چابهار دژ غیرقابل نفوذ توسعه منطقهای؛ آمریکا در دام تحریمهای غیرقانونی خودساخته!
به گزارش خبرگزاری آنا، در تاریخ ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۵ (۷ مهر ۱۴۰۴)، ایالات متحده آمریکا معافیت تحریمی بندر چابهار را که از سال ۲۰۱۸ برای هند صادر شده بود لغو کرد. این اقدام بخشی از سیاست فشار حداکثری بر جمهوری اسلامی ایران است و تأثیرات گستردهای بر پروژههای مشترک ایران و هند، توسعه تجارت منطقهای و امنیت اقتصادی شرق ایران و جنوب افغانستان خواهد داشت. بندر چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران است و نقش حیاتی در ترانزیت کالا و اتصال زمینی به افغانستان و آسیای میانه دارد.
اهمیت استراتژیک و منطقهای بندر چابهار
بندر چابهار یک نقطه استراتژیک کلیدی در منطقه است که علاوه بر ایران برای هند و کشورهای آسیای میانه اهمیت ویژه دارد چرا که این بندر به هند امکان میدهد بدون عبور از خاک پاکستان به افغانستان و آسیای میانه دسترسی پیدا کند و مسیر ترانزیتی مستقلی ایجاد کند. چنین مسیری میتواند رقابت سالم اقتصادی ایجاد کرده و از انحصار مسیرهای تحت نفوذ پاکستان یا چین جلوگیری کند.
ایران و هند در سال ۲۰۰۳ بر سر توسعه بندر چابهار با یکدیگر توافق کردند، اما این توافقنامه سر انجام در سال ۲۰۱۶ به امضا رسید و رسمیت پیدا کرد. این نخستین بار بود که یک قرارداد مهم میان ایران و هند برای توسعه بندر چابهار امضا شد، قراردادی که هندیها آن را تجلی ملموس از تمایل مشترک دو کشور برای توسعه چابهار به عنوان قطب مهم اتصال منطقهای توصیف کردند. این قرارداد ۱۰ ساله که میان ایران و هند برقرار شد برای توسعه پایانههای کانتینری و کالاهای عمومی در بندر شهید بهشتی بر قرار شد که ارزش سرمایه گذاری آن ۳۷۰ میلیون دلار بود این پروژه نهتنها ظرفیت عملیاتی بندر را افزایش میدهد، بلکه بهعنوان یک مسیر ترانزیتی امن و قانونی، امکان توسعه تجارت منطقهای را نیز فراهم میکند
به گفته کارشناسان پروژه چابهار نقشی تعیینکننده در توسعه اقتصادی شرق ایران و جنوب افغانستان دارد و میتواند با ایجاد اشتغال و کاهش هزینههای حملونقل فقر و محرومیت را کاهش دهد.
تبعات لغو معافیت تحریمی آمریکا
پس از اعلام بازگشت تحریمهای چابهار شرکتهای هندی فعال در پروژه ممکن است با محدودیتهای مالی و بیمهای مواجه شوند، زیرا تحریمهای ثانویه آمریکا آنها را از استفاده از بانکها و خدمات بیمه بینالمللی باز میدارد و به نوعی فعالیت در بندر چابهار برای شرکتهای خارجی بسیار از ریسک بالای برخوردار خواهد بود از سوی دیگر برخلاف ادعای آمریکا که تحریمها را علیه دولت ایران میداند، لطمه واقعی به مردم کشورهای ثالث مانند افغانستان و شرق ایران وارد میشود، زیرا پروژه چابهار مستقیماً بر اشتغال، ترانزیت کالا و قیمتها تأثیر دارد.
پروژه چابهار یک همکاری رسمی و قانونی بین ایران و هند است و مخالفت آمریکا در واقع دخالت در حاکمیت کشور ثالث محسوب میشود. اقدام آمریکا مصداق تحریم فرامرزی غیرقانونی (extraterritorial sanctions) است و با اصول سازمان تجارت جهانی (WTO) مبنی بر آزادی تجارت و عدم تبعیض در تجارت بینالمللی در تضاد است و محدودیتهای ایجاد شده میتواند توسعه تجارت منطقهای را مختل کند و هزینههای حملونقل و انتقال کالا را افزایش دهد.
این پروژه نه یک اقدام یکجانبه ایران است و نه هند بدون هماهنگی و چارچوب قانونی عمل کرده؛ بلکه یک طرح سرمایهگذاری و توسعه زیرساختی است که هدف آن ارتقای تجارت منطقهای، کاهش هزینههای ترانزیت و ایجاد مسیر امن و مستقل برای افغانستان و آسیای میانه است.
