میراث انقلاب اسلامی؛ جهش ۱۶ برابری تولیدات علمی ایران

 خبرگزاری آنا؛ مقام معظم رهبری با تاکید جدی بر ضرورت رشد جایگاه علم و فناوری ایران فرموده‌اند که دانش به یک ملت و کشور قدرت می‌دهد. بر همین اساس؛ تفکر انقلابی حاکمیت باعث ارتقای رتبه کشور از ۵۲  قبل از انقلاب به هفدهم پس از انقلاب شد و رشد ۱۵۰ برابری تولیدات علمی ایران را رقم زد.

مسیر حرکت اقتصادی بر پایه علم و فناوری در سند چشم انداز نظام جمهوری اسلامی ایران که مقام معظم رهبری آن را در سال ۱۳۸۲ ابلاغ کردند، به گونه‌ای ترسیم شده که باید تا سال ۱۴۰۴ به جایگاه اول منطقه دست یابیم، ارزیابی محققان از جایگاه‌های بین المللی بر این واقعیت صحه می‌گذارد که رتبه تولیدات علمی ایران در دو دهه اخیر با روند توسعه همراه بوده است، در این راستا سهم تولید علم کشور در سال ۲۰۰۳ حدود ۰.۲۷ درصد بوده است، اما در سال ۲۰۲۲ به ۱.۹۳ درصد رسیده است که در این بازه شاهد رشد حدود ۱۶ برابری و ارتقای جایگاه ۲۳ پله‌ای در تولیدات علمی کشور هستیم.

۱۸۴ نشریه دارای اعتبار وزارت عتف در ۱۴۰۳ 

تعداد نشریات با نمایه بین المللی در گروه علوم انسانی ۲۶ عدد، فنی و مهندسی ۴۳ عدد، علوم پایه ۷۶ عدد، کشاورزی و منابع طبیعی ۲۶ عدد، دامپزشکی ۹ عدد و هنر و معماری سه عدد است که در کل ۱۸۴ عدد است.

محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی گفته است که دانشگاه‌های ایرانی از فاصله زمانی ۱۹۹۶ تا سال ۲۰۰۰ با شتاب ده برابری جهانی در تولید برون‌داد‌های علمی حرکت پژوهشی موثری انجام داده‌اند.

سهم تولید مقالات علمی ایران در ۱۳۵۴، ۸ صدم درصد بوده است که در سال ۱۳۶۴ به ۱۵ هزارم درصد رشد یافته است. همچنین، این رقم در سال ۲۰۰۰ به ۱۴۶۷ مورد رسید که نشان از رشد ده برابری سهم جهانی ایران داشته است.

 پیمان صالحی معاون پژوهشی وزارت علوم درباره گزارش نمایه سازی مجلات کشور در بانک اطلاعاتی معتبر بین المللی می‌گوید: از تعداد ۸ هزار و ۴۳۶ مقاله مربوط به کشور ایران، ۲ هزار و ۶۱۳ مقاله یعنی ۳۱ درصد از آنها فارسی هستند. به عبارت دیگر با جریان نمایه سازی که آغاز شد سهم مقالات فارسی در بانک اطلاعاتی اسکوپوس افزایش یافت و این زیرساخت و بستر در آینده نیز ادامه خواهد یافت. این چیزی نیست جز ترویج زبان فارسی به عنوان یکی از زبان‌های انتشار علم در دنیا.

علی اکبر صبوری استاد ممتاز دانشگاه تهران می‌گوید: در سال ۱۳۸۱ از لحاظ تولیدات علمی به رتبه ۲۲ رسیده‌ایم و با ۱۹ هزار و ۶۳۱ مقاله یک درصد تولیدات علمی جهان را به خود اختصاص داده‌ایم و هم اکنون تنها روی کیفیت دانشگاه‌ها و مقالات علمی تاکید می‌شود.  در سال ۲۰۲۰ تعداد مقالات ایرانی حدود ۵۳ هزار و ۹۰۲ مقاله بود که موفق شدیم از یک صدم تولید علم ایران در سال ۵۷ به رشد ۲ درصدی با رتبه ۱۵ جهانی در سال ۹۹ برسیم.

