منطقه خزر؛ نقطه عطف دیپلماسی همسایگی یا آزمون سخت چالشها؟
به گزارش خبرگزاری آنا، شهر رشت هفته گذشته در بازه زمانی ۲۷ و ۲۸ آبانماه، پایهگذار و میزبان اولین اجلاس رؤسا و نمایندگان عالیرتبه استانها و مناطق ساحلی کشورهای جمهوری اسلامی ایران، جمهوری آذربایجان، جمهوری قزاقستان، فدراسیون روسیه و ترکمنستان بود.
بعد از برگزاری این اجلاس، «کاظم غریبآبادی» معاون حقوقی و امور بینالملل وزارت خارجه گفت: ایران در بحث کشورهای همسایه نگاهی به سیاست منطقهگرایی دارد و این بحث را از منطقه خزر شروع کرده است. همسایگان باید به اولویت سیاست خارجی ایران تبدیل شوند.
در باب اهمیت منطقه خزر از منظر سیاست همسایگی، «غلامرضا کحلکی» کارشناس مسائل بینالملل، در گفتوگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری آنا، با تشریح اهمیت اجلاس اخیر و ظرفیت همکاری میان کشورهای حاشیه این دریاچه، اظهار کرد: کشورهای پیرامون خزر منافع مشترکی دارند و در این آگاهی و در این مدیریت بینالمللی، این اجلاسیه میتواند در همافزایی و استفاده درست از این منبع خدادادی بسیار مفید باشد.
وی گفت: از طرف دیگر، کشورهایی که پیرامون خزر با جمهوری اسلامی ایران مرز آبی مشترک دارند، کشورهایی هستند که میتوانند پیمانهای دفاعی مشترکی نیز با یکدیگر داشته باشند؛ مخصوصاً در شرایطی که امروز تهدیدهای مشترکی این کشورها را از سوی غرب تحت فشار قرار میدهد. لذا این نشستها، این اجلاسیهها و این همافزاییها برای شکلگیری پیمان دفاعی میان این کشورها اهمیت بسزایی دارد.
این کارشناس مسائل بینالملل افزود: این اجلاسیه از نظر ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی دارای اهمیت است و میتواند برای جمهوری اسلامی ایران سودمند باشد. جمهوری اسلامی ایران با توجه به موقعیت استراتژیک، وسعت ساحل و نوع ارتباطش با کشورهای پیرامون خزر، یکی از بازیگران اصلی این منطقه است. بنابراین هر نوع همگرایی و تصمیمسازی مشترک در این حوزه برای ایران اهمیت دارد.
اهمیت زیستمحیطی خزر و ضرورت برجستهسازی آن در مذاکرات
کحلکی در پاسخ به پرسشی پیرامون تعمیم این همکاریها به حوزه زیستمحیطی گفت: بحث زیستمحیطی بحث بسیار مهمی است؛ چون در این زیستبوم همه کشورها به یک میزان سهم دارند و به یک میزان نیز باید نقشآفرینی کنند. حقیقت این است که دچار تغییرات آبوهوایی شدهایم و محیطزیست ما آسیبهای جدی میبیند. بنابراین این اجلاس از نظر زیستبوم و زیستمحیط بسیار اهمیت دارد و ضرورت دارد که کشورها این موضوع را جدی دنبال کنند.
وی افزود: این اجلاس میتواند موجب طراحی پروتکلها و قواعد حقوقی شود؛ چون در همین نشستهاست که پایههای مبانی حقوقی و عرف حقوق بینالمللی گذاشته میشود. بسیاری از عرفها، قواعد آمره و قوانین بینالمللی در همین اجلاسیهها پایهگذاری میشود و بعداً میان کشورها لازمالاجرا خواهد بود. این اجلاسیه نیز میتواند پایهگذار قواعد حقوق بینالمللی در ارتباط با حق استفاده از فضای زیستمحیطی و بینالمللی خزر باشد.
این کارشناس مسائل بینالملل گفت: هرگونه بیتوجهی در این حوزه میتواند تهدیدهای جدی برای نسلهای آینده این منطقه ایجاد کند. کاهش سطح آب، آلودگی، بهرهبرداری نادرست و نبود سازوکارهای الزامآور مشترک میتواند خسارتهایی ایجاد کند که بعدها جبرانپذیر نباشد. بنابراین این اجلاسیهها فرصتی برای توافقسازی و ایجاد سازوکارهای الزامآور است.
