تجهیز رشته مدیریت دولتی به ابزار‌های فناورانه؛ تضیمن آینده شغلی دانش‌آموختگان
خبرگزاری آنا؛ رشته «مدیریت دولتی» (Public Administration) یکی از گرایش‌های مدیریت است که نخستین بار در دهه ۱۳۳۰ شمسی و با نام «علوم اداری» وارد ایران شد. این رشته برای نخستین‌بار در دانشگاه تهران و با همکاری دانشگاه کالیفرنیای جنوبی ارائه شد.
طبیعتاً کسی که می‌خواهد مدیر شود یا در رشته مدیریت تحصیل کند، باید تیپ شخصیتی متناسب با آن داشته باشد. مدیریت، فردی برونگرا و در عین حال بسیار وظیفه‌محور را می‌طلبد؛ بنابراین، اگر ارتباطات اجتماعی خوبی دارید و به‌راحتی با دیگران ارتباط برقرار می‌کنید، می‌توانید یک مدیر موفق باشید یا در رشته مدیریت تحصیل کنید.
خبرنگار خبرگزاری آنا برای اطلاع از جنبه‌های مختلف رشته مدیریت دولتی از نظر آینده اشتغال دانش‌آموختگان این رشته، بازار کار، جایگاه آن در دانشگاه، نقش فناوری و تکنولوژی در این رشته و چالش‌های آن با علیرضا شیروانی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان گفتوگو کرده است که مشروح آن را ادامه می‌خوانید.
آنا: رشته مدیریت دولتی اکنون چه جایگاهی در دانشگاه‌های کشور دارد و تا چه اندازه با فناوری و تکنولوژی روز همراه شده است؟
شیروانی: این رشته به‌عنوان یکی از حوزه‌های علمی دانشگاهی، ماهیتی میان‌رشته‌ای دارد و برای توفیق در این حوزه، فقط دانستن اصول و مفاهیم بنیادین مدیریتی کافی نیست. مدیر موفق به‌ویژه در سازمان‌های بخش عمومی یا خصوصی، نیازمند آشنایی با علومی همانند جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، فناوری اطلاعات، آمار، تحقیق در عملیات و ریاضیات کاربردی است. این تلفیق دانش‌ها، مدیریت را از یک علم صرف، به ابزاری برای تصمیم‌سازی و سیاست‌گذاری مؤثر در سطوح مختلف تبدیل می‌کند.
رشته مدیریت دولتی در کشور جایگاه علمی قابل قبولی دارد و در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری فعال است. بسیاری از شاغلان بخش دولتی نیز فارغ‌التحصیل همین رشته‌اند. سازمان اداری و استخدامی کشور نیز در فراخوان‌های خود به‌طور مداوم از دانش‌آموختگان مدیریت دولتی در مقاطع مختلف برای تصدی مشاغل دولتی استفاده می‌کند.
با این حال، یکی از چالش‌های جدی این رشته، فاصله میان محتوای آموزشی در دانشگاه‌ها با نیاز‌های واقعی و عملیاتی سازمان‌های دولتی است. سرفصل‌های درسی، به‌ویژه در مقطع دکتری، نیازمند بازنگری و هم‌راستاسازی با فناوری‌های روز هستند. مدیریت در دنیای امروز دیگر بدون تسلط بر تکنولوژی‌های نوین، سیستم‌های اطلاعاتی، ابزار‌های تحلیل داده و نرم‌افزار‌های مدیریتی، معنا ندارد.
در دانشگاه‌ها، هرچند آموزش مجازی، ابزار‌های دیجیتال و برخی بستر‌های نوین آموزشی تا حدی گسترش یافته‌اند؛ اما جنبه‌های عملی و کاربردی این ابزار‌ها در آموزش مدیریت دولتی همچنان مغفول مانده، لازم است محتوا‌های درسی به‌گونه‌ای بازطراحی شوند که دانشجویان این رشته بتوانند با ابزار‌ها و مهارت‌هایی مانند سیستم‌های اطلاعات مدیریت (MIS)، نرم‌افزار‌های منابع انسانی، تحقیق در عملیات، ارتباط با مشتری (CRM) و دیگر حوزه‌های کاربردی آشنا شوند.