بر اساس پایگاه استنادی وب آو ساینس روند تولید علم ایران از پیروزی انقلاب اسلامی تا ۲۰ سال پس از آن با رشد صعودی همراه بوده است؛ مطابق این گزارش سونامی تولید علم کشوردر سال ۱۹۸۰، چهار صدم درصد و در سال ۱۹۹۹ به یک صدم صعود یافت. 

تعداد مقالات رتبه تولید علمی ایران از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۲۳

تعداد تولیدات علمی ایران در سال اول پیروزی انقلاب اسلامی (۱۹۸۰) و نیز در سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۲۲ در تمام حوزه‌های موضوعی افزایش داشته است. حوزه موضوعی «علوم بهداشتی و پزشکی» با افزایش ۲۷۹ برابری، بیشترین رشد تولید علم را نسبت به حوزه‌های موضوعی دیگر داشته و حوزه موضوعی «علوم کشاورزی و دامپزشکی» با افزایش ۸۴ برابری در میان حوزه‌های موضوعی دیگر کمترین رشد را داشته است.

علوم انسانی و هنر؛ در صدر رشد علمی ۲۰ سال اخیر

 در ۲۰ سال اخیر، حوزه موضوعی «هنر و علوم انسانی» با افزایش ۶۸ برابری بیشترین رشد را به خود اختصاص داده است. 

تعداد استنادات ایران در جهان

رتبه استنادی کشور جمهوری اسلامی ایران در بین کشور‌های جهان بر اساس حوزه‌های موضوعی در سال‌های ۱۹۸۰، ۲۰۰۳ و ۲۰۲۲ نشان می‌دهد، بهترین رتبه ایران در حوزه موضوعی «مهندسی و فناوری»، «هنر و علوم انسانی» با رتبه ۱۲ و «علوم کشاورزی و دامپزشکی» با رتبه ۱۳ در بین کشور‌های جهان بوده است.

سهم ایران از تولیدات بین‌المللی 

سهم ایران از تولیدات بین المللی حدود یک و نیم درصد در هر هزار نفر است که سرانه مطلوب و قابل قبولی را نشان می‌دهد؛ سهم مقالات علمی ثبت شده به نسبت جمعیت ایران در پایگاه اسکوپوس سال گذشته ۷۷ هزار بوده و سال جاری به ۷۴ هزار مقاله رسیده است. آمریکا با ۲۵۰ میلیون جمعیت حدود ۸۰۰ هزار مقاله تولید می‌کند که شاخص بهتری را در این میان دارد؛ چراکه امکانات بسیار خوبی در دسترس این کشور قرار گرفته است.

تولید ۲۰ هزار سند علمی رتبه یک را به ایران باز می‌گرداند 

احمد فاضل‌زاده رئیس موسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام به خبرنگار آنا می‌گوید: اگر ۲۰ هزار سند علمی در کشور تولید شود و بودجه‌های پژوهشی ۳ برابر افزایش یابد، می‌توانیم به رتبه ۱۴ جهانی صعود کنیم.» در پایگاه «وب آو ساینس» جایگاه ۱۷ جهانی را داریم و برای رسیدن به رتبه ۱۴ باید ۵ هزار سند تولید کنیم، همچنین کیفیت مجلات «وب آو ساینس» نسبت به اسکوپوس مطلوب‌تر است، پس می‌توانیم دوباره رتبه اول را به دست آوریم. برای بهبود رتبه تولیدات علمی ایران باید تلاش پژوهشگران ارتقا و سرانه مقاله‌ها، امکانات آزمایشگاه‌ها و کیفیت پژوهانه‌ها افزایش یابد تا مجدد به رتبه یک منطقه بازگردیم.

انتهای پیام/

نادیا عابد