واکاوی آموزش‌عالی هوشمند در ایران
هوش مصنوعی به تدریج در بخش‌های مختلف آموزش عالی از جمله آموزش، پژوهش و مدیریت نفوذ کرده و استفاده از آن برای بقای دانشگاه‌ها کلیدی محسوب می‌شود.
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری آنا، جهان امروزی به شدت تحت تأثیر پیشرفت‌های هوش مصنوعی و کاربرد‌های آن، از تحلیل گدازه‌های کیهانی تا تشخیص تصاویر پزشکی، خودران‌های هوشمند و حتی جهان سیاست قرارگرفته است. این فناوری به طور فزایند‌ه‌ای در حال تحول و نوآوری در بخش‌های گوناگون جامعه است.
پژوهشگران در مقاله‌ای با عنوان «توصیه‌های سیاستی برای تحقق آموزش‌عالی هوشمند در ایران مبتنی بر ارزیابی روند‌های جهانی» به این موضوع پرداخته‌اند که هوش مصنوعی به واقعیت پذیری ایده‌هایی که قبل در ذهن ما وجود داشت، کمک کرده است.
هر چند این فناوری، از چهار دهۀ گذشته به عنوان رشته‌ای علمی در دانشگاه‌های جهان مورد توجه بود، لیکن امروز با پیشرفت‌های شگرف در سخت افزار‌های رایانه‌ای و قدرت پردازش الگوریتم‌های نرم‌افزاری، به یکی از مهمترین مباحث در محافل علمی، فناورانه و حتی تجاری تبدیل شده است.
* فرصت‌ها و چالش‌های هوش مصنوعی در آموزش عالی
این پژوهش مطرح می‌کند که هوش مصنوعی به روندی جهان‌شمول و واقعیتی انکارناپذیر در عصر کنونی و آینده جامعه انسانی تبدیل شده است. در اثر مهمترین تحولات هوش مصنوعی در آموزش عالی بررسی شد تا زمینه‌های لازم برای درک بهتر موضوع فراهم شود.
به گفته این پژوهش مطابق شکل زیر با تکیه بر مرور منابع و متون پژوهشی، فرصت‌ها و چالش‌های متعددی که هوش مصنوعی برای آموزش عالی به همراه دارد شناسایی شد.
این پژوهش مطرح می‌کند که فرصت‌های شگرفی مانند شخصی‌سازی یادگیری براساس تفاوت‌های فردی، سامانه‌های آموزشیار هوشمند، ارزیابی پیشرفته و بهینه‌سازی فرایند‌های آموزشی با بهره‌گیری از هوش مصنوعی پیش روی آموزش عالی قرار دارد. این فرصت‌ها می‌توانند انقلابی در شیوه یاددهی و یادگیری در مراکز آموزش عالی ایجاد کنند.
* تاثیر هوش مصنوعی در آموزش عالی
به زعم این پژوهش فرصت‌های شگرفی مانند شخصی‌سازی یادگیری براساس تفاوت‌های فردی، سامانه‌های آموزشیار هوشمند، ارزیابی پیشرفته و بهینه‌سازی فرایند‌های آموزشی با بهره‌گیری از هوش مصنوعی پیش روی آموزش عالی قرار دارد.
به گفته این پژوهش در کنار این فرصت ها، چالش‌های مهمی نیز وجود دارد که باید مورد توجه دقیق سیاست‌گذاران، مدیران و فعالان این حوزه قرار گیرد. نگرانی‌هایی در زمینه نابرابری دسترسی و استفاده از هوش مصنوعی، حریم خصوصی اطلاعات و امنیت داده‌ها، مسائل اخلاقی و تبعیض‌های نهفته در الگوریتم‌ها و همچنین چالش آمادگی و سواد دیجیتالی کارکنان آموزشی و دانشجویان باید با برنامه‌ریزی دقیق مرتفع شوند.
نکته قابل ذکر در این پژوهش این است که نگاهی به تجارب دانشگاه‌های پیشگام در این زمینه نشان می‌دهد که هوش مصنوعی به تدریج در بخش‌های مختلف آموزش عالی از جمله آموزش، پژوهش و مدیریت نفوذ کرده و استفاده از آن برای بقای دانشگاه‌ها کلیدی محسوب می‌شود. با این حال هنوز بسیاری از نهاد‌های آموزش عالی در مراحل اولیه این فرایند هستند.
در پایان این پژوهش با توجه به دلالت‌های استخراج شده، برای موفقیت در این حوزه باید رویکردی فراگیر و همه جانبه اتخاذ شود. افزایش سواد هوش مصنوعی دانشجویان، استادان و کارکنان، ایجاد زیرساخت‌ها و سامانه‌های پشتیبانی مناسب، گسترش مطالعات میدانی بر اساس اصول علمی و تدوین چارچوب‌ها و اصول حاکمیتی لازم برای استفاده شایسته و اخلاق مدار از هوش مصنوعی از جمله مواردی است که باید در دستور کار نهاد‌های آموزش عالی قرار گیرد.
مهمترین پیشنهاد‌های این مطالعه برای پژوهش‌های آینده عبارتند از:
- انجام مطالعات میدانی و تجربی برای ارزیابی تأثیر واقعی هوش مصنوعی در محیط‌های دانشگاهی ایران
- بررسی تطبیقی وضعیت استفاده از هوش مصنوعی در آموزش عالی ایران با سایر کشورها، به ویژه کشور‌های منطقه
- مطالعه موردی دانشگاه‌های پیشرو ایران که از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند و ارزیابی چالش‌ها و موفقیت‌های آنها
- بررسی دقیقتر جنبه‌های اخلاقی و حقوقی استفاده از هوش مصنوعی در آموزش عالی ایران
- مطالعه نیازسنجی و ارزیابی آمادگی دانشگاه‌های ایران برای پذیرش و استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی
- بررسی تأثیر هوش مصنوعی بر برنامه‌های درسی و مهارت‌های مورد نیاز دانشجویان در آینده
این پژوهش به کوشش ساجده علیایی (کارشناسی ارشد مهندسی فناوری اطلاعات، دانشگاه تربیت مدرس تهران)، غلام‌علی منتظر (استاد گروه مهندسی فناوری اطلاعات دانشگاه تربیت مدرس تهران) و محمد حسینی مقدم (استادیار گروه مطالعات آینده‌نگر پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی تهران) انجام شده است.
انتهای پیام/