ظرفیت اجلاسیه خزر برای پیشبرد دیپلماسی استانی و منطقهای دولت چهاردهم
با توجه به سیاست دولت چهاردهم و شخص آقای عراقچی در پیگیری «دیپلماسی استانی و منطقهای»، کحلکی در پاسخ به این پرسش که آیا میتوان از ظرفیت اجلاسیه خزر برای تقویت این راهبرد کلان بهره برد؟ توضیح داد: بههرحال استانهای شمالی ما اهمیت بسیار زیادی در ارتباط با فضای بینالمللی و خصوصاً همسایگان استراتژیک ما دارند. لذا دیپلماسی استانی ما و دیپلماسی بینالمللی ما به یکدیگر پیوند خورده است.
وی افزود: اساساً سیاست خارجی ادامه سیاست داخلی است. بسیاری از ارتباطات و تصمیمسازیهایی که در سطح استانها انجام میشود، ممکن است در سطح بینالمللی نیازمند پیگیری باشد. این نشستها، این اجلاسیهها و اتفاقات در سطح بینالمللی میتواند ادامه سیاستهای استانی باشد و مسائل ملی را که دارای تأثیرات بینالمللی هستند، دنبال کند.
این کارشناس مسائل بینالملل گفت: اگر بتوانیم میان استانهای شمالی و کشورهای ساحلی خزر ارتباطات ساختارمند تعریف کنیم، این ظرفیت میتواند به توسعه روابط منطقهای و حتی اقتصادی و فرهنگی کمک کند. این تعاملات استانی میتواند فرصتهایی ایجاد کند که حتی از مسیرهای رسمی دیپلماسی نیز سریعتر به نتیجه برسد.
ضرورت کنار گذاشتن اختلافات میان کشورهای خزر
کحلکی در پاسخ به این پرسش که تا چه اندازه ضروری است اختلافات میان کشورهای حاشیه خزر کنار گذاشته شود و کشورها برای منافع مشترک، از جمله در برابر نفوذ بازیگران خارجی مانند رژیم صهیونیستی یا اقدامات مخرب آمریکا، همگرایی بیشتری پیدا کنند؟ توضیح داد: اساساً امنیت ماهیت دستهجمعی دارد. اتحادیههای بینالمللی میتوانند ایجاد امنیت را تضمین کنند. شما در اتحادیه اروپا، اتحادیه کشورهای عربی و دیگر ساختارهای منطقهای این همافزایی را میبینید. برای نیل به امنیت و تحقق امنیت بینالمللی، همگرایی و همکاری جمعی ضروری است.
وی افزود: ما نمیتوانیم بگوییم امنیت کشورهای منطقه بدون همراهی و کنار هم قرار گرفتن کشورهای عضو یک منطقه تأمین میشود. تهدیدهای فرامنطقهای و تغییرات ژئوپلیتیکی باعث میشود که اهمیت اتحادیههای منطقهای چند برابر شود. امروز هیچ کشوری بهتنهایی قادر به مدیریت تهدیدها نیست.
کحلکی گفت: کشورهای شمالی ایران اگر کنار یکدیگر باشند و همزا عمل کنند، میتوانند فشارهای استراتژیک کشورهای غربی را کاهش دهند و فضای حیاتی و دیپلماتیک لازم را برای خود فراهم کنند. این همگرایی میتواند ورود نفوذهای مخربی مانند رژیم صهیونیستی در برخی کشورها یا اقدامات مداخلهجویانه آمریکا را محدود کند.
وی تأکید کرد: من یکبار دیگر تأکید میکنم که امنیت ماهیت دستهجمعی، یا آنچه collective security نامیده میشود، دارد. هیچوقت نمیتوان با اقدامات فردی و انفرادی و صرفاً قائم به یک کشور، امنیت را بهطور همهجانبه تأمین و تضمین کرد. باید امنیت را در قالب اتحادیهها، همکاریها و همافزاییهای گروهی جستوجو کرد.
انتهای پیام/