از سوی دیگر، دانشجویان نسل جدید، که اغلب متولد دهه‌های ۷۰ و ۸۰ هستند، مهارت‌های خوبی در حوزه فناوری دارند و طبیعتاً انتظار دارند محتوای آموزشی رشته‌ای مانند مدیریت دولتی نیز هم‌راستا با این توانایی‌ها باشد. برای پاسخگویی به این انتظارات، لازم است استادان نیز خود را با آخرین تحولات علمی و فناوری وفق داده و به‌روز نگه دارند تا بتوانند آموزش‌های اثربخش‌تری ارائه دهند.
دانشجوی مدیریت دولتی باید با توجه به علاقه‌مندی‌ها و توانمندی‌های فردی خود در برخی حوزه‌های تخصصی نیز مهارت‌افزایی کند
در مجموع، آینده رشته مدیریت دولتی در گروی آن است که بتواند فاصله خود را با فضای واقعی مدیریت در بخش عمومی کاهش دهد. این هدف محقق نخواهد شد مگر با اصلاح سرفصل‌ها، توجه به مهارت‌افزایی دانشجویان، و تجهیز آنها به ابزار‌های فناورانه‌ای که لازمه دنیای مدیریت امروز است.
آنا: اکنون علاقه‌مندان به تحصیل در رشته مدیریت دولتی باید در چه زمینه‌هایی دارای استعداد باشند و چه آموزه‌هایی را فرابگیرند تا موفق باشند؟
شیروانی: تحصیل در رشته مدیریت دولتی فقط با تکیه بر دانش تئوریک و نظری نمی‌تواند ضامن موفقیت شغلی دانشجویان باشد. در دنیای پیچیده و رقابتی امروز، دانشجوی این رشته باید علاوه بر مفاهیم نظری به مجموعه‌ای از مهارت‌های کاربردی و تخصصی نیز مجهز باشد تا بتواند در عرصه عمل، نقش مؤثری ایفا کند.
موفقیت حرفه‌ای در رشته مدیریت دولتی نیازمند تسلط بر مهارت‌هایی در حوزه‌های مختلف است؛ ازجمله مدیریت منابع انسانی، سیستم‌ها و روش‌ها، رفتار سازمانی، بازآفرینی دولت و مفاهیم نوینی همچون دولت الکترونیک و حکمرانی الکترونیک. این مفاهیم نه‌تنها در متون دانشگاهی به‌صورت محدود مطرح می‌شوند؛ بلکه بیشتر در عرصه عمل و مدیریت اجرایی معنا پیدا می‌کنند.
به‌عنوان نمونه در حوزه مدیریت منابع انسانی، ابزار‌های سنجش شایستگی، آزمون‌های روان‌شناختی، تمرین‌های عملی و تحلیل داده‌ها، بخش مهمی از فرایند جذب و نگه‌داشت نیروی انسانی کارآمد را تشکیل می‌دهند. تسلط بر این ابزار‌ها به مدیران دولتی امکان می‌دهد تا انتخاب‌هایی هدفمند، علمی و اثربخش داشته باشند.
از سوی دیگر، دانشجوی مدیریت دولتی باید با توجه به علاقه‌مندی‌ها و توانمندی‌های فردی خود، در برخی حوزه‌های تخصصی نیز مهارت‌افزایی کند. این مهارت‌ها می‌توانند شامل آشنایی با نرم‌افزار‌های تحلیلی، تکنولوژی‌های روز، روش‌های ارزیابی عملکرد، و سایر ابزار‌های مدیریت مدرن باشند.
