان تنهای سالمند حدود چهار برابر مردان تنهای سالمند است که احتمال افزایش این آمار نیز در سال‌های آینده وجود دارد.

به گفته براتی سده، سال ۱۳۳۵ در مقابل هر ۱۰۰ زن، ۱۱۱ مرد سالمند، در سال ۱۳۸۵ در مقابل هر ۱۰۰زن، ۱۰۴ مرد سالمند و در سال ۹۰ به ازای هر ۱۰۰ زن، ۹۶ مرد سالمند وجود داشت بر همین اساس پیش‌بینی می‌شود در سال ۱۴۰۰ در مقابل هر ۱۰۰ زن سالمند ۸۸ مرد سالمند داشته باشیم که این مساله گویای زنانه شدن پدیده سالمندی در کشور است.

علی رغم گذشت بیش از یک دهه از تصمیمات وزارت کار در زمینه ساماندهی برنامه‌های حوزه سالمندان و تهیه و تدوین دو سند سالمندی از سوی وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی کشور ‌هنوز سند ملی سالمندان به تصویب نهایی هیات دولت نرسیده است. بر همین اساس فرید براتی سده از آمادگی سازمان بهزیستی کشور برای ادغام این دو سند با یکدیگر خبر می‌دهد و می‌گوید: سند بهزیستی درباره خدمات حمایتی، حمایت‌های اجتماعی، ترویج باشگاه‌های سالمندی و و سند وزارت بهداشت مربوط به مسائل بهداشتی و درمانی است که در نظر داریم این دو سند با هم ادغام و به صورت یک سند جامع ارائه شود.

به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر تکریم و احترام به سالمندان در جوامع امروز به فراموشی سپرده شده و با افزایش روند سپردن سالمندان به مراکز سالمندی مواجه هستیم در حالی که براساس آموزه‌های دینی و انسانی همواره نسبت به احترام به این قشر از جامعه سفارش شده است. متاسفانه علی رغم همه این تاکیدات هنوز هم دولت و مجلس هیچ برنامه‌ای برای گذر از این مرحله زندگی افراد در نظر ندارند که این غفلت مسئولان و سیاست گذاران در آینده نه چندان دور پیامدها و مشکلات فراوانی را برای جامعه رقم خواهد زد.