راز تشبیه وسعت بهشت به آسمان‌ها و زمین
به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا؛ یکی از شبهاتی که پیرامون مباحث قرآنی مطرح می‌کنند این است که «در آیه ٢١ سوره حدید می‌گوید: «سَابِقُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّکُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا کَعَرْضِ السَّمَاء وَالْأَرْضِ...»؛ سبقت بگیرید براى رسیدن به آمرزشى از خدای‌تان و بهشتى که عرض آن مانند عرض آسمان و زمین است. آیا فضاى بیکران میان سیارات و ستاره‌ها (آسمان) داراى طول و عرض است که بتوان آن را محاسبه کرد؟ چطور براى زمین که یک جسم کروى است، می‌توان عرض و طول در نظر گرفت؟ آیا عرض زمین و آسمان، هیچ نقطه مشترکى از نظر مقیاس دارند که این دو با هم عنوان شده‌اند؟
پاسخ این شبهه را از مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه جویا شدیم که در ادامه می‌خوانید:
خداوند متعال در آیه ۱۳۳ سوره آلعمران می‌فرماید: «وَ سارِعُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقینَ»؛ و شتاب کنید براى رسیدن به آمرزش پروردگارتان و بهشتى که وسعت آن، آسمان‌ها و زمین است؛ براى پرهیزگاران آماده شده است».
همچنین در آیه ۲۱ سوره حدید هم می‌فرماید: «سابِقُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُها کَعَرْضِ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ ذلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظیمِ»؛ به پیش تازید براى رسیدن به مغفرت پروردگارتان و بهشتى که پهنه آن، مانند پهنه آسمان و زمین است و براى کسانى که به خدا و رسولانش ایمان آوردهاند، آماده شده است؛ این فضل خداوند است که به هر کس بخواهد مىدهد و خداوند صاحب فضل عظیم است».
از آنجایی که عرض و طول آسمان‌ها و زمین برای افراد جامعه قابل تصور نیست، اما عظمت و بزرگی زمین و آسمان را درک می‌کنند؛ تصور طول و عرض بهشت نیز فراتر از تصور است. مردم در همین اندازه بدانند که وسعتش بیش از وسعت آسمان‌ها و زمین است.
البته مراد از «عرض» در آیه، پهنا و گستره است. در زبان عربی، هنگامی که می‌خواهند، بگویند: فلان شیء از وسعت برخوردار است، واژه «عرض» را به کار می‌برند و عبارت «جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالأَرْضُ» کنایه از این است که بهشت از نظر گستره، به اندازه‌ای وسیع است که به نهایت وسعت رسیده، و یا به قدری است که قوه بشری از درک گستره آن ناتوان است.
بهشتیان و جهنمیان با وجود جسمانی، پاداش و کیفر داده می‌شوند، ولی بهشت و جهنم، ویژگی‌های این جهان مادّی را ندارد؛ زیرا با برچیده شدن این جهان مادّی و تمام کرات آسمانی و ویران شدن آنها، قیامت آغاز می‌شود (۱): «یَوْمَ تُبَدَّلُ الأَرْضُ غَیْرَ الأَرْضِ وَالسَّمَاوَاتُ وَبَرَزُواْ للّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ» (۲)؛ در آن روز که این زمین، به زمین دیگر و آسمان‌ها (به آسمان‌های دیگر) مبدل می‌شوند و آنان در پیشگاه خداوند واحد قهار ظاهر می‌گردند. خداوند متعال در سوره دیگر می‌فرماید: «إِذَا الشَّمْسُ کوِّرَتْ وَإِذَا النُّجُومُ انکدَرَتْ» (۳)؛ هنگامی که خورشید در هم پیچیده شود و هنگامی که ستارگان بی‌فروغ شوند». بنابراین، بهشت و جهنم در عالم دیگری فوق این جهان مادّی است و ویژگی‌های این جهان مادی را ندارد.
در این دو آیه، هدف قرآن این نیست که وسعت دقیق بهشت را بیان کند، بلکه با تشبیهی کنایه‌ای، گستره آن را برای تقریب ذهن مردم بیان می‌کند؛ باید توجه داشت که مراد از «عرض» در این آیه، اصطلاح هندسى آنکه در مقابل «طول» است، نیست، بلکه به معنى لغوى که وسعت است، مىباشد. (۴)
علامه طباطبایی به این معنا تصریح دارند که منظور از عرض بهشت، چیزى در مقابل طول آن نیست، بلکه منظور وسعت آن است و این خود استعمالى است شایع و کأنه تعبیر به عرض، کنایه است از اینکه وسعت آن به نهایت درجه است و یا به قدرى است که خیال بشرى نمىتواند آن را بسنجد و برایش حدى تصور کند. (۵)
با این توضیح می‌توان پاسخ شبهات ذیل را داد:
۱. آیا فضاى بیکران میان سیارات و ستاره‌ها (آسمان) داراى طول و عرض است که بتوان آن را محاسبه کرد؟ منظور، طول و عرض ریاضی نیست، بلکه وسعت و گستره آن را می‌رساند.
۲. چطور براى زمین که یک جسم کروى است، می‌توان عرض و طول در نظر گرفت؟ جسم کروی هم مساحت دارد که اگر عرض و طول را به معنای ریاضی هم بگیریم، باز ایرادی ندارد و می‌توان مساحت آن را در نظر گرفت.
۳. آیا عرض زمین و آسمان، هیچ نقطه مشترکى از نظر مقیاس دارند که این دو با هم عنوان شده‌اند؟ وسعت و گستره داشتن، نقطه مشترک در زمین و آسمان است؛ یعنی همانگونه که زمین پهناور است، آسمان نیز پهناور است.
همانگونه گستره زمین و آسمان برای همه قابل تصور نیست، گستره بهشت نیز قابل تصور نیست.
پی‌نوشت‌ها:
۱ ـ پرسمان قرآنی، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، ج ۲، ص ۱۸۱.
۲ ـ سوره ابراهیم، آیه ۴۸.
۳ ـ سوره تکویر، آیه ۲-۱.
۴ ـ مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ ش، ج ۳، ص ۹۱.
۵ ـ طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ ق، ج ۴، ص ۲۷.
انتهای پیام/