در نهایت، پیوند میان دانش، توانایی و مهارت است که می‌تواند فارغ‌التحصیل مدیریت دولتی را به یک نیروی مؤثر در نظام اداری و مدیریتی کشور تبدیل کند. این مهم زمانی محقق می‌شود که دانشگاه‌ها نیز بستری برای آموزش‌های عملی و مهارت‌محور فراهم کنند و فراتر از آموزش‌های نظری، دانشجویان را برای ورود موفق به بازار کار آماده سازند.
آنا: آینده شغلی دانش‌آموختگان رشته مدیریت دولتی در بازار کار امروز را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شیروانی: در گذشته، رشته مدیریت دولتی از محبوبیت زیادی برخوردار بود و داوطلبان زیادی این رشته را برای ادامه تحصیل انتخاب می‌کردند. با این حال، در سال‌های اخیر شاهد کاهش استقبال از این رشته در مقاطع مختلف تحصیلی، به‌ویژه در مقطع کارشناسی بوده‌ایم. دلایل مختلفی برای این کاهش استقبال وجود دارد. یکی از مهم‌ترین دلایل، تغییر نگرش داوطلبان به بازار کار و شانس استخدام در بخش دولتی است.
همچنین، برخی از داوطلبان به دلیل ناکافی بودن تطابق میان مفاهیم تئوریک رشته مدیریت دولتی در دانشگاه‌ها و نیاز‌های واقعی بازار کار، نسبت به این رشته کمتر تمایل نشان می‌دهند. در واقع، بسیاری از دانش‌آموختگان مدیریت دولتی در عمل با چالش‌های زیادی مواجه می‌شوند و این مسئله بر روند انتخاب داوطلبان تأثیرگذار بوده است.
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در رشته مدیریت دولتی، تطابق مفاهیم جدید این حوزه با نیاز‌های واقعی سازمان‌های دولتی بوده در حالی که دانشجویان در دانشگاه‌ها با مفاهیم و تئوری‌های مختلف آشنا می‌شوند، بسیاری از این مفاهیم در دنیای عملی و در کار‌های روزمره بخش‌های دولتی کاربرد کمتری دارند
در مقطع کارشناسی ارشد نیز این کاهش استقبال ادامه داشته و در برخی موارد شاهد رکود در جذب دانشجویان جدید هستیم. در حالی که در مقطع دکتری هنوز علاقه‌مندی‌هایی وجود دارد؛ اما این میزان نیز نسبت به گذشته کاهش یافته است. در نهایت، برای جذب دوباره داوطلبان به این رشته، ضروری بوده که در سیاست‌های آموزشی و نیاز‌های بازار کار تغییرات اساسی صورت گیرد تا بتواند این رشته را به گزینه‌ای جذاب و کاربردی برای دانشجویان تبدیل کند.
نبود نگاه حرفه‌ای و تخصصی در جذب دانشجویان و دانش‌آموختگان
آنا: چالش‌های کنونی رشته مدیریت دولتی را چه چیز‌هایی می‌دانید؟ راهکارهایتان برای رفع چالش‌ها چیست؟
شیروانی: مدیریت دولتی یکی از حوزه‌های مهم در علوم اجتماعی است که نقش بسیار مهمی در هدایت سیستم‌های اجتماعی و تکامل جوامع انسانی ایفا می‌کند. دولت‌ها، مسئولیت هدایت بخش‌های عمده‌ای از سیستم‌های اجتماعی را بر عهده دارند و حضور فعال و آگاهانه در عرصه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، نیازمند مدیرانی با تخصص‌های مناسب در این حوزه بوده با این حال، رشته مدیریت دولتی در ایران با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده که نیازمند توجه و اصلاحات بنیادین است.
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در رشته مدیریت دولتی، تطابق مفاهیم جدید این حوزه با نیاز‌های واقعی سازمان‌های دولتی بوده در حالی که دانشجویان در دانشگاه‌ها با مفاهیم و تئوری‌های مختلف آشنا می‌شوند، بسیاری از این مفاهیم در دنیای عملی و در کار‌های روزمره بخش‌های دولتی کاربرد کمتری دارند. به عبارت دیگر، دروس دانشگاهی در بسیاری از مواقع با آنچه سازمان‌های دولتی به‌طور عملی نیاز دارند، هم‌خوانی ندارند. این عدم تطابق یکی از مهم‌ترین مسائل در زمینه پرورش مدیران دولتی مؤثر است.
علاوه بر این، یکی دیگر از چالش‌های این رشته، نداشتن نگاه حرفه‌ای و تخصصی در جذب دانشجویان و دانش‌آموختگان است. در کشور‌هایی مانند آمریکا، انجمن مدیریت دولتی نقش مهمی در جذب افرادی با انگیزه‌های عمومی و خدمت به جامعه دارد؛ اما در ایران، بسیاری از داوطلبان رشته مدیریت دولتی تنها به دنبال کسب مدرک هستند، نه اینکه در بخش دولتی با انگیزه‌های واقعی خدمت به جامعه وارد شوند. این مسئله باعث می‌شود که به‌جای جذب افراد متخصص و حرفه‌ای، بیشتر شاهد حضور کسانی باشیم که به دلایل مختلف، مانند نیاز به شغل یا کسب مدرک، وارد این رشته می‌شوند.
در این راستا، چالش دیگری که مطرح می‌شود، نیاز به اصلاح در نحوه جذب و آموزش مدیران دولتی است. به‌عنوان نمونه در رشته‌های مشابه در کشور‌های پیشرفته، افراد باید حداقل پنج سال سابقه کاری در حوزه‌های مدیریتی داشته باشند تا بتوانند وارد دوره‌های آموزشی تخصصی شوند. این در حالی بوده که در ایران، اغلب افراد بدون داشتن تجربه عملی و تنها با گذراندن دوره‌های تئوریک، به‌عنوان مدیر در سازمان‌های دولتی مشغول به کار می‌شوند.
یکی از نکات کلیدی که در این زمینه باید مورد توجه قرار گیرد، اهمیت ایجاد پل ارتباطی میان نیاز‌های واقعی بخش دولتی و برنامه‌های آموزشی دانشگاه‌ها است. دانشگاه‌ها باید با در نظر گرفتن نیاز‌های روز بخش‌های دولتی، دروس و برنامه‌های آموزشی خود را به‌روزرسانی کنند. همچنین، سازمان‌های دولتی باید از دانش‌آموختگان رشته مدیریت دولتی استفاده کنند و از توانمندی‌های آنها به‌طور مؤثر بهره‌برداری کنند. در غیر این صورت، دانش‌آموختگان این رشته که با انگیزه و مهارت‌های مناسب وارد سیستم دولتی نشده‌اند، ممکن است با مشکلاتی مانند سرخوردگی و احساس ناکامی روبه‌رو شوند.
در نهایت، بهبود وضعیت رشته مدیریت دولتی و پرورش مدیران دولتی توانمند، نیازمند تغییرات اساسی در شیوه جذب، آموزش و استفاده از دانش‌آموختگان است. باید تلاش کرد تا نه تنها دانش، بلکه مهارت‌ها، قابلیت‌ها و صلاحیت‌های مدیران نیز در راستای نیاز‌های واقعی بخش دولتی توسعه یابند. این تغییرات می‌توانند موجب ارتقای کیفیت خدمات عمومی و کارآمدتر شدن دولت در خدمت‌رسانی به جامعه شوند.
آنا: گروه آموزشی مدیریت دولتی دانشگاه آزاد اسلامی در تربیت دانشجویان چقدر موفق بوده است؟
شیروانی: در سال‌های اخیر با افزایش ظرفیت پذیرش در مقاطع کارشناس ارشد و دکتری رشته مدیریت دولتی، شاهد تغییرات عمده‌ای در این حوزه بوده‌ایم. این تغییرات که از نیمه دوم دهه ۸۰ آغاز شد به‌ویژه از سال ۸۵ به بعد، به دلیل نیاز به متخصصان بیشتر در این رشته و کمبود نیرو‌های متخصص در مقطع لیسانس، موجب افزایش تعداد دانش‌آموختگان این رشته در کشور شد. با این حال، این رشد ظرفیت‌ها و تولید انبوه دانش‌آموختگان، چالش‌های جدیدی را در پی داشته است.
