«تخطی»: بازتعریف مفهوم قهرمان در سینمای امروز ایران

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، فیلم کوتاه «تخطی» از آن دست آثاری است که در عین سادگی روایت، عمق اجتماعی و سینمایی قابل‌توجهی دارد.

فیلم در دل خود مسئله‌ای ملتهب و مبتلابه جامعه امروز را بازگو می‌کند: ناکافی بودن مجازات خفت‌گیر‌ها و نبود بازدارندگی لازم برای تکرار جرم!. اما آنچه «تخطی» را فراتر از یک روایت انتقادی صرف قرار می‌دهد، زاویه نگاه متفاوت و پرداخت کارگردان است که از خلال شخصیت‌پردازی و فضاسازی به تماشاگر منتقل می‌کند.

کارگردان با تسلط بر زبان تصویر؛ قاب‌بندی‌ها و حرکت‌های دقیق دوربین و شناخت درست از ریتم درونی قصه، پلیسی را به‌عنوان محور درام انتخاب می‌کند که از درون سیستم می‌آید، اما نمی‌تواند شاهد بی‌اثری مجازات و تکرار چرخه بی‌عدالتی باشد. در این میان، او در مقام قهرمان، نه از جنس اسطوره‌های کلاسیک، بلکه انسانی زمینی است؛ خسته، شکسته؛ دارای پرونده‌ای قضایی و در عین حال مصمم. این رویکرد انسانی از شخصیت پلیس، یکی از هوشمندانه‌ترین تصمیم‌های کارگردان است که فیلم را از دام سانتی‌مانتالیسم یا قهرمان‌سازی اغراق‌آمیز دور نگه می‌دارد، اما قهرمان را برای مخاطب باورپذیر می‌کند.

از منظر فرمی نیز، «تخطی» نشان‌دهنده‌ پختگی و تجربه‌مندی سازنده‌اش است. میزانسن‌ها دقیق و هدفمندند؛ فضا‌ها به‌شدت کنترل‌شده و طراحی نور و رنگ در خدمت حس سردی و اضطراب اجتماعی است. در بسیاری از صحنه‌ها، سکوت جای دیالوگ را گرفته و همین سکوت‌ها به‌طرز موثری تنش و خشم فروخورده را منتقل می‌کنند. کارگردان در این اثر به‌خوبی می‌داند که چگونه از زبان تصویر برای بازگویی مفهوم عدالت و تخطی از قانون استفاده کند، بی‌آنکه فیلم به خطابه‌ای سیاسی یا اخلاقی تبدیل شود.

اما شاید مهم‌ترین ویژگی «تخطی» در آوانگاردیِ موضوع و جسارت در بیان آن باشد. فیلم، بی‌محابا سراغ یکی از زوایای مغفول در نظم اجتماعی می‌رود: جایی که قانون دیگر کارآمدی لازم را ندارد و انسان، ناگزیر از کنش شخصی برای دفاع از امنیت و حق جمعی می‌شود. در روزگاری که اغلب آثار کوتاه به سمت روایت‌های شخصی یا درون‌گرایانه می‌روند، پرداختن به چنین موضوعی ــ آن هم با زبانی متین، سنجیده و خالی از هیجان‌زدگی ــ نشان‌دهنده‌ی درک اجتماعی و مسئولیت‌پذیری هنرمند است.

فیلمساز در «تخطی» نه تنها از دل واقعیت اجتماعی سخن می‌گوید، بلکه به بازتعریف مفهوم «قهرمان» در سینمای امروز ایران می‌پردازد. قهرمانی که برخلاف کلیشه‌های متداول، نه از موضع قدرت، بلکه از دل رنج و تجربه زیسته می‌آید. در واقع، او نمادی از جامعه‌ای است که میان قانون و عدالت، میان امنیت و بی‌اعتمادی، در جست‌وجوی راهی تازه است.

در مجموع، «تخطی» را می‌توان اثری دانست که در تلاقی پختگی کارگردانی، آوانگاردی در مضمون و دغدغه‌مندی اجتماعی شکل گرفته است. فیلمی که به‌درستی می‌فهمد کوتاه بودن مدت‌زمان، مانعی برای عمق بخشیدن به محتوا نیست؛ بلکه فرصتی است برای فشرده و مؤثر گفتن آنچه جامعه نیاز دارد بشنود.

«تخطی» نه تنها یک فیلم کوتاه تأثیرگذار، بلکه یادآور این حقیقت است که سینما هنوز می‌تواند در برابر بی‌عملی و بی‌تفاوتی، موضع بگیرد و صدایی مسئولانه؛ صریح، انسانی و دغدغه‌مند باشد.