بحران سودان؛ چرخه خشونت، قدرت و منافع خارجی
به گزارش خبرگزاری آنا، سودان طی قرنها با جنگهای متعدد، از جمله جدایی جنوب و درگیریهای داخلی در مناطق مختلف مانند دارکوب مواجه بوده است. در حال حاضر نیز بخشی از بحران این کشور، متاثر از حضور گروهها و بازیگران خارجی است؛ به گونهای که برخی نیروها به سمت قطر و امارات گرایش پیدا کردهاند و گزارشها از وقوع جرایم جنگی در مناطق مختلف حکایت دارد. با توجه به تجربه تاریخی و ساختار اجتماعی-سیاسی سودان، کارشناسان معتقدند عوامل داخلی و خارجی همچنان مانع شکلگیری صلح و ثبات اقتصادی پایدار در این کشور هستند و راهحلهای عملی برای عبور از چرخه خشونت نیازمند بررسی دقیق است.
«جعفر قنادباشی» کارشناس مسائل خاورمیانه در گفتوگویی اختصاصی که با خبرنگار سیاسی آنا داشت: با تشریح وضعیت کنونی گفت: جنگهای کنونی با جنگهای گذشته بسیار متفاوت است. این جنگها، برخلاف گذشته، جنگهای قبیلهای نیستند. اگرچه گرایشات قبیلهای در دو طرف وجود دارد، اما ورود قبایل دیگر به جنگ مشاهده نمیشود. از سوی دیگر، این جنگها جنگ ابرقدرتها نیست. در دوران جنگ سرد شاهد گروههایی بودیم که دستنشانده شوروی یا غرب بودند و جنگها به صورت نیابتی در سودان و دیگر نقاط آفریقا مانند آنگولا جریان داشت، اما اکنون این گونه نیست.
جنگ نظامیان بر سر قدرت
قنادباشی ادامه داد: جنگ کنونی سودان دو مرحله داشته است. مرحله اول، جنگ بین نظامیان بر سر قدرت بود تا کنترل قدرت مرکزی را در اختیار داشته باشند. این نوع جنگ در کشورهای آفریقایی نادر است؛ معمولاً گروههای نظامی با یکدیگر بر سر تصاحب حکومت نمیجنگند. در اینجا، اختلاف بر سر ادغام نیروهای واکنش سریع زیر مجموعه ارتش بود. فرمانده نیروهای واکنش سریع، محمد حمدان دقلو، زیر بار ادغام نرفت و اقدام غیرقانونی انجام داد. در نتیجه، جنگ بین دو گروه نظامی رسمی آغاز شد و هیچ ریشه قبیلهای یا قومی نداشت.
جنگ بر سر منابع طلا
قنادباشی افزود: در مرحله دوم، جنگ به تصاحب و غارت منابع طلا در سودان تبدیل شد. هرچه صادرات طلا افزایش مییافت، تولید سلاح و قاچاق طلا نیز رشد میکرد. هماکنون سودان به سومین کشور تولیدکننده طلا تبدیل شده و قیمت طلا افزایش یافته است. این جنگها عمدتاً توسط قاچاقچیان دستنشانده امارات هدایت میشود تا منابع طلا از دسترس مردم خارج شده و مسیرهای انتقال آن ایمن شود. در این مسیر، بخشی از مردم مسلح شدهاند و با ورود سلاحهای پیشرفته، هرجومرج گستردهای در کشور ایجاد شده است.
پیامدهای جنگ بر زیرساختها و جامعه
وی ادامه داد: مرحله اول جنگ، از دو سال و نیم پیش آغاز شد و تا حدود دو سال، تمام زیرساختهای سودان تخریب شدند؛ شبکههای آب، برق، راهها و مدارس ویران شد. جنگ در همه ایالتها پراکنده بود، اما تمرکز اصلی بر پایتخت بود. دولت برهان موفق شد ایالات مختلف را کنترل کند و نیروهای واکنش سریع به دارفور محدود شدند، جایی که معادن طلای غنی قرار دارد. پیش از این، سودان جزو صادرکنندگان عمده طلا نبود، اما با کشفیات جدید، معادن جبل عامل و انعامر در دارفور اهمیت یافتند. مسیر انتقال طلا از طریق مرزهای لیبی به امارات، منافع خارجی را وارد میدان کرده است.
نفوذ بازیگران خارجی؛ اسرائیل، امارات و قطر
جعفر قنادباشی درباره نقش بازیگران خارجی گفت: سیاست تضعیف دولت سودان یک سیاست قدیمی است که هم انگلیس و هم اسرائیل آن را دنبال میکنند. انگلیسیها پس از شکست در دوران استعمار، مقدمات جدایی جنوب سودان را فراهم کردند و تمایل دارند سودان تحت فشار باقی بماند. صهیونیستها نیز نگرانی دارند که سودان به یک کشور توانمند اسلامی تبدیل شود و در دوران بشیر با حماس همکاری داشت؛ بنابراین اسرائیلها تلاش میکنند سودان تحت تاثیر باشد و از هر فرصتی برای تضعیف آن بهره میبرند.
قنادباشی افزود: اسرائیلها به ویژه نسبت به منابع آب نیل حساس هستند؛ دو شاخه نیل در سودان به هم میپیوندند و این آب میتواند اهرم فشار برای مصر و سودان باشد. تشویق اتیوپی برای احداث سد رونسانس نمونهای از این سیاست است. در زمینه معادن طلا نیز، اسرائیل، امارات و کشورهای غربی منافع خود را دنبال میکنند. رقابت بین اسرائیل و امارات بر سر کنترل منابع طلا شدت گرفته است.
رقابت منطقهای و نقش عربستان و مصر
وی در ادامه گفت: در حال حاضر، قطریها نقش محدودی دارند و بیشتر تمرکز منطقهای بر عربستان و مصر است. عربستان و مصر از برهان حمایت میکنند و مانع نفوذ قطریها در سودان شدهاند. کودتاگران اخوانی در ارتش سودان جایگاه دارند، اما در مقایسه با نقش عربستان و مصر، تاثیر محدودتری دارند. عربستان، مصر و کشورهای همپیمان از جمله کویت و بحرین، با حمایت مالی و سیاسی، نقش محوری در روند تحولات سودان دارند.
قنادباشی در پایان تاکید کرد: قدرت و نفوذ بازیگران خارجی به هیچوجه به اندازه کافی برای حرکتهای اجتماعی و تاثیر مستقیم بر روند جنگ نیست، بلکه تمرکز آنها بر جاسوسی، تحریک و تبلیغات است. در واقع، اشتراک نظر میان آمریکا، انگلستان و اسرائیل در تضعیف سودان وجود دارد، اما رقابتهای پنهانی برای معادن و منابع طبیعی همچنان ادامه دارد. این شرایط نشان میدهد عبور از چرخه خشونت و رسیدن به صلح پایدار نیازمند مدیریت داخلی قوی و توجه به منافع خارجی و داخلی است.
انتهای پیام/