از سوی دیگر اقدام آمریکا در لغو معافیت تحریمی فرامرزی میشود یعنی آمریکا تلاش میکند با اعمال محدودیت بر یک پروژه قانونی بین دو کشور ثالث کنترل و فشار خود را فراتر از مرزهای خود اعمال کند. این نوع تحریمها از نظر اصول حقوق بینالملل و تجارت جهانی، غیرقانونی تلقی میشوند، زیرا قوانین سازمان تجارت جهانی (WTO) بر اساس آزادی تجارت، عدم تبعیض بین کشورها و پایبندی به قراردادهای بینالمللی طراحی شدهاند و آمریکا با این اقدام بهنوعی قوانین این سازمان را دور میزند.
این محدودیتها به وضوح توسعه تجارت منطقهای را مختل میکند نه تنها برای ایران و هند بلکه برای کشورهای ثالث مثل افغانستان که وابسته به مسیر ترانزیتی چابهار هستند. افزایش هزینههای بیمه، ترانزیت و حملونقل کالا، بهرهوری اقتصادی را کاهش میدهد و عملاً فشار اقتصادی را به مردم عادی و کسبوکارهای منطقه وارد میکند، نه دولت ایران
در واقع آمریکا با این اقدام میخواهد منافع اقتصادی و تجاری هند و ایران را تحت فشار قرار دهد و مانع توسعه مسیرهای مستقل ترانزیتی شود، اما واقعیت این است که بسیاری از کشورها مسیر قانونی و توسعه تجارت منطقهای را ترجیح میدهند و در عمل این تحریمها را دور میزنند یا روشهای جایگزین مالی و تجاری ایجاد میکنند. بنابراین، از منظر حقوق بینالملل، اقدام آمریکا هم غیرقانونی است و هم ناکارآمد، زیرا نمیتواند جلوی بهرهبرداری قانونی و همکاریهای بینالمللی مشروع را بهطور کامل بگیرد.
پیامدهای اقتصادی و تجاری
لغو معافیت تحریمی فشار قابل توجهی بر پروژههای سرمایهگذاری شده توسط هند و ایران وارد میکند. پروژه راهآهن چابهار–زاهدان که برای اتصال بندر به شبکه ریلی ایران طراحی شده یکی از زیرساختهای کلیدی برای بهرهبرداری کامل از بندر است و تأخیر یا کندی در اجرای آن توان عملیاتی بندر را محدود خواهد کرد و همچنین افزایش هزینههای بیمه، نقل و انتقال مالی و ریسک سرمایهگذاری، جذابیت تجاری پروژه را کاهش میدهد و میتواند سرمایهگذاریهای آتی را به تأخیر بیندازد.
استراتژیها و راهکارهای مقابله
برای مقابله با تحریمهای آمریکا و ادامه توسعه بندر چابهار، میتوان از راهکارهای مختلفی استفاده کرد از جمله ایران و هند میتوانند با کشورهای آسیای میانه و افغانستان همکاریهای خود را گسترش دهند و از ظرفیتهای منطقهای بهرهبرداری کنند. سرمایهگذاری در توسعه زیرساختهای بندری و ریلی و تسریع در تجهیز بندر، وابستگی به سرمایهگذاریهای خارجی را کاهش میدهد. استفاده از سیستمهای پرداخت و بیمه داخلی یا مشارکت کشورهایی که تحریمهای آمریکا را رعایت نمیکنند، میتواند راهحلی برای کاهش تأثیر تحریمها باشد. ایران و هند باید در مجامع بینالمللی مانند سازمان ملل و WTO علیه تحریمهای یکجانبه آمریکا اعتراض کنند و حمایت سایر کشورها را جلب نمایند و همچنین باید به جهان نشان دهند که هدف پروژه چابهار، توسعه مردم و تجارت منطقهای است و نه دور زدن تحریمها
تاثیر تحریم چابهار بر اقتصاد
لغو معافیت تحریمی بندر چابهار توسط آمریکا، چالشی جدی برای پروژههای مشترک ایران و هند ایجاد کرده است. این اقدام نه تنها بر روابط دوجانبه ایران و هند تأثیر میگذارد، بلکه میتواند بر امنیت، توسعه اقتصادی و تجارت منطقهای در افغانستان و آسیای میانه نیز اثرگذار باشد با این حال با اتخاذ راهکارهای هوشمندانه شامل تقویت همکاریهای منطقهای، توسعه زیرساختهای داخلی، مکانیزمهای مالی مستقل و دیپلماسی فعال میتوان از این بحران بهعنوان فرصتی برای ارتقای ظرفیتهای داخلی و گسترش روابط استراتژیک بهره برد.
پروژه چابهار بیش از یک سرمایهگذاری اقتصادی است این پروژه یک مسیر امن و قانونی برای توسعه منطقهای و توازن اقتصادی در آسیای جنوبی و میانه محسوب میشود و مقابله با تحریمها نیازمند استراتژیهای هوشمندانه و چندجانبه است تا این نقطه استراتژیک همچنان به عنوان قلب ترانزیت و توسعه منطقهای عمل کند.
انتهای پیام/
