ترویج کتابخوانی در نسل نوجوان؛ از آسیبشناسی تا راهکارهای عملی
به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، رضا حاجیآبادی، مدیر انتشارات هزاره ققنوس، در مصاحبه با برنامه «فرهنگسرای گفتوگو»، به تحلیل چالشهای ترویج کتابخوانی در میان نوجوانان و ارائه راهکارهایی برای این مسئله پرداخت.
این ناشر با اشاره به آسیبهای مطرحشده از سوی خانوادهها، معلمان و کتابداران اظهار داشت: سه مسئله اصلی، روزآمد نبودن منابع کتابخانهها، گرایش نوجوان به کتابهایی مانند مانگا که دغدغه فرهنگی ایجاد میکند، و مشکلات اقتصادی خانوادهها برای خرید کتاب است. اما برای هرکدام باید فکتی فراتر ارائه داد. مثلاً مفهوم «کتابخانه» در جهان با ظهور کتابهای دیجیتال و صوتی در حال دگرگونی است و صرف افزایش منابع فیزیکی پاسخگو نیست. نوجوان امروز ممکن است به جای مراجعه به کتابخانه، نام کتابی را در اینترنت جستوجو و فایل آن را مطالعه کند.
حاجیآبادی با تأکید بر ضرورت نگاه عمیقتر به آمارهای نشر گفت: گاهی دچار بدفهمی میشویم. ممکن است تعداد عناوین منتشرشده افزایش یابد، اما پرسش اصلی این است: آیا این کتابها خوانده میشوند و آیا پس از خواندن، تغییری در نگرش یا رفتار مخاطب ایجاد میکنند؟ هدف ما در حوزه کودک و نوجوان باید «تغییر رفتار» باشد. وقتی میبینیم رفتار نوجوان نسبت به محیط زیست یا حیات وحش پس از مطالعه کتابی اصلاح میشود، آنگاه میفهمیم کارمان درست بوده است. باید محصولات فرهنگیای تولید کنیم که به شکل غیرمستقیم، آداب اجتماعی درست را آموزش دهند و پیوندی بین نوجوان امروز و میراث فاخر ادبیاتی مانند شاهنامه و مولانا ایجاد کنند.
وی در پاسخ به پرسشی درباره برخی بازنماییهای غیراصولی از متون کهن در فضای مجازی (مانند طنزهای سطحی یا مسابقات جنجالی) اظهار داشت: من مخالف چنین شیوههایی هستم، اما نه به شکل حاد. مشکل اصلی اینجاست که برخی از این افراد دچار «سندرم دانینگ-کروگر» هستند؛ یعنی هرچه آگاهیشان کمتر، ادعایشان بیشتر. باید به این عزیزان کمک کنیم تا راویان درستی برای اسطورههای ما باشند. شاهنامه تنها اسطورهای است که مردم یک تمدن هنوز میتوانند آن را به زبان خود بخوانند و مفاهیم انسانی عمیق آن هر روز کشف تازهای دارد.
مدیر انتشارات هزاره ققنوس در بخش دیگری از سخنان خود با رادیو گفتوگو به ارائه راهکارهای عملی پرداخت و گفت: برای ترغیب نوجوان امروز که در بستر فضای مجازی زندگی میکند، باید از ابزارهای نوین استفاده کنیم. «کتابخوانی» فقط به معنای کتاب فیزیکی نیست؛ کتاب الکترونیک و صوتی نیز مطالعه محسوب میشود. باید به نوجوان نشان دهیم فرد کتابخوان و آگاه چه برتریهایی دارد، حتی در سادهترین مهارتها مانند نوشتن.
وی در رادیو گفتوگو افزود: مشکل اساسی این است که ما یک «مانیفست» یا برنامه راهبردی هماهنگ برای ترویج کتابخوانی نداریم. پروژههای فرهنگی اغلب فاقد «پیوست فرهنگی و اجتماعی» هستند و تداوم نمییابند. ما شاهد جرقههای پراکندهای در سینما، نشر یا رسانه هستیم، اما این اقدامات هماهنگ و مستمر نیستند. پیشنهاد من به همه متولیان فرهنگی این است: هر اقدامی (حتی اقتصادی) باید جوانب فرهنگی آن سنجیده شود.
حاجیآبادی با انتقاد از بازنمایی نامناسب فرهنگ کتابخوانی در رسانههای عمومی گفت: در کدام یک از سریالها یا فیلمهای ما شخصیت اصلی، اهل کتابخوانی است؟ در کدام صحنه میبینیم فردی در مترو کتاب میخواند؟ این در حالی است که در بسیاری از تولیدات خارجی، کتاب جزئی طبیعی از زندگی شخصیتهاست. حتی در حوزه ورزش نیز میتوان این فرهنگ را ترویج داد.
وی در جمعبندی راهکارها تأکید کرد: باید با «زبان روز» و با استفاده از پلتفرمهای جدید مثل پادکست، واقعیت افزوده و هوش مصنوعی با نوجوانان ارتباط برقرار کنیم. تولید کتابهای تعاملی، شخصیسازی شده (مثل کتابهای اختصاصی با نام کودک) و بازخوانی جذاب اسطورهها با ادبیات معاصر میتواند بسیار مؤثر باشد. محتوای غنی را داریم، اما باید آن را با زبانی ارائه دهیم که نسل جدید آن را بپسندد و درک کند. تنها در این صورت است که میتوانیم شاهد آشتی نوجوان امروز با گنجینه بینظیر ادبیات فارسی باشیم.
انتهای پیام/