دانشگاه‌ها باید به بازنگری در محتوای آموزشی و ارتقای سطح علمی استادان بپردازند تا دانشجویان بتوانند با دانش و مهارت‌های به‌روزتری وارد بازار کار شوند
یکی از مشکلات عمده‌ای که در پی این افزایش ظرفیت‌ها به وجود آمده، کاهش کیفیت آموزشی و مهارتی دانش‌آموختگان است. در گذشته، بیشتر دانش‌آموختگان مدیریت دولتی به دلیل کیفیت بالای پذیرش‌ها و توانمندی‌های فردی، توانسته بودند تأثیرات مثبتی در سازمان‌های دولتی و بخش‌های مختلف جامعه بگذارند؛ اما اکنون با افزایش تعداد دانشجویان، کمتر شاهد حضور افراد نخبه و توانمند در این حوزه هستیم. این تغییر باعث شده که دانش‌آموختگان جدید در مقایسه با گذشته، ازنظر مهارتی و تخصصی در سطح متوسط قرار داشته باشند.
این وضعیت می‌تواند تأثیرات منفی بر کیفیت خدمات عمومی داشته باشد؛ زیرا کارکنان و مدیران دولتی در آینده به‌ویژه از میان افراد با توانمندی‌های متوسط انتخاب خواهند شد و ممکن است توان کمتری برای حل مسائل پیچیده و ارائه خدمات مطلوب به جامعه داشته باشند. ازاین‌رو، توجه به بهبود سیستم‌های آموزشی و پرورش نخبگان در این رشته بیش‌ازپیش اهمیت پیدا می‌کند.
برای مقابله با این چالش‌ها و بهبود وضعیت موجود، پیشنهاد‌هایی مطرح شده، یکی از این راهکارها، تقویت انجمن‌های حرفه‌ای مانند انجمن مدیریت دولتی است. این انجمن‌ها می‌توانند نقش مهمی در حمایت از دانش‌آموختگان داشته باشند و با ارائه مشاوره‌های شغلی، برگزاری دوره‌های آموزشی و تسهیل فرآیند‌های استخدامی، به ارتقای مهارت‌ها و قابلیت‌های دانش‌آموختگان کمک کنند. این انجمن‌ها همچنین می‌توانند به شناسایی و حمایت از نخبگان این حوزه پرداخته و به آنها فرصت‌های بیشتری برای ایفای نقش در بخش‌های مختلف مدیریت دولتی بدهند.
علاوه بر این، توجه به آموزش‌های عملی و تقویت مهارت‌های فردی در کنار آموزش‌های تئوریک می‌تواند به دانش‌آموختگان کمک کند تا آمادگی بیشتری برای ورود به بازار کار و فعالیت در سازمان‌های دولتی داشته باشند. از سوی دیگر، دانشگاه‌ها باید به بازنگری در محتوای آموزشی و ارتقای سطح علمی استادان بپردازند تا دانشجویان بتوانند با دانش و مهارت‌های به‌روزتری وارد بازار کار شوند.
در نهایت، اگر روند‌های بهبودی در سیستم‌های آموزشی و پرورش نیروی انسانی در این رشته اجرا شود، می‌توان امیدوار بود که کیفیت خدمات عمومی در کشور ارتقا یافته و سازمان‌های دولتی بتوانند عملکرد بهتری در خدمت‌رسانی به جامعه داشته باشند. این مسئله نیازمند همکاری و هماهنگی بیشتر میان دانشگاه‌ها، انجمن‌های حرفه‌ای و سازمان‌های دولتی است.
گفتوگو: فریبرز قیصری
انتهای پیام/
